tsum ondenk fun a *kameye

  di *nevue fun shvartsaplen 12: tsum ondenk fun a *kameye

  A

*beys a vizit in Pariz hot mir gor fri ongeklungen in hotel a meydl- oder froyen-shtim oyf rusish un do-dortn tsugevirtst mit halbe verter oyf yidish, vi a *simen fun a tsankendikn *yikhes.
fun ire tsingldike reyd bin ikh gevoyr gevorn, az di vos fun ander zayt ergetsdikn traybl iz oykh oyf a vizit in Pariz un morgn flit zi op aheym - in der shtot fun mayn yugnt; zi iz a tentserin, haynt ovnt iz do ir letster kontsert.
a *khaverte hot ir dertseylt az ikh gefin zikh in Pariz un in velkhn hotel ikh voyn.
zi muz mikh zen.
un zi git mir tsvey meglekhkaytn: oder dray nokh mitik oder nokh ir tantskontsert, vi mir iz pasiker.
oyf mayn *shayle tsi ikh kon visn ir nomen un vos iz di *sibe fun ir muzn mikh zen, hot zi geentfert, az ir nomen un bild hob ikh *mistome getrofn in tsaytungen un zhurnaln, kh'hob zikh ober nit ongeshtoysn ver zi iz, nor s'geyt ir in toyt un lebn az mir zoln zikh bagegenen.
ikh hob ayngeotemt ayzernem kurazh, un vi an umshuldik *farmishpeter nokhn oys'hern zayn urteyl - geentfert:
- libe umbakante, ikh'l vartn oyf aykh dray nokh mitik in kafe Ronsar, bay der metro-stantsye Mober, in lataynishn kvartal.

  B

kh'bin do in kafe Ronsar mit a por *sho frier, ibertsuklern di *meshunedikayt fun der umbakanter tentserin: s'geyt ir in toyt un lebn.
di tsayt heylt vundn?
di tsayt aleyn iz a vund!
nor lomikh hobn geduld tsum umgeduld.
baym tishl, vu umgezeene finger shpiln pyane oyf mayne shvarts-vayse nervn, bin ikh a langyeriker gast.
kh'hob do *afile bazungen dem kelner, a langots mit a shnipsl, vos in *meshekh fun a fertl yorhundert iz er nit elter gevorn, vi der klang fun zayne *matbeyes.
kh'hob do lib optsureydn randevuen mit zikh aleyn.
Ronsar!
der groyser frantseyzisher poet fun zekhtsetn yorhundert. *nishkoshe, ikh meg zikh beygn baym tishl unter zayn glorye.
nokh *sibes faran vos Vilazh Ronsar, azoy iz der fuler nomen fun kafe, tsit mikh arayn fun zint yorn.
tsvey mol a vokh kon ikh observirn fun danet vi antkegn iber vert geshvind un maysterish oyfgeshtelt a kleyner mark mit *kol-miney *peyres un der erds hob-un-gobn.
nit andersh: in di seder un gertener fun vanet zey vern do gebrakht, vaksn shimerirndike heysblutike eydlshteyner, vos tsegeyen zikh in di mayler.
di farkoyferkes, vos haltn in oysloybn zeyer *skhoyre far di vayber mit koshikes, voltn gekont shpiln in Komedi Fransez.
eyne, vos ikh hob ir a nomen gegebn Tsipke Fayer, un vos halt in shlaydern un onkhapn ire marantsn-zunelekh, volt gekont shpiln in a tsirk.
un khotsh di shlogndike *reykhes firn tsvishn zikh *milkhome, zenen zey *mole-tam.
bazundersh lebedik vert bay der kafe Ronsar di farbn-palitre, ven s'nidert arop a regn, oyftsumonen zayn *kheylek.
volkns brengen *reykhes fun apteykn tsu heyln verter.

  G

ikh pruv zikh farreydn di tseyn mit a kelner, a mark un a regn, ober di meydl- oder froyen-shtim fun an ergetsdikn traybl nemt vider ekbern.
atsind iz di shtim tif in oyer.
a moderne Titus-flig.
toyt un lebn, zind un *maysim-toyvim zenen farshribn in der zelbiker *megile.
ikh vikl zi in zikh funander zeyer-zeyer gevornt, az di *megile zol nit tsekrishlt vern.
un ot - a likhtike hant iber der *megile, vos viklt zikh in mir funander.
di negl zenen lang, sharf un vi okersht ayngetunkt in blut.
- zdrastvuyte - git an otem iber mir a yunge varemkayt vi fun frisher milkh.
di kafe iz hipsh pustlekh.
s'iz nokh mitik.
oykh der ansambl, vos haynt shpilt er oyfn mark, iz arop fun der stsene.
galopirndik vaser shvenkt op dem *shetekh.
antkegn mayn tishl, oyfn shtul vos kh'hob frier tsugegreyt, zetst zikh avek di tentserin.
a yunge froy, vos di tsayt iz ir knekht.
ongeton laykht-zumerdik, mit a shporn shtegl tsu ire tsvey *oytsres.
a breytrandike din-geflokhtene hut, vu in a zayt iz tsugeshpilyet a tsvaygl karsh, bashotnt ir *ponim.
- a *kholem derkent men - derfil ikh ir hant in mayner un beyde ayln zikh nit zey tsu bafrayen.
mit a hastiker bavegung tsit zi arunter di hut, vi zi volt optreyslen fun ir di kaplyes fun a regn, un lozt zi hengen oyfn drengl fun shtul.
dernokh tsindt zi on mit a pitsl tsind-mashinke a papiros.
der *tayvediker papiros-roykh blaybt ayngefedemt in ire hor, vos khapn dem kolir fun an onheyb zunoyfgang unter a laykhtn volkndl.
- vos vet ir trinken?
- zol zayn a konyak.
atsind vel ikh shvaygn.
aynbalzamirn in der tsung mayne verter.
zol reydn di umbakante, vos der puder fun konyak hot shoyn oyfgereytlt ir *ponim.
ikh hob gezogt az ikh muz aykh zen, vayl s'geyt in toyt un lebn.
ikh bin di tokhter fun Anita.
der nomen iz aykh zikher nit fremd.
in a bashtimtn zinen zayt ir mayn tate, khotsh mayn tate iz an anderer.
mayn mame hot mir dertseylt, az ir hot zi geratevet, iz der *kheshbn a *posheter: a dank aykh bin ikh geboyrn gevorn.
mayn *megile viklt zikh in mir alts mer funander, nor ire *soydes un *remozim vel ikh kenen leyenen un farshteyn *beys ikh vel oyfshteyn *tkhies-hameysim.
ober eyn *sod antplekt zikh far mir shoyn itster: Anitas tokhter iz a *gilgl fun ir mame.
ire oygn zenen Anitas. vegn zey hob ikh es geshribn in "lider fun togbukh": "ven got volt bloyz bashafn zeyer grin dos tunkl-grine,/ er volt geven der zelber got. vi konen zey nit-vern?" ober mayne reyd blaybn aynbalzamirte in mayn tsung.
kh'vel *afile nit iberfregn ir nomen un tsi es lebt ir mame.
alts iz arayngeshribn in der *megile.
funem tsvaygl karshn tsugeshpilyet tsu ir hut rayst op di tentserin an eyntsike karsh un tut im arayn in mayn oyfgerisn moyl tsuzamen mit a karshndikn shmeykhl.
s'iz "di karsh fun dermonung", a nomen fun mayner an alter poeme, loyft adurkh, vi a blits in a bloyen zumertog, a *makhshove.
un ver veys mit voser *kishef di-o karsh iz ongetrunken.
bald vet zikh in mir tseshpiln ir *kishef-sam un ikh'l nit-vilndik yung vern, *kedey vider un ober a mol nit tsu farshteyn, *alemay a *malekh hot *hanoe fun mayne *yisurim.
ikh'l nit-vilndik yung vern *kedey vider un ober a mol ibertsulebn dos gesheene.

  D

oyfn bloyzn orem fun der tentserin bamerk ikh a *simen fun a tsurik mit yorn geshteltn pok, vos iz itster enlekh tsu dem nogl fun ir klenstn finger.
a *simen az di zelbike iz a mol geven a kind.
aza tseykhn hob ikh gezen bay ir mame, ven zi iz geven a zekhtsn-zibetsn-yerike.
ikh dermon zikh, vos ikh hob yemolt getrakht: bay a sheyner meydl git es tsu *kheyn, bloyz bay a sheyner.
mir zenen beyde yemolt geven arumgemoyert.
in eynem a farnakht, ven der zunfargang hot oybn gebrakht zayne *korbones fun voylgerukh, un untn hot er in a hastikn *meshugas arayngedreyt in zayn keslgrub di mentshn fun di arumgemoyerte geslekh, hob ikh derzen Anitan bay a vayser vant fun a moyer, vos di andere teyln funem gebay zenen okersht ayngefaln.
ikh hob gevust: haynt iz undzer letster zunfargang.
un s'hot nit geholfn in yene *reges mayn oysbrumen: שמו בגיטו דום- - -
durkhn *hamoyn, vos hot zikh gekoylert vi shteyner fun a barg, hob ikh zikh durkhgeshlogn tsu der vayser vant vu Anita iz geshtanen a shrek-fargliverte, kh'hob ir a kush geton un bashvoyrn:
- der kush vet dir zayn a *kameye.
zolst im in ergets un keynem nit opgebn.
du aleyn vest im tsurikbrengen... gib a hant.

  H

- nokh a konyak?
di oyringlekh bay der tentserin hoyden zikh oyf neyn.
zi tor nit tsu fil mishn eyn getrank mit an andern - mitn getrank fun ekstaz vos *farshikert zi *beysn tantsn.
haynt ovnt iz ir letster kontsert.
yo, mayn *kameye hot geratevet ir mamen.
zi hot gegebn a hant un hot nit gevolt avek fun der velt a lignerke.
- ven zi iz gelofn a nakete in shney hot ayer *kameye gevaremt ire fislekh.
un ven m'hot zi getribn tsu a shayter-hoyfn, iz di *kameye tsegangen in trern un zey hobn ayngeloshn dem fayer.
fun a kanave hot zi getrunken vaser vu s'hobn zikh geveykt *harugim un zi hot gegrizhet ferdnfleysh fun a *neveyle, nor di *kameye hot *batamt gemakht ir shpayz.
di *kameye hot ir gegebn *koyekh tsu antrinen fun Kloge.
m'hot zi gefunen in a zump, vos hot geroyet mit shlangen.
a lung iz bay ir geven durkhgeshosn.
ven m'hot zi gebrakht a koym lebedike aheym, hot blut fun ir moyl zikh gegosn.
ayer *kameye hot zi oysgeheylt.
zi hot *khasene gehat mitn ofitsir vos hot zi aroysgetsoygn funem zump vos hot geroyet mit shlangen.
ayer *kameye hot zi im nit opgegebn.
ikh derfil a shoyder.
zol zikh nor di geshikhte nit endikn melodramatish: ot iz der kush, di mame hot mikh gebetn -
di tentserin heybt zikh oyf.
tut on ir breytrandike zumerhut vu es felt a karsh, un vider ayln zikh nit undzere hent zikh tsu sheydn.
- kumt haynt ovnt tsu mayn letstn kontsert.
ikh vel dortn oystantsn dem kush oyf toyt un lebn.

  1986

tsurik:  di *nevue fun shvartsaplen