2. Azriel der filyer

zint di velt shteyt, hot zi nokh nisht gezen aza beyzn *nefesh, vi *Azriel der filyer.
a beyzer yid mit beyze oygn, mit groyse bremen, un vonses azelkhe, vos shtekhn zikh, un mit a bord, vi an ongeklepte, un a vatene laybl trogt er zumer un vinter, vos se zeen zikh aroys fun dem di *tsitses fun *tales-kotn un se shmekt mit roye fish far a mayl.
a gantse vokh zet men im nisht. nor ale *erev-shabes un ale *erev-yontev kumt er aroys in mark arayn mit a hoykhn vogn fish. oyfn vogn zitst bay im a meydl mit a shvarts geshtuplt *ponim un git akhtung oyf di fish. un zayn vayb, Mayte di filyerin, a yidene a geshvolene, shteyt baym vogn mit a bezmen in hant un git akhtung oyf di fish.
- fish - fish - frishe - tsapldike - vaybelekh - oyf *shabes!
azoy klingt oys *Azriel der filyer oyf a *kol mit a sheynem *nign ibern gantsn mark un lozt nisht arop keyn oyg fun di vayber, vos hobn balegert dem vogn fun ale zaytn un khapn di fish bay di keplekh, farkukn in di zhabres, titshen mitn finger in di oygn oder in di baykhlekh arayn - un dos hot *Azriel der filyer faynt, vi *khazer, traybt er op di vayber funem vogn:
- in der erd arayn! genug tapn!
opgezogt dos dozike shtil un gikh, ruft *Azriel der filyer vider oys oyf a *nign mit zayn klingendikn *kol:
- fish - fish - frishe - tsapldike - vaybelekh - oyf *shabes!
itlekhe yidene, zi meg zayn a *baleboste oder a dinst, iz bay *Azriel dem filyer farrekhnt, az me badarf oyf ir hobn an oyg. dos heyst, er iz zi nisht *khoyshed, *kholile, az zi iz a *ganevte, nor bay fish iz nisht *shayikh. *Azriel der filyer halt, az di shenste *negides un di erlekhste *tsidkones vet zikh kvapen a mol, tsvishn yo un neyn, *beshas *behole, *aveklakkhenen a fishl, az keyner vet nisht zen. "fish, zogt er, iz a *nisoyen, vos far a *baleboste iz shver oystsushteyn"... es treft ale yor a skandal: a vaybl krigt fun im gepatsht mit a hekhtl iber di piskes. loyft men zikh tsunoyf, un es vert a getuml. mentshn shteln zikh ayn farn vaybl, gibn ir an *eytse, zi zol ayngebn tsum mirovoy oder shlepn tsum *rov, nor vayl der *bizoyen iz groys, greser funem veytik, tsegeyt zikh es mit gornisht.
a *sakh vayber kenen shoyn *Azrieln. zey veysn, az aleyn tor men zikh tsu zayne fish nisht tsurirn, azoy vi, *lehavdil, tsu gold oder tsu tayere shteyner.
- vi tayer iz bay aykh haynt a funt brilyantn? - fregt im a vaybl, shteyendik mitn koysh fun der vaytn un vayzndik mitn mindstn fingerl oyfn vogn.
- ikh handl mit fish, nisht mit brilyantn. - entfert ir *Azriel un iz zi nisht *mezake *afile mit a kuk fun zayne beyze oygn, un lozt oys mit a *nign: "fish - fish - frishe - tsapldike - vaybelekh!"
- a yid a *nikhpenik! - zogn oyf im di vayber. zey voltn veln im oysmaydn, iz ummeglekh: nishto mer keyn filyers in shtot, oyser *Azriel dem filyer, khotsh tsit zikh oys un shtarbt, oder blaybt, *kholile, on fish oyf *shabes, velkhes iz nokh erger vi geshtorbn, vorem a mentsh, az er shtarbt, veyst er, az er iz geshtorbn - un an ek; un a vayb, az zi kumt aheym on fish oyf *shabes, vet zi shoyn hobn vos fun ir man - oyf ale *sonim gezogt gevorn!
- er zol veln onleygn mitn kop, nisht um *erev-yontev dermonendik!
azoy zogn oyf im di vayber dem tog, vos *erev-yonkiper, un loyfn mit di kosheklekh in mark arayn, hobn *moyre, *kholile, nisht farshpetikn, vorem *erev-yonkiper iz *Azriel zikh *noyheg oyfshteyn *keoyr, az got aleyn shloft nokh, un az yidn kloybn zikh nokh in shul arayn un kukn aroys oyf lekekh funem *gabe, iz shoyn *Azriel a *yontevdiker. dos vatove laybl hot er aropgevorfn un ongeton a grobe lastikene kapote, vos er trogt nor *shabes un *yontev un vos se shmekt fun destvegn durkh mit roye fish.
frier fun ale vet zikh *Azriel der filyer farfastn. frier fun ale vet er kumen in shul arayn, vet zikh avekshteln mitn *ponim tsu der vant oyf eynem fun di letste erter in *dorem-zayt, un ibergedekt mitn *tales ibern kop, vet er oysshteyn a *mes-les oyf di fis, nisht tsugezetst zikh *afile oyf a vayle. un davnen vet er in der shtil, keyner vet fun im a vort nisht hern. un veynen vet er a *sakh, keyner vet bay im keyn trer nisht zen.
nor dos vet zayn ersht oyf der nakht. dem gantsn tog darf er arumgeyn tsu zayne *koynim un *koynetes, zey iberbetn, zikh *moykhl zayn:
- a gut *yontev! *tomer hob ikh aykh ongerirt mit a krum vort, bet ikh aykh iber, un vintsh aykh a *khsime-toyve.
entfert men im: "*gam atem, loz got *moykhl zayn". - un me bet im zitsn un men iz im *mekhabed mit lekekh.

3. Gonte der *melamed