1: *erets-Yisroel un Palestine

fun zint ikh gedenk *Kasrilevke iz di shtot geven a shtot, vi ale shtet.
vinter iz men gezesn bay farhakte fentster, zumer - bay aropgelozte forhenglekh un farmakhte lodn, un az s'iz geven shtark heys, un di zun hot shtark dekutshet, hot men zikh bahaltn in di kelers, bay nakht geshlofn in droysn, gefokhet mit der *neshome - un gornisht.
men iz nit geshtorbn.
dos heyst, shtarbn iz men geshtorbn, nor nisht fun der zun, nit fun dem, vos s'iz heys in droysn.
itst, zolt ir onkukn, az es kumt zumer, iz a *bahole oyf di *Kasrilevker yidn.
es vert zey heys in shtot, heys un dushne, un me redt shoyn gor vegn luft, vegn "vozdukh", vegn aroysforn oyf a "datshe".
un forn darf men dort nit got veys vuhin.
zey, di *Kasrilevker, hobn di datshe, *borekh-hashem, bay zikh unter der noz, take in *Kasrilevke.
dos heyst, nit in shtot *gufe, nor nisht vayt fun shtot - oyf der "slobodke".
dos iz di alte *Kasrilevker slobodke, vu mir, *kheyder-yinglekh, flegn a mol, ongevofnt mit hiltserne shverdn un mit gefarbte rodbikslekh, aroysgeyn *milkhome haltn, az s'iz gekumen *la"g-boymer.
haynt iz di slobodke gornisht tsu derkenen.
frier hot dos gehert tsu di *goyim, haynt gehert es shoyn tsu di yidn.
dos heyst, gehern gehert dos haynt oykh tsu di *goyim, makhmes es rekhnt zikh shoyn *mekhuts loir, fun yener zayt shtot, tor dokh dort a yid nit zayn.
nor voynen dort zumer baym *goy oyf datshe - dos meg men.
dos heyst, megn meg men nit, nor az ir batsolt dem pristav un az ir nemt aroys fun a dokter a papir az ir zayt krank un az ir badarft hobn "vozdukh", lozt men aykh arayn in dem farbotenem *gan-eydn.
geblibn in *Kasrilevke ibern gantsn zumer un derzen, vi der *oylem pakt zikh in veg arayn, es shlepn zikh furn un furlekh, gantse karavanen, fun oybn biz arop mit *kol-tuv: benklekh un tishlekh, betn un betlekh, teplekh un pokrishkes, koymens fun samovarn, eybershte fun shtoyslekh, kishns un perenes, alte vayber un pitslekh kinder - der gantser *Kasrilevker skarb, - hot mikh oykh ongenumen a *yeytser-hore: ikh vil oykh forn oyf datshe.
hob ikh gedungen a furl un bin avek oyf der slobodke.
forndik, fregt mikh *Efroim der *balegole, *Yankl Bulgatshes an eynikl, a *bokher mit a vayser manishke un mit shtiveletn, vuhin ikh vil forn: keyn "*erets-Yisroel", oder keyn "Palestine"?.
- frier keyn "*erets-Yisroel" dernokh keyn "Palestine"...
do muz ikh iberraysn un gebn tsu derklern dem lezer, vos iz dos far a *min "*erets-Yisroel" un vos far a "Palestine"? -
dos iz azoy *poshet, az nokh dem, vi men vet aykh gebn tsu farshteyn un ir vet dos tsekayen, vet ir aleyn zogn, az andersh hot es nisht gekont heysn.
azoy iz geven di *mayse:
frier hobn ongehoybn aroystsuforn oyf der slobodke, zikh bazetsn oyf zumer, geveynlekh, di raykhere, di "*pney", di azoy gerufene *Kasrilevker aristokraten; dernokh - di mitlmesike *balebatim, un dernokh - shoyn di oremere, di same heymishe; un s'iz gevorn oys *goyishe slobodke, nor a yidisher *yishev, un men hot dos deriber a nomen gegebn "*erets-yisroel".
vos vayter hobn *Kasrilevker yidn ongehoybn forn shtarker un shtarker, "*erets-Yisroel" iz
gevaksn, un es hot ongehoybn vern eng.
hobn zikh di *negidim genumen oprukn fun der slobodke alts vayter un vayter, tifer in dorf arayn, hekher aroyf, oyf yener zayt barg.
un mit der tsayt iz fun der slobodke gevorn tsvey slobodkes: di alte slobodke, vu di *kabtsonim zitsn, "*erets-yisroel", un di naye slobodke, vu di aristokratn, di *negidim heyst es, zitsn,
vos men hot dos gekroynt mitn nomen "Palestine".
dos heyst, take *erets-Yisroel, nor fort nit *erets-Yisroel.
"Palestine" iz mer modern, mer aristokratish.
farshteyt zikh, az in "Palestine" iz a *sakh shener, vi in "*erets-Yisroel".
in "Palestine" zet ir shoyn naye hayzlekh, hoyfn mit gefarbte shtakhetn, raykhe seder, grine gertner, shmekndike blumen - *mayse datshe.
in "*erets-yisroel" iz dos shoyn nishto.
a *goyish shtibl, mit shtroy gedekt, fun ineveynik un fun oysveynik oysgeshmirt mit groyen leym, un se shmekt mit mist un mit ku un mit zoyerteyg, a hayfl, vi a zhmenye di greys, a shtelkhl far *khazeyrim, a hon shpatsirt arum mit hiner, un kropeve mit shtekhlkes mit buryan, hoykh gevaksn - ot dos iz der *gan-eydn funem *Kasrilevker datshnik in "*erets-Yisroel".
un men iz tsufridn fun destvegn, - abi got helft, men kon batsoln dem *goy far der datshe un s'iz nokh do vos tsu esn oykh, shept men *tayneg un me tut zikh on *kol-hafargenigns shebaoylem:
di vayber kokhn op dem kaltn borsht, "shtshav" ruft men es, un shteln dem samovar mit shteklekh, mit shpendlekh un mit fartriknte buzhikes, me farshport koyln, un di mansbiln varfn arop di kapotes, zetsn zikh avek gants sheyn oyf der hoyler erd,
me kukt aroyf in ongeglitn heysn himl arayn un me filt epes a modnem *reyekh, a *reyekh, vos me hot im keyn mol in shtot nit gefilt nokh.
haynt di kinder?
fun kinder *shmuest men nit.
far yidishe kinder efnt zikh dokh gor a naye velt.
az es kumt zumer oyf der datshe.
un nisht eyn velt, nor take ale dray hundert tsen veltn!
a kleynikeyt groz! a vertele kropeve! a shpilekhl knaklkes!
un bezemer?
un buzhikes?
un grine agresn?
un royte vaymperlekh? un gele sonishnikes?
un vayse fliterlekh?
un vos iz vert ontsukukn kleyne hindelekh,
nor vos oysgepikte fun di eyer? un yunge katshkelekh, a shteyger, vos az zey geyen, katshen zey zikh, vi a *Kasrilevker *negideste un *meyukheses *shabes bay tog, az zi geyt oyfn shpatsir?
un dos, meynt ir, iz gornisht, vos me ken in mitn gas onnemen fule zhmenyes mit shtoyb un makhn "*khoyshekh shel Mitsrayim"?
un dem *tam fun nokhloyfn nokh a fuln vogn mit nor vos opgeshnitn broyt un aroysshlepn a por zangen fun hintn - a *make zol der *goy visn?
haynt di sazhlke, vos me kon dortn ton etlekhe zakhn mit a mol: i fish khapn, i bodn zikh, i shvimen, i epes nokh?...
der *iker iz dos bodn zikh.
me volt zikh gekont dortn bodn un bodn,
polyosken zikh gantse teg, ven nisht di *shkotsimlekh, *yimakh shmom, vos klaybn zikh tsunoyf akurat demolt, ven yidishe kinder hobn aropgevorfn fun zikh di *arbe-kanfeslekh haltn shoyn *kimat bay di hoyzlekh, - heybn on di *shkotsimlekh tsu lakhn un tsu varfn mit shteyndlekh un huken un tyuken un shrayen: "hey zhidatshki! laybsedaki. tsitsele! hey!"
un yidishe kinder khapn zikh ontsuton, tsitern, vi di ongeshrokene shefelekh.
der mames milkh vert bay zey farkilt ineveynik in di baykhlekh.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

zitsn zumer oyf a datshe, *akhuts vos es iz a *tayneg, iz dos nokh a *gadles oykh:
"vuhin rekhnt ir hayntikn zumer, *im yirtse hashem, az got vet shenken dos lebn, aroysforn oyf der datshe, *Sore-Brokhe kroyn?"
- "ikh rekhn hayntikn zumer, *im yirtse hashem, az got vet shenken dos lebn, zikh bazetsn bay Mikole *khazer in *erets-Yisroel".
"un ir, *Khane-Mirl serdtse, zolt ir mir gezunt zayn, vu rekhnt ir zikh bazetsn hayntikn zumer, *im yirtse hashem, az got vet shenken dos lebn?"
- "ikh rekhn, *Sore-Brokhe kroyn, hayntikn zumer, *im yirtse hashem, az got vet shenken dos lebn, zikh bazetsn oykh in "*erets-Yisroel", bay *Khavrilikhe di *shikerte - zi hot zeyer a voyle datshe"...
ot azoy *shmuesn zikh oys tsvey *balebostes in *Kasrilevke un tapn zikh bay di goyders un kukn eyns oyf dos andere mit groys *gadles, glaykh vi dos voltn geven tsvey yehupetser dames, vos hobn altsding un es geyt zey mer nit op, nor a datshe.

--> 2: ver zaynen zey?