*Mayses fun hintern oyvn 14: di putserin

  di putserin

 1

far vos farzitst a meydl un nokh a *gvirishe tokhter dertsu? deroyf, kinder mayne, kon keyner nisht entfern.

m'hot ir geredt *shidukhim. tsvey shvester un dray brider ire hobn *khasene gehat. ober zi, Adele - ir *emeser nomen iz geven Hodl - iz farzesn, vi m'zogt, bizn groyen tsop. m'hot ir geredt *shidukhim *afile in mayn tsayt, ven zi iz shoyn geven iber di fertsik. *shadkhonim hobn di tirn opgerisn.
s'iz nishto keyn yidisher kloyster. der tate irer, *r' *Shimshn Tsukerberg, iz geven a *gvir, er iz take geven a *shutef tsu a tsuker-fabrik.

Adele iz vayt nisht geven keyn *miese. eyn *khisorn hot zi gehat, zi iz geven a bisl tsu dar, a niderike, on a byust, tunkl vi di mame.
*nishkoshe, *miesere fun ir hobn gekrogn manen. oygn hot zi gehat shvartse un shvartse hor, khotsh shpeter hobn zikh ongehoybn vayzn bay ir groye fedem, oder vi m'hot es gerufn bay undz: *kvores-bletlekh. der tate hot gehat fun ir *bushes un *kharpes.
di mame, Beyle-Tslove, hot zikh geekt fun fardrus.

faran meydn vos hobn nisht *khasene, vayl zey zenen bitere shtik, oder *efsher tsu shtarke kloyberins. Adele iz nisht geven keyn shlekhte, farkert, a tsugelozene, ober a plut. ale ire *tsores hobn zikh genumen derfun, vos zi iz geven arayngeton in kleyder, in putsn zikh, az s'iz ir nisht geblibn ka' tsayt oyf epes andersh. ets gl[ey]bt nisht? s'iz gekumen tsu undz in shtot a *maged un er't gezogt az yede zakh kon vern [278] a *tayve, *afile knakn banyekerlekh. mentshn farshpiln dem letstn groshn in kortn. take bay undz in Lublin hot eyner a garber zikh eyn mol farshpilt in kortn un mer nisht gehat vos ayntsushteln. er iz gezesn mit a khopte voyle yungen un eyner tut a zog: shtel ayn s'vayb. vifl iz zi vert bay dir?
un yener entfert: hundert kerblekh. *bekitser, r'hot zi geshtelt in kon. ven m'hot zikh dervust fun der *mayse, hot men im gevolt in *kheyrem leygn.

s'iz geven bay undz a yidene vos iz *meshugas iz geven kloybn zakhn fun altvarg un fun mist. zi flegt zogn, az alts kumt a mol tsu nuts: a tsebrokhn shlesl, a tseboygener hakn, a shtikl shpagat, a leydike flash, a shukhbendl. zi't ongeklibn a fuln boydem bizn dakh un dernokh a fuln keler. zi iz arumgegangen dort vu m'shit oys di mistn un zikh gegrablt. s'iz geven ir mankolye.

kh'zog es kegn dem: Adeles gantser kop iz gelegn in putsn zikh. yene yorn, az m'hot zikh oyfgeneyt a kleyd, oder a kostyum, iz men dos gegangen yorn. ober nisht Adele. oyb zi't getrogn a kleyd dray mol iz dos a *sakh. nokhn foters toyt iz zi geblibn baym hoyz un di gevelbn. der tate hot avekgeleygt far ir a *nadn. zi't gekrogn a hipshn *kheylek fun der *yerushe un zi't alts arayngeleygt in shmates.

khotsh an alte moyd, hobn shvester un brider zi farbetn oyf *khasenes, *brisn, *tnoim. zi hot gehat *mishpokhe in Lublin un in Varshe. zi't gehaltn in eyn brengen *matones. mir'n gevoynt take bay zey in hoyz un vi voyl zi iz geven mit a hipshe por yor elter fun mir, zenen mir gevorn kumes.

tsayt kh'gedenk zi, hob ikh gehert fun ir eyn *pizmen: kh'darf geyn tsum shnayder. do hot men ir ongemostn a shube un do a yupe; do hot men ir gepast a mentele un do [279] a futer. nu, zi iz den gelofn bloyz tsum shnayder? vu zenen neytorins, shusters, hitnputserins, kirzhners? alts hot gemuzt bay ir pasn. oyb dos kleyd iz grin, muz zi hobn grine shikh un a grinem hut, un der hut muz hobn a grine feder. un der parasol muz oykh zayn grin.

ver hot gehert in Lublin fun azoyne shalemoyzn? *efsher bay *pritsim un dem gubernators vayb.

nu, un eyn mol pasn iz den genug? do hot zi gefunen a kneytshele un dort iz dos petl in der krum. zi't batsoygn zhurnaln fun Pariz un dort hot men bashribn ale naye modes. frier kumen on di modes keyn Varshe un fun dort, mit a *zman shpeter, keyn Lublin. ober tsu ir, Adelen, kumen on di zhurnaln glaykh fun di mode-makhers un alts iz bay ir kapoyer. m'heybt ersht on trogn kirtsere kleyder un zi farlangt shoyn lenger. di damen-shnayders zenen gevorn in gantsn tsemisht. zi geyt aroys oyf der Levartover gas un m'shtelt zikh op kukn. zi't oysgezen vi a *meshugene.

vi lang tate-mame hobn gelebt, hot men ir alts nokh forgeshlogn *shidukhim. m'hot gemakht zeekhtser un oyf yeder zeekhts hot zi zikh oysgeputst vi a *kale tsu der *khupe. az tate-mame zenen opgeshtorbn, hobn di *shadkhonim zi genumen mayden. vi lang loyft men yenem nokh?

ikh hob *khasene gehat tsu zibetsn yor. ven zi iz arayn in di fuftsiker, hob ikh shoyn gehat dervaksene kinder. tsu zeks un draysik yor bin ikh shoyn gevorn mit *mazl a bobe. mir'n gehat a shnitgevelb. mir'n gehandlt mit reshtlekh, hintershlak, zaklayvnt, tsudatn. s'gevelb iz take geven bay zey in hoyz un zi iz geven bay mir an ofter gast, in shtub, in krom. ale mol hot ir epes oysgefelt: a knop, a tashme, [280] shpitsn, falshe perl. zi flegt opshteyn *shoen un kloybn, nishtern.

mayn man, a *meylits yoysher zol er zayn, iz geven *beteve a *kapdn, er't nisht gehat keyn geduld tsu ir. vos, fregt er, zukht zi, dem nekhtikn tog? un far vemen putst zi zikh azoy, farn *malakh-hamoves? er hot aleyn nisht gevust vi gerekht er iz geven.

ets gedenkt es mer nisht, nor in yene yorn zenen geven andere modes: a rotonde, a habelyak, a reverende. kh'gedenk shoyn aleyn nisht. haynt meynt men, az a mol iz men gegangen opgerisn un opgeshlisn. narishkaytn. ver s'hot gehat, hot zikh oysgestroyet in esik un in honik. ober bay ir, der Adelen, iz dos geven, bahit zol men vern, a shlafkayt. s'iz nisht geven bay ir ka' *khilek tsvishn *yom-tev un der-vokhn.

zi't gehat *efsher a shok krinolines. ale shrenk zenen ful ongepakt. zi't gern gehat mebl oykh, un sheyne zakhn, antikn. s'iz ir geblibn fun tate-mame genug bebekhes, ober s'iz nisht ariber a vokh zi zol nisht epes aynhandlen, aza shpigl un an ander shpigl, aza shtul un an andere shtul.
zi iz arumgekrokhn iber ale gesheftn.

di alte zakhn hot zi nisht avekgegebn, nor gezukht *koynim. ober az m'koyft, heyst zikh der *soykher batsoln un az m'farkoyft vil der *koyne umzist. m'hot zi baroybt un *bagazlt. m'hot ir gegebn vekslen un m'hot ir ongezetst. zi hot geshikt tsu zey dem *shames un gerufn tsu a *din-toyre, ober ver es farlangt yenems, hot nish' ka' *moyre farn *rov. s'zol zey nish' zayn tsu keyn *gnay, nor *afile sheyne yidn hobn bankrotirt, *khsidim, *parnosim. ver lakevet zikh oyf an oysgekrokhn futer? s'ergste gehintekhts. [281]

geven iz zi dar, hoyt un beyn. zi't gornisht gehat ka' tsayt tsu esn. zi't gehat a kikh mit gefes farn keyser, ober gekokht hot zi zeltn. gegesn trukns, oder in der gikh zikh gemakht an ongebrente grits. in di frierdike yorn hot zi gehaltn a dinst. shpeter hot zi di dinst opgeshafn.
zi't s'gantse gelt oysgegebn oyf shlyumpers un s'iz rekht nisht geblibn oyf epes andersh.

yene yorn iz fet geven sheyn. *afile vayber vos s'shmalts iz fun zey gerunen hobn zikh untergeleygt hiftn-kishelekh un arayngeshtupt shmates in koftl oystsuzen kaylekhik. a gorset iz in yene yorn geven a zeltnhayt. m'hot es ongeton bloyz az m'iz geforn keyn oysland. Adele iz yedn frimorgn arayn in gorset vi, *lehavdl, a mansbil in *tales-kotn.

in di shpeterdike yorn iz zi gevorn azoy ayngekvart un ayngeshrumpn, az zi hot badarft a gorset vi a lokh in kop, ober Adele vet, *kholile, nisht aroys far der shvel on a gorset, a shteyger m'volt gekukt oyf ir fun ale fentster. gekukt hot men, nor oyf optsushpetn. kh'veys nisht biz haynt tsi z'iz vorhaftik geven a nar, oder zi iz gevorn azoy farnarisht.

ven a *nekeyve lebt on a man un hot nisht ka' kinder, blaybt zi a kind bizn toyt arayn. di shvester ire zenen shoyn geven bobes, oder *afile elter-bobes. ven ikh bin alt geven fir un fuftsik yor, hot shoyn mayn Tsiles tekhterl gehat s'ershte kind. azoy ale. yo, zi't shoyn aleyn gekont hobn ureyniklekh. ober di tir efnt zikh un Adele kumt arayn, shvarts vi a koyl, mit ayngefalene bakn un mit torbelekh unter di oygn, z *zkeyne.
*Leye Gitl, tut zi a zog, kh'for in di beder un kh'hob nisht vos ontsuton. [282]

di *gvirim vos hobn gelitn oyf der leber, oder di gal, flegn yedn zumer avekforn keyn Karlsbad, keyn Maryenbad, oder *lekhol-hapokhes ka' Nalentshev. di fete zenen avek, ka' Frantsesbad zikh tsapn shmalts, oder gor ka' Pishtshani in di blotebeder. di raykhe hobn den mer vos tsu zorgn? an ander zakh iz, az m'hot dort, in di beder, geton *shidukhim. m'hot mitgeshlept di tekhter un m'hot zey dort arumgefirt oyfn shpatsir, vi kelber oyfn mark, ka' *shadkhonim hobn dort nisht oysgefelt un *bokherim vos hobn gezukht raykhe *kales zenen zikh ongelofn vi oyf a *yarid. di moydn hobn miklompersht getrunken di vasern un di mames hobn gezukht far zey *zivugim.

nu, *meyle, az m'hot tekhter, muz men a mol avekkukn. ober vos hot Adele gedarft di beder? glat tsu paradirn un zen vos di yidene hot ongeton un yene yidene hot oyf zikh aroyfgetsoygn. m'hot zi dort gekent un m'hot fun ir gelakht in di foystn. zi iz arumgegangen eyne aleyn, oder zi iz tsugeshtanen tsu emetsn fun Lublin un zikh nokhgeshlept. fun manslayt hot zi gevaykht un zey hobn zikh nokh ir nisht geyogt. ver vil hobn *asokim mit an alter moyd vos redt zikh ayn az zi iz a yung meydl?

zi iz gevorn gekneytsht un tsebrokhn, ober zi iz tsurikgekumen oyf di *yomim-toyvim mit toyznter *mayses, zi't alts gezen, alts gehert, zi't gevust fun ale intriges. demolt zenen oykh #s+nisht ale#s- geven *tsadikim. raykhe tekhterlekh hobn zikh arayngelozt mit ofitsirn, sharlatanes un der shvarts-yor veyst vos. m'geyt oyfn promenad un m'varft eyglekh. a meydl lozt arop s'shnuptikhl un glaykh vakst oys a hultay, heybt es oyf un farneygt zikh vi far a grefin. er krikht ir shoyn nokh un redt far fayer un far vaser.  [283]

kh'bin dort a por mol aleyn geven un kh'Red nisht fun veg. di mame geyt nokh un vert shier nisht tseplatst, ober redn tor men nisht. s'hobn zikh ongehoybn di naye tsaytn? - di mames zenen altfrenkish un di eyer zenen kliger fun di hiner.
 

yene yorn hot fun dest vegn a meydl gedarft hobn, vi rufn zey es? - a reputatsye. un ven m'hot zikh tsu fil banarisht, iz men arayngefaln tsu laytn in di mayler. ove-tove, azoy iz nisht gut un azoy toyg nisht. fun dest vegn hot men geshlosn *shidukhim. voden? m'iz farzesn?

ober azelkhe git umzist un umnisht oys di por rubl. zi't ongekoyft gantse berger zayd, samet, shpitsn un ver veyst vos nokh. bay der grenets iz oyf alts an optsol un fun ale *metsies lozt zikh oys a boydem.

yo, *Rosheshone um *Yom-kiper hot zi gekoyft a shtot in shul un iz gegangen davenen. vos zi hot fararbet far di *yomim-neroim mit di kleyder, kon men gornisht ibergebn. m'greyt zikh nisht azoy tsu ka' *khasene. *sakh-hakl iz zi nisht geven ka' frume. *shabes hot zi getrogn a tash un a shirem. in shul hot zi nisht gedavnt, nor geglotst oyf di vaybershe shmokhtes. z'hot etlekhemol gedavnt nebn mir. der *khazn zogt *unsane-toykef, di vayber gisn mit trern un Adele shushket mir in oyer vegn kleyder, tsirung, vos zi trogt un yene trogt. zi iz shoyn demolt geven in di gantse zibetsik. fun dest vegn, zi zol opton vos zi't opgeton, hot zikh keyner nisht gerikht.

 2

m'zogt, az farzesene meydn lebn nisht lang. oysgetrakhte zakhn.

di Adele hot ibergelebt di dray brider, beyde shvester.  [284] di tseyn zenen ir oysgefaln un zi iz geblibn mit a leydik moyl. di hor zenen ir oysgekrokhn un zi't gemuzt onton a sheytl. kh'bin, nisht far keynem gedakht, gevorn an *almone, ober mir zenen nokh alts gebilbn in dem eygenem hoyz. s'hoyz aleyn iz geven a *khurve. fun gevelb maynem iz gevorn a *tel.

kegn vos zog ikh es, ha? yo, Adele. zi't zikh nokh alts geputst, vi in di yunge yorn. tsu akhtsik yor iz zi nokh alts gegangen tsu shnayders un gezukht *metsies . itst hert a *mayse.

kh'kum arayn tsu ir in shtub un zi nemt redn tsu mir vegn *yerushe. zi't ongeshribn a *tsavoe un bazorgt ale *kroyvim - di *nekeyves, nzikht di manslayt. di shvestern-tokhter vet krign dos futer un yene vet krign s'andere futer. di vet *yarshenen az tepekh un yene an ander tepekh.

fun ka' *yerushe zogt zikh keyner nisht op. ober ver vil kleyder fun far fertsik yor? zi hot shmates fun *meylekh Sobyeskis tsaytn. zi hot lign vesh, vos zi hot keyn mol nisht ongeton, nor ven m'rirt zey on, tsefaln zey zikh vi shpinvebs. zi't yedn zumer arayngeleygt ire zakhn in naftalin, ober moln khapn zikh arayn say-vi-say. zi hot gehat *efsher a tuts kufertn un zi efnt zey far mir. zi't oysgegebn *oytsres, ober vos zenen zey vert? *afile tsirung geyt aroys fun der mode. amolike tsaytn hot men lib gehat shvere keytn, groyse broshn, lange oyering, brosletn vos hobn gevoygn a pud. di yunge vayblekh hobn lib alts laykht. *meyle, nu, kh'her zi oys. kh'shokl mitn kop.

mit a mol zogt zi:
- kh'bin greyt oyf yener velt oykh.

kh'hob gemeynt, zi't epes opgeshribn far oreme *kales oder *yesoymes. zi efnt mir a kufert un vayzt mir *takhrikhim. [285]

mayne libe mentshn, kh'hob shoyn alts gezen in mayn lebn, nor ven kh'hob a kuk geton oyf di *takhrikhim hob ikh nisht gevust tsi zol ikh lakhn oder veynen. di tayerste layvnt un on a *shir shpitselekh. a hoyb vi far a *kale. kh'zog ir: Adele, m'tor bay yidn azoy nisht bagrobn. kh'bin nish ka' *lamdnte, ober kh'veys. bay *goyim, zog ikh, putst men oys a *peyger. ober bay yidn darfn ale zayn glaykh. nu, un vos, zog ikh, darf men dos a *mes azoy oysputsn? far vemen? far di verem? zi zogt: kh'hob lib sheyne zakhn.

kh'hob banumen, az zi iz gerirt fun zin un kh'zog ir: maynstalbn, ober *khevre-kdishe veln azoy nzikht *mekaber zayn. zi zogt: ikh'l geyn fregn baym *rov. zi iz avek fregn un der *rov zogt: s'iz nishto ka' *din vegn dem, ober s'firt zikh, az *takhrikhim zenen fun proster layvnt. m'shert nisht di layvnt, nor m'rayst zi. m'neyt nisht, nor m'makht *meysim-shtekh. andere hobn dos gerufn *shabes-shtekh. tsu vos oysputsn dem *guf, az s'iz shoyn nokh ale *hayems?

s'firt zikh, az ven emets shtarbt, di *sho zol nisht zayn, dem ershtn tog *yom-tev, makht men di *levaye dem tsveytn tog. dos meg men. ober vos tut men mit *takhrikhim? ka' *takhrikhim tor men nisht neyen. nu, zenen umetum do alte vayber, vos greytn zikh on *bgodim un m'darf , gibn zey dos avek un *kohol, oder di *mishpokhe, git zey tsurik andere. vifl kost a por eyln layvnt? m'zogt, az es iz a *sgule m'zol lang lebn un lebn viln ale, *afile ven m'shteyt shoyn mit eyn fus in *keyver.


yenem *khoydesh *Elel iz geven, bahit zol men vern, an untergang. *erev *Rosheshone undem ershtn tog *yom-tev zenen geshtorbn etlekhe tsendlik mentshn, m'hot zikh dervust, az Adele hot *bgodim un di *gabetes zenen gekumen. ver zogt dos op aza zakh? ober Adele entfert: ikh'l mayne *bgodim  [286] nisht avekgebn. zi't geefnt dem kufert un zey gevizn vos zi farmogt. di vayber hobn a kuk geton un oysgeshpign. zey zenen avek on a gut *yom-tev.

di Adele falt arayn tsu mir mit a biter geveyn. azoy un azoy. az m'blazybt aleyn iz dos harts batribt say-vi-say. az er'ts gelebt, iz *Rosheshone geven *Rosheshone. er iz geven *bal-tekeye in shul. er'T alts gefirt vi m'darf. er flegt makhn di *Shekheyone nzikht oyf vayntroybn, nor oys ananas. ober az a *nekeyve blaybt aleyn un di kinder zenen ale oysgegebn un tsefloygn, vos blaybt? un do kumt zi mir onveynen a kop. zi't *moyre, zogt zi, der *mes zol zikh nisht *noykem zayn. kh'hob irvi-s'iz oysgeredt. ven di *meysim, zog ikh, voltn zikh gemisht tsu di lebedike, volt shoyn lang nisht geven ka' velt. az m'vert *poter fun der velt, fargest men ale *kheshboynes.

kh'veys nisht, tsi s'iz geven di *mayse mit di *bgodim, oder s'iz glat oyf mir ongefaln a *more-shkhoyre, nor kh'hob epes oyfgehert arayntsugeyn tsu ir. zi tsu mir iz oykh nisht arayngekumen. kh'trakht: tsu vos? vegn vos konen mir redn? nisht zi hot a kind, nisht a rind. frier oder shpeter h[ey]bt zi on balaken vegn ire lyakhes. vemen geyt es on vos an alte yidene shlept oyf zikh aroyf? mir'n gehat bazundere arayngangen un kh'hob zi rekht nisht gezen.

mit a mol kumt arayn tsu mir a *shokhnte un zogt:
- *Leye-Gitl, kh'vil aykh epes dertseyln, nor vert nisht tseyakhmert. in undzere yorn, - zogt zi, - tor men zikh nisht ibernemen mit keyn *shum zakh.
- vos iz geshen, - freg ikh, - der himl iz aropgefaln? di Pyasker *ganovim zenen gevorn erlekhe layt?
zi zogt:
  [287]
- az ir't hern, vet ir meynen az kh'bin nisht bay di reyne gedanken, nor s'iz nmish' ka' lign.
- nu, hert oyf. - zog ikh, - tsu shrekn di gendz.

di *shokhnte git oyf mir a kuk un zogt:
- Adele geyt zikh *shmadn!
- kh'hob *moyre, - zog ikh, - az s'hot zikh aykh far an *emes ibergedreyt a klepke in kop.
- kh'hob gevust ir't azoy zogn, - entfert zi. - *Leye-Gitl, s'klumt tsu ir a *galekh. zi't aropgenumen di *mezuze fun der tir.
- vos s'hot zikh mir *gekholemt di-nakht un yene-nakht, - zog ikh, - zol oysgeyn tsu *sonims kep. *meyle, az a yunger mentsh farlirt dem *seykhl un tut epes op, iz es zikh tsu farbesern di *marokhe, m'farkoyft, zog ikh, yene velt far a por gute yor do. vos darf a *zkeyne zikh *shmadn?
- dos vos ikh vil visn, - zogt zi. - kh'hob shoyn bay ir ongeklapt, nor zi efnt nisht. geyt arayn un vert gevor. der *galekh kumt tsu ir yedn tog un zitst op *shoen. m'hot zi gezen arayngeyn in kloyster.
kh'bin geblibn in gantsn a geplefte.
- nu, gut, kh'el arayngeyn, - zog ikh.
kh'bin geven zikher, az di gantse zakh iz nisht-geshtoygn, nisht-gefloygn. *afile *meshugoim hobn oykh epes a gedank. kh'vil mikh oyfh[ey]bn un di fis zenen mir shver vi heltser. kh'hob gekent mayn *shkheyne. zi iz nisht epes ka' mentsh, vos zol oystrakhtn oyf yenem a *bilbl.

kh'gey tsu tsu Adeles tir un s'iz nishto ka' *mezuze. dort vu s'iz gehongen di *mezuze iz geblibn a tseykhn. kh'klap on un m'entfert nisht. gl[ey]b mir s'iz a *kholem, zog ikh. kh'tu  [288] mir a knip in bak un s'tut vey. kh'klap azoy lang biz kh'derher trit.
di Adele hot gehat a shaybl in der tir fardekt fun ineveynik mit a dekl. az men voynt aleyn, hot men *moyre far *ganovim un nokh mit ire ongepakte shrenk.
zi tut oyf mir a kuk un es vert mir umheymlekh. zi efnt oyf a shpeltl un fregt mit gebeyzer:
- vos vilt ir?
s'iz nisht Adele, nisht ir ton. mir'n zikh shoyn gedutst ver veyst vifl yorn. kh'zog:
- Adele, du derkenst mikh nisht?
zi't genumen mruken un geefnt. zi kukt oyf mir mit a tsorn un zen zet zi oys vi farn toyt. kh'zog:
- Adele, mir zenen geven gute fraynd di ale yorn, vos iz geshen? kh'hob dir geton epes an *avle? un far vos hostu epes aropgenumen di *mezuze? iz dos, *kholile, *emes, vos kh'hob gehert? vind un vey tsu mayne yorn!
zi zogt:
- s'iz *emes. kh'bin nisht ka' yidishe tokhter.
s'iz mir gevorn fintster un kh'hob mikh gemuzt avekzetsn, khotsh zi't mikh nisht gebetn zitsn. kh'bin *poshet avekgefaln oyf der shtul. kh'hob gemeynt kh'el *khaleshn, nor kh'hob mikh epes ayngehaltn. kh'zog:
- far vos epes, ha?
un zi zogt:
- kh'darf keynem nisht opgebn ka' *kheshbn, nor kh'tu es derfar, vayl yidn farshemen di toyte. bay di kristn - zogt zi - tut men on a toytn in shenstn un in bestn. m'leygt im arayn in a trumne, m'dekt im tsu mit blumen. bay yidn  [289] tut men on a *mes in shmates un m'varft im arayn in der blote...
vos zol ikh aykh do lang brayen? zi't zikh *geshmadt derfar, vayl zi't gevolt lign an oysgeputste in *keyver. zi't es mir gezogt klor un ofn. s'hot zikh ongehoybn mit di *takhrikhim un di shpitselekh. zi't azoy lang zikh gegriblt un zikh gegesny a lebedike, biz zi iz avek tsum *koymer...
kh'zol aykh veln ibergebn vos mir hobn alts geredt yenem tog, volt ikh gedarft zitsn mit aykh biz morgn. kh'hob shoyn fargesn oykh. kh'hob zi gepruvt iberredn, nor red tsu a shteyn. zi vil nisht, zogt zi, m'zol zi onmton *krue-blue. zi vil nzikht keyn sherbelekh oyf di oygn. s'gefelt ir nisht di yidishe *levaye. zi hot mir geefnt di shrank un mir gevizn di *goyishe *bgodim , vind un vey tsu ir *seykhl. zi't zikh shoyn gehat tsugegreyt an oysshtayer. zi't shoyn gehat gekoyft oyfn tsvinter a *keyver un bashtelt a pomnik. *meshuge? *avade iz zi geven *meshuge, nor s'hot gehat tsu ton mit ir *meshugas zikh tsu putsn. vemen volt dos gekont aynfaln? ven kh'lig oyfn *ponim zibn teg un zibn nekht volt dos mir oyfn *rayen nisht gekumen. az kh'bin aroys fun ir a lebedike, bin ikh ayzn shtark. tsien zikh oyf di eltere yorn iz nisht epes ka' kleynikayt, nor mir'n zikh ale aroysgetsoygn. di gevelber oykh. di gasnyungen hobn gevolt ir onbrekhn di beyner, nor yidn hobn zey gevornt zey zoln zikh nisht dervegn zi ontsurirn. m'volt undz *kholile ale *oysgeharget. zi't zikh *geshmadt, un zi't gelebt in gantsn dray fertl yor dernokh. s'vert mir nokh itst kalt az kh'red derfun.
vos? yo, m'hot zi bagrobn in a trumne. m'hot zi oysgeputst vi zi't farlangt. s'iberike hob un guts hot men tsenumen un tseshlept, miklompersht farn kloyster. ka' shvester un brider hot zi shoyn nisht gehat, nor ver s'iz geblibn fun der *mishpokhe hot zikh geshemt tsu vayzn s'*ponim in gas.

yo, a *tayve. m'lozt zikh in epes arayn un der *moyekh vert ongezapt dermit vi a shvom. in Zamoshtsh hot a *soykher aroysgenumen tseh toyznt rubl asekuratsye un dernokh untergetsundn s'hoyz mit zikh aleyn un nokh zeks *shkheynim. zey zenen ale gevorn farbrent. azoy hot er gepruvt vern a *gvir. vos zenen di *rotskhim vos *hargenen a mentsh far tsen groshn un geyen shpeter oyf der *tlie? m'tor zikh nisht tsu fil araynlozn in keyn *shum zakh, *afile nisht in *toyre. s'iz geven in Rovne a yunger-man hot er azoy fil gelernt biz r'iz gevorn an *apikoyres. Moshke *Ramba''m hot men im gerrufn. r'hot gekent dem *Ramba''m fun oysnveynik. *shabes iz er gezesn baym fentster mit a papiros in moyl un gelernt *Ramba''m. der *rov iz im gekumen *musern, hot er mit im farfirt a *vikuekh un im oyfgevizn, az loytn *Ramba''m iz a *mitsve tsu r[ey]khern *shabes...

in eynem a *shabes hobn di shtotlayt im genumen yogn un zey hobn im geyogt biz tsu der Vaysl. er iz arayn in taykh un zikh dertrunken. der *rov hot gemakht nokh im a *hesped. er hot gezogt: der *Ramba''m vet oyf im *meylits-yoysher zayn. keyner hot im azoy gut nisht gekent vi der doziker *meturef.