Karpl Fingerhut

di *nevue fun shvartsaplen 15: Karpl Fingerhut

  A

vi lang hob ikh nit gezen-gehert mayn *ben-ir?
mit mer yorn krik vi kh'bin alt.
ober vos meynt: nit gezen-gehert?
kh'hob im yo gezen-gehert un take in letster nakht un baym zelbikn zunfargang vos khorkhlt baym horizont un zukht a shtroy zikh ontsukhapn.
*ele voden?
s'hot pasirt inem kinigraykh vu yeder mentsh iz dortn a birger un keyner veys nit funem kinigraykh dem nomen.
iz nito keyn *breyre un s'vert gerufn: *kholem.
s'geshet mit mir gor-gor nit-zeltn: tsu ersht maystert oys a moler in mayn *kholem-kinigraykh a *ponim, a zunfargang, a shturem, a kompozitsye, un shpeter antplekt zikh dos *kholem-bild *mamoshesdik.
oyb dos lebn, volt zikh gebetn zogn, hot a *mamoshes.
antkegn vos un vemen dertseyl ikh es?
antkegn dem vos mayn *ben-ir, der held oder antiheld fun der *mayse, iz a lebediker mentsh, aroysgeshprungen funem varemen *kholem-bild vos a moler hot in mir oysgependzlt in der letster nakht.

  B

vedlik dem vi er heyst: Karpl Fingerhut, volt zikh gepast er zol zayn a shnayder oder khotshbi an opshtamling fun a *shnayder-sheyvet.
nor s'heybt zikh nit on. der nomen zayner, zogt er, hot nit keyn *shaykhes tsu zayn fakh un tsum fakh fun zayn tatn un zayne zeydes-elter-zeydes.
- vos tustu, Karpl?
- gornisht.
- a brilyantener fakh. un lebn, fun vos lebstu?
- fun gornishteray.
- s'meynt az du haltst nit fun arbetn, bist a *khevre-man.
- zoln arbetn far mir mayne knekht.
- ver zenen dayne knekht?
- zun, *levone, erd, regn.
zey arbetn far maynt vegn bay tog un bay nakht on a groshn.
a foygl zingt far mir umzist.
ikh patsh im bravo.
- un vos iz mitn shtikl broyt oyftsuhaltn di *neshome?
a foygl muz dokh oykh a pik ton tsvishn eyn gezang un an andern.
er leygt zikh nit keyn feygelekh in buzem...
azoy hot zikh ongehoybn kleyen a *shmues tsvishn undz beydn, az mir hobn zikh bagegnt un zikh derkent baym *Tel-Aviver *yam-breg.
der zunfargang hot oysgekhorkhlt zayn letste khvalye.
inem *yam hobn shvimers nokh geleygt klafter.
andere hobn zikh gekayklt in zamd in di natirlekhe *bgodim oder ogeton in durkhloykhtndikn *levone-zayd.
lamternes hobn zikh getsundn oyf der promenade, vi *yorshim-eyniklekh fun dertrunkenem zunfargang.
shpatsirers hobn geshlungen di naketkayt fun yene vos hobn onheyb nakht nit gekent zikh opraysn funem vaser-magnet.
kh'hob zikh dermont, az ikh tu an *avle mayn *ben-ir, vos mayne gedanken flatern arum yene, vos konen zikh nit opraysn funem vaser-magnet.
- Karpl, oyb du host tsayt, bagleyt mikh keyn *Yafo.
kh'hob tsugezogt kumen in a galerye vu mayner a *khaver shtelt oys di bilder zayne.
haynt efnt zikh zayn oysshtelung.
oyb du host lib moleray, veln mir beyde arayn in der galerye.
mir'n shpatsirndik - far eynvegs araynshpatsirn in a *shmues.
Karpls bremen hobn zikh ongeyozhikt.
oyb emets vet dir zogn: kh'hob keyn tsayt nit, iz er nit vert er zol hobn tsayt.
mayn *ben-ir hot tsugeshtelt tsu mayn shtern a finger vi a pistolet.
- antkegn dem vos du host frier gelozt faln a *shayle: un vos iz mitn shtikl broyt oyftsuhaltn di *neshome? fun zint m'hot mir aroysgerisn dem *khokhme-tson, bin ikh gevorn kliger: kh'hob oyfgehert tsu esn.
oysgeshosn dem *posek mitn finger-pistolet, iz im shoyn laykhter gevorn tsu driblen vayter zayne *makhshoves.
- vi ale azoy gerufene mentshnkinder, bin ikh oykh hipshe yorn geven an *oyfes-merder, a tsigele-merder, a *beheyme-merder; biz... biz... a gopl vos kh'hob arayngeshtokhn in a pupik hot zikh plutsem funandergelakht un *gazlonish mikh tseshtokhn baym esn in same heln tog.
a meser hot im tsugeholfn.
kh'bin koym antrunen fun zey a lebediker.
gopl-meser zenen es geven di *shlikhim fun di tseshnitene hiner-hener un gots bashefenishn.
yo, zey zenen geven di *nekome-shlikhim far umshuldik fargosn blut un dertsu nokh *hanoe tsu hobn fun di *korbones.
kh'hob zikh yemolt gegebn a *neyder: nit merdern oder mitmerdern umshuldike bashefenishn.
kh'hob oykh oyfgehert tsu esn broyt. vayl zangen vern geshnitn, vi du veyst, mit a serp un a broyt vert gekoylet it a meser.
tsum frierdikn *neyder hob ikh tsugelontshet a *broyt-neyder.
ersht yemolt hobn gopl-meser mir *moykhl geven.
un s'iz mir voyl.
ikh leb fun gornishteray.

  G

di fayerlekh fun *Yafo zenen gevorn tsaytiker, *mamesh gevaksn far di oygn vi loykhtndike shvomen.
kegn iber *khesen-bak, dem tsevakltn metshet, hobn mir zikh tsugezetst opruen baym *yam-breg oyf a platshikn shteyn.
der shteyn hot opgegebn a varemkayt, vi unter im volt zikh geratevet a shtikl zun.
a khvalye hot zikh ayngehorbt in mayn oyer-mushl un farnumen dem *yam-geveyn.
az mir hobn zikh oyfgehoybn un shpatsirt vayter, *Yafo-tsu, hob ikh geshtelt mayn *ben-ir a *klots-kashe:
fun destvegn, bruderke, ze ikh vedlik dayn *ponim, az du nemst ye epes in moyl arayn, saydn du bist shoyn oyfgeshtanen *tkhies-hameysim, un vos di *tkhies-hameysimdike esn, veys ikh nit.
- *avade nem ikh epes in moyl arayn, *avade es ikh, voden?
ikh es gloz, bloyz gloz.
mayn ersht glozonbays hot mir tsugeshtelt umzist, umgebetn, der ershter pogrom in undzer shtot.
iber di gasn un geskes hot aropgenidert a frostiker shikht fun tseshpliterte shoybn.
s'hot oysgezen, vi der amoliker *mon in *midber.
vest gleybn?
kh'hob farzukht, a kay geton, vider a kay geton, un zat gevorn.
kh'hob dos himlishe broyt nit oyfgeklibn un arayngeshotn in a torbele oyf morgn.
bin geven zikher, az dos o *mon-broyt vet faln morgn oykh.
nit gehat keyn *toes.
kh'hob durkhgeshnitn tsendliker shtetlekh.
umetum iz gefaln der zelbiker shikht.
vorhaftik, kh'hob in ergets nit gehungert.
badarfst visn, az yeder sort gloz hot a bazundern *tam.
du zogst vayn: ober faran *kol-miney vaynen.
zise, zoyere, *Karmel-vayn, Burgunder, me darf zayn a *meyvn.
azoy iz oykh mit gloz.
fun a blo shtikl gloz vestu lekn di finger.
a royt shtikl gloz hot a *tam fun karshn.
in di velder hob ikh nit gehat keyn *breyre un gezetikt dem hunger mit grozn, kraytekhtser, vilde nis un kreln fun rabine-beymer.
a zhabe un a pik'holts hob ikh gelozt lebn.
ye, kh'hob geshlosn an opmakh mit verem: nit ikh vel esn aykh, nit ir vet mikh fresn.
az di *milkhome hot zikh geendikt, bin ikh vider gevorn a glozn-eser.
kh'hob *afile gevizn dem beyz-vunder in tsirk Medrano.
me flegt brengen oyf a tats dray glezer tey.
ikh fleg zey ontsukern, araynton dray penetslekh tsitrin un oystrinken di tey un tsekayen un aropshlingen di glezer.
emets fun publikum hot a mol oysgeshrien az kh'bin a shvindler, az di glezer zenen oykh fun tsuker.
hot men gebrakht naye dray glezer tey un kh'hob gebetn dem umgleybikn aroyftsukumen oyfn podyum, oysklaybn a gloz, oystrinken di tey un di gloz oyfesn.
shvindler vet er shoyn mer nit shrayen.
s'hot im gekost a halbe tsung.
di andere tsvey glezer hob ikh oysgetrunken un oyfgegesn.
ye, esn gloz darf men kenen.
s'iz a *khokhme vos me darf zikh lernen.
s'iz ober *keday.
a glozn-eser iz keyn mol nit krank.
er iz nit in *reshus fun mikrobn.
gib nor a tap mayne musklen - ayzerne reder!
hob nit *moyre, vest zikh nit tseshtekhn.

  D

Karpl Fingerhut iz gevorn mutiker. hot mikh a tsi geton baym arbl.
- geherst oykh tsu di umgleybike.
bist nit der ershter un nit der letster.
*meyle, vest zikh ibertsaygn.
kh'bin dorshtik, lomir arayn epes a trunk ton.
mir zenen arayn in a bidner trinkarnye.
- bloyz a gloz tey - hot er bafoyln dem kelnerdikn yingl.
mayn *ben-ir hot in zayn tey arayngeshotn tsvey lefelekh tsuker, oysgemisht, arayngeton a penetsl tsitrin, oysgetrunken un oyfgegesn di gloz vi an epl.
dernokh hot er a shnit geton di luft mit a dimentenem shmeykhl.
- *iker shokhakhti: megst visn mit vemen host dem *koved tsu reydn.
s'iz nit Karpl der amoliker.
s'iz Karpl der grinder fun a sekte glozn-esers.
mayne *khsidim un *talmidim tseyln zikh shoyn in di hunderter.
s'volt zayn a *yoysher du zolst oykh tsushteyn.
fun a likl in *alt-Yafo hot a flam geton di galerye vi a *sreyfe.
s'hobn getsoygn ahin groe entuzyastn.
tsvishn zey oykh molers, mit a foroysiker *deye, az di bilder zenen tsu altmodish.
eyder mir zenen arayn ineveynik, hot mayn *ben-ir vider tsugeshtelt a finger-pistolet tsu mayn shtern.
- ye, esn gloz darf men kenen, s'iz a *khokhme vos me darf zikh lernen.

  1986