an ongeleygter *bris

an ongeleygter *bris

- *shlimazl! - ven kumt ir oys geyn tsu kind? *erev *yom-tev!
- koym derlebt a *nakhes!
- az mir veln vert zayn bay got, vet nokh zayn a yingl oykh. ot vet ir zen!
- zi muz geboyrn *Meshiekhn, nit andersh!
azelkhe *ukedoyme azelkhe vertlekh zenen gefloygn dem gantsn tog bay Henekh dem stolyer in shtub, un Reyzl hot zikh gekneytsht, geyoket, zikh keyn ort nisht gekont gefinen.
es zenen geven minutn azelkhe, vos zi hot zikh bahaltn in a vinkele, zikh geknaypt dos *ponim, gerisn fun zikh shtiker fleysh un gebetn oyf zikh dem toyt.
- *reboyne shel oylem! ziser foter, hartsiker, getrayer, helf mir shtarbn!...
Reyzl iz gegangen tsu kind fun gants fri on, nor zi hot zikh bahaltn, keyner zol nit visn. arum farnakht, az es hobn zi a khap geton di rekhte "veyen", iz zi arayngefaln in bet arayn, ongehoybn brekhn di hent, tsunoyfgekrempevet di tseyn, gevorn broyn un bloy un hot oysgeshrien nisht mit ir *kol:
- mamenyu! gib mir *koyekh, ikh zol konen shtarbn!!
*Sore-Rokhl di bobe, vos iz geshtanen iber ir bet, hot shoyn, *nishkoshe, gezen azelkhe zakhn. zi hot zikh ongeboygn tsu ir mit farkatshete arbl biz di shpitsekhike shvartse elnboygns un hot zi getreyst:
- shray, shray, mayn kind! a gevinerin badarf shrayen. nokh eyn geshrey, vest du, *im-yirtse-hashem, iberkumen gezunterheyt. di mame dayne fun yener velt tut zikh far dir itster mien. der tate dayner shteyt atsindert farn *bes-din-shel-mayle un tut tun betn far dir. du vest, *im-yirtse-hashem, iberkumen gezunterheyt un vest hobn a zun, a treyst tsu dayne *tsores...
di "veyen" geyen iber, un Reyzl blaybt lign, vi a pritshmelyete, a *farshikerte, un es klingt ir in di oyern, un zi shloft nit, nor zi iz fartumlt. zi veyst nit, vu zi iz in der velt. epes tut zikh mit ir. epes vet mit ir zayn. *efsher iz dos an ek tsu ire *tsores? *efsher shtarbt zi? Reyzl vil nit shtarbn. neyn! zi hot nokh a hofenung oyf dem vos lebt eybik, az ir Zetl vet kumen, kumen tsu forn funem vaytn Amerike, un zi vet nokh visn fun a lebn mit ir libn tayern Zetlen.
vu iz Zetl?
Zetl der shnayder hot zikh etlekhe *khadoshim nokh der *khasene avekgelozt zukhn *parnose. keyn Amerike iz er avek geforn. ale forn itst keyn Amerike. avekgeforn Zetl - un nito, vi in vaser arayn.
"gevis iz er dort a *khosn gevorn, genumen frish *nadn, oyskrenken zol er dos dortn, *riboyne shel oylem!"
azoy hot men *geshmuest vegn im in *Kasrilevke, bay Henekh dem stolyer in shtub, ale - *akhuts Reyzlen.
Reyzl hot andersh geklert vegn ir Zetlen. zi hot im gekent beser fun alemen, khotsh zi iz geven mit im in eynem nisht mer vi fir *khadoshim.
Reyzl hot aroysgekukt oyf im ale minut, ale *rege: oyb er lebt nor un iz gezunt, vet er gevis kumen, oder khotsh shraybn a brivl, shraybn a brivl un tsushikn ir zayn "patret". oy, ven got helft ir, es kumt ir on dos gute brivl mitn "patret", ver iz tsu ir demlt glaykh?
a *sakh teg hot Reyzl ot azoy aroysgekukt. a *sakh nekht iz zi nit geshlofn. a *sakh trern hot zi oysgegosn shtilerheyt, bagrobn dem kop in kishn, layt zoln nit zen, gute fraynd zoln nit hobn keyn *yisurim, *sonim zoln zikh nit freyen oyf ire *tsores.
un ire *tsores zenen geven genug groys, vorem zi hot derfilt, az zi badarf vern a muter... vey un vind, vos vet zi tun? vuhin vet zi zikh kern un vendn? zi zol nit *moyre hobn far got un farn *gehenem, volt zi zikh nor a *mayse ongeton!
s'iz a *svore, az eyn mol iz zi geven baym taykh, gevashn gret, hot zi zikh gevolt araynvarfn in vaser arayn.
hot zi zikh dermont on yener velt, hot zi gekhapt dos pekl gret un hot zikh gelozt, nit toyt, nit lebedik, loyfn aheym. azoy vi zi loyft, bagegnt zi zikh mit *Sore-Rokhlen di bobe.
vos loyfst du azoy, tokhter mayne? - fregt zi *Sore-Rokhl.
hot zikh Reyzl tseveynt, vi a kleyn kind, un *Sore-Rokhl, vos hot gehat a "genit oyg", hot bald farshtanen vos do iz, un zi hot ir genumen oysredn dos harts, vi vayt zi hot gekont.
- s'iz a gots-zakh, - hot ir *Sore-Rokhl gezogt - s'iz fun got. a *kashe, *efsher in dem *zkhus vet kumen Zetl?...
derhert dem nomen Zetl, hot zi derfilt, az dos gantse blut iz ir tsugetretn tsum *ponim - un beyde vayber hobn zikh avekgezetst oyf a fremder prizbe, zikh geshushket-geshushket, gerekhnt oyf di finger un tsegangen zikh.
vifl Reyzl hot gekont hot zi dem *sod gehaltn tif bay zikh farborgn, biz es iz eyn mol in a sheynem frimorgn aroysgeshprungen un s'iz gevorn oys *sod, un fun demolt on iz Henekh dem stolyers shtub gevorn far ir a *gehenem. es hot zikh ir oysgedakht, az ale kukn oyf ir, ale redn fun ir, un mer fun alts hot zi nisht gekont aribertrogn dos, vos me shelt ir Zetlen. ver es hot got in hartsn bodt zikh in zayn blut.
mer fun alemen iz ir dergangen di yorn *Leye di bekerin. *Leye di bekerin hot oyf ir shtark *rakhmones gehat, flegt zi ir untertrogn oft mol a frish shtikl bulke, a breytl, a "vishkrobek" un zogn *beshas-mayse:
- na, Reyzl, farzukh dos gebeks, vargn zol er zikh dortn in Amerike, der sharlatan dayner, mitn ershtn bisn, ziser got!
er zol khotsh visn dortn, az ot-ot vert er a tate, der *ruekh zol im nemen! - helft ir unter frume di *melamedke.
- un az er vet visn, vet er zikh tsekratsn dortn, der shnayderuk, farkhapt zol er vern! - leygt tsu a kneytl *Asne di kurelapnitshke.
di dozike vayber - dos zenen alts *shkheynim, vos zitsn mit Reyzlen bay Henekh dem stolyer in shtub. itlekhe fun zey hot zikh ir alkerl, ir *bal-ebatishkayt, ir betgevant, ir man un ire kinderlekh.
un kinderlekh zenen *davke bay zey, *borukh-hashem, genug. s'iz dortn shtendik a hu-ha, a geshrey, a gepilder: di kinder tsvishn zikh raysn zikh: di *bal-ebostes kokhn un bakn ale bay eyn oyvn, firn tsvishn zikh *rekhiles, redn eyne oyf der anderer *loshn-hore, krign zikh un betn zikh iber, layen un farlayen eyne der anderer, abi s'iz nor faran vos, freyen zikh ale in eynem oyf eyn *simkhe un lebn *kimat vi eyn *mishpokhe.
Reyzl hot zikh oyfgekhapt vi funem shlof mit a nayem *min geshrey:
- got! got! got!...
- ot azoy, ot azoy, tokhter! - hot zi *Sore-Rokhl getreyst. - atsindert geyen ersht di rekhte "veyen". nokh eyne tsvey-dray gute geshreyen vest du, *im-yirtse-hashem, iberkumen gezunterheyt... ot azoy, ot azoy... *mazl-tov dir, tokhter, host gehat a yingl!

-------

az s'iz geboyrn gevorn bay Reyzlen dos yingl, iz dos ershte geven oysbodn dos kind, iberviklen un batrakhtn in vemen iz dos gerotn - un ale dray vayber hobn oysgeshrign in eyn *kol:
- a veytik im in *ponim! in gantsn "er" mit di beyner!
nokhdem hot men ongehoybn *shmuesn *mikoyekh a *yaykhl far der kimpetorin. hot eyne oysgevorfn der anderer, far vos me hot nisht farzorgt di kimpetorin khotsh mit an *of. di gantse bod hot men aroyfgeleygt, geveyntlekh, oyf *Asne di kurelapnitshke.
- ir zent a yidene, vos katori ir handlt mit *oyfes, zent ir nit kleyn geven frier mit tsvey vokhn avekzetsn an *of fun Reyzls vegn!? prose voltn mir shoyn aleyn gekoyft, un *shkhite-gelt voltn mir genumen oyf zikh.
*Leye di bekerin hot farkatshet di arbl un hot zikh avekgeshtelt makhn putergebeks far der kimpetorin, un Frume di rebetsin iz avekgelofn tsu ir man, *reb *Khayim-Khone der *melamed, un hot bay im *gepoyelt, er zol bald onshraybn *shir-hamaylesn far der gevinerin.
hot *Khayim-Khone der *melamed farkatshet di arbl un hot ongeshribn *shir-hamaylesn, vos bay der raykhster gevinerin hot men azelkhe nisht gezen. in mitn iz geshtanen oysgemolt a getsatskete piramide:

*Odem    *veKhave
*Avrom     *veSore
*Yitskhok     *veRivke
*Yankev     *veLeye

bay di zaytn iz geshtanen der geviser *posek:
מכשפֿה לא תּחיה
לא מכשפֿה תּחיה
תּחיה מכשפֿה לא
un untn mit gants groyse *oysyes:
סיני וסנסיני וסמנגלוף
di gevise farborgene verter, vos zenen a *sgule tsu a "gut-oyg" un tsu ale *tsores. *haklal, es iz bashafn gevorn altsding, vos me badarf.
di kimpetorin iz gelegn un hot nor batrakht di dozike vayber:
- got zol zey tsoln! far vos kumt dos mir? far velkhe *maysim-toyvim?...
az di mantsbiln hobn zikh a bisl opgefartikt mit ale arbet, hobn zey gemakht a *shmues *mikoyekh praven a *bris.
Henekh der stolyer, khotsh er iz a yid nit keyn *gvir un keyn yinglekh iz er nit zhedne bay zikh, fun destvegn hot er gezogt, az vi bald di *simkhe iz bay im in shtub, vil er di *mitsve un nemt dem *bris oyf zikh. hot zikh der iberiker *oylem gefunen vi baleydikt:
- far vos kumt im eynem aleyn aza *mitsve? er hot zeyer sheyn *gedarshet? der *bris iz alemens *bris!
az s'iz gekumen tsu di *kibudim oysteyln, iz gevorn a shtikl *sikhsekh.
Henekh der *stolyer hot gerekhnt, azoy vi er iz *bal-ebos, vet men im *mistome gevis opgebn *sandek, - hot er ober gehat a *miesn *toes. *sandek, hobn ale gezogt, kumt *reb *Khayim-Khone dem *melamed, *makhmes *reb *Khayim-Khone der *melamed iz a yid, vos kon, farshteyt ir mikh, lernen. hot shoyn Henekh der stolyer gemuzt nokhshtupn di korete un zogn, az er hot aleyn oykh gor andersh nit gerekhnt... derfar hot men im *mekhabed geven mit *kise-shel-eliyohu, un *metsitse hot men gemuzt avekgebn *Asne der kurelapnitshkes man, *makhmes *Asne der kurelapnitshkes man iz a beyzer yid. er kon makhn a skandal!
*hakitser, me hot zikh mit di *kibudim vi es iz ayngeteylt.
iz geblibn nokh eyn zakh, same dos beste: vu vet men nemen *mashke?
- *mashke? - ruft zikh on *Sore-Rokhl di bobe. - ir zolt shoyn aza *dayge hobn mit aldos guts, vi ir hot a *dayge mit *mashke!
un *Sore-Rokhl hot gekhapt oyf zikh dem ketsenem burnus un iz avek tsu ir eydem Yudl dem vayner, vos makht di zise bronfns, un hot im gebrakht tsu firn oyfn *bris mit tsvey fleshlekh roytn bronfn, vos me ruft dos "krambambuli". un az der *oylem hot nokh di fish genumen tsu glezlekh "krambambuli", iz men bald gevorn lebedik, freylekh, un es hobn ongehoybn flien *lekhayims.
- *lekhayim! - hot gezogt der "*sandek", *reb *Khayim-Khone der *melamed, a yid mit an oysgeflikter bord fun eyn zayt un mit a shvartser glantsndiker fatsheyle oyfn haldz. - *lekhayim! loz got helfn, mir zoln derlebn trinken oyf zayn *bar-mitsve.
- *lekhayim! - hot gezogt "*kise-shel-eliyohu", Henekh der stolyer. - *lekhayim! loz got gebn, mir zoln derlebn trinken oyf zayn *khasene!
un der "*bal-metsitse", *Asne der kurelapnitshkes man, an oysgedinter nikolayevski soldat mit grobe shvartse lipn, hot arayngehakt dray *koyses mit a mol un iz avek mit zayn vintshevanye nokh vayter:
- *lekhayim! loz got gebn, mir zoln derlebn trrrinken oyf *brisn, oyf *bar-mitsves un oyf *khasenes bay im, un bay zayne kinder, un bay zayne eyniklekh, un bay zayne ur-ur-ur-eyniklekh!
un di vayber hobn oykh genumen tsu kapetshkelekh, un zenen gevorn roytfarbik un shtark baredevdik, un hobn geredt ale in eynem, vi di gendz.
nokhdem hobn di mansbiln aroysgetrogn di tishn mit di benklekh, aropgevorfn, *mekhile, di kapotes un hobn gekhapt a tentsl, *mekhile, in di *takhtoynim, vi, *lehavdil, *simkhes-toyre.
un oyfn betl, farhangen mit an altn tserisenem laylekh, arumgeshtekt fun oybn biz arop mit *shir-hamaylesn, iz gezesn Reyzl di kimpetorin mit a brekele kind oyf di hent, geviklt in shmates, tsugetulyet tsu der brust.
zi hot gekukt oyf di dozike gute mentshn, vos hobn gevuntshn ir azoy fil guts, zi veyst nit far vos un far ven, un hot gekukt oyf ir kind, ir treyst:
- in gantsn er! er mit di beyner!
un tsvey trern hobn aropgekapet fun ire sheyne bloye tife oygn, gekoyklt zikh iber ir blas oysgemutshet *ponim un aropgefaln oyf der vayser yunger brust.