epilog tsu der "farshleyerter dame"

oyf morgn in der fri, nokh der *khupe-vetshere, hot zikh bavizn in beyde *Kasrilevker gazetn a notits vegn der groysartiker aristokratisher *khasene in "Palestine".
in der doziker notits iz geven bashribn altsding, nor vegn der *mayse mit der farshleyerter dame - *afile nisht keyn vort.
beyde *Kasrilevker gazetn, say der progresiver moderner "Kapelush", say di ortodoksishe "Yarmlke", hobn zikh gerisn oyf di glaykhe vent.
zikh gornisht gekont oploybn fun der doziker "keyzerlekher" *khasene.
es zaynen bay zey oysgerekhnt gevorn bay di nemen ale *Kasrilevker aristokratn, vos hobn baert di dozike zeltene *khasene, mit a kurtser kharakteristik oyf yedn aristokrat bazunder, mit vos er faynt zikh oys: ver mit zayn gut harts, ver mit zayn *khokhme, ver mit zayn *tsdoke-gebn un ver mit andere *mayles-toyves.
me hot nisht fargesn oysrekhenen oykh di *maykholim, vos me hot dortn gegesn, un di *mashkoes, vos me hot dortn getrunken.
der "Kapelush", *lemoshl, iz arayn in *moyredike *hislayves un hot zikh gegebn a zog, az di *shokhtim hobn dos gehat vos tsu ton! ale dray *shokhtim hobn dray tog *keseyder gehaltn in eyn *koylen *oyfes!
un di "Yarmlke" hot zikh tsekokht gor oyf an ander *oyfn.
di "Yarmlke" hot zikh mer opgegebn mit di *mashkoes, vi mit di *maykholim.
az s'iz gekumen tsu di vaynen, vos men hot dortn oysgetrunken oyf der *khupe-vetshere, iz zi arayn in an ekstaz un hot a zog gegebn *bederekh moshl, az fun di leydike fleshlekh aleyn, ven a *Kasrilevker *balebos farmogt es, volt er gekont *beharkhove *khasene makhn dray tekhter, un es volt im aleyn nokh oykh geblibn oyf a yor tsu lebn!...
der *Kasrilevker lezer, vos iz shoyn gevoynt tsu azelkhe *guzmoes in di *Kasrilevker gazetn, iz vintsik-vos *nispoel gevorn say fun di *shokhtim un say fun di fleshlekh.
iz dokh ober di viste konkurentsye!
badarf der radikaler "Kapelush" aroys oyf morgn mit a sharfer "kritike" oyf der "Yarmlke", unter a shrayendik kepl: "yidn! - di greste *shikurim in der velt!"
in der doziker "kritike" tut zikh der radikaler "Kapelush" a taytsh oys mitn grobn finger un a rekhn oys: "shat! lomir nor geyn pavolinke, nisht gekhapt: dray tekhter *khasene makhn, loz shoyn zayn *afile nisht azoy "*beharkhovedik", vi der fintsterer redaktor fun der shvartser "Yarmlke" zogt, badarf oykh kostn hayntike tsaytn, tsum veynikstns, azelkhe finf-zeks hunderter oyf a tokhter.
hobn mir shoyn a *kayme-lon fun akhtsn hunderter.
haynt lomir okorsht a rekh[n] ton, vos iz vert a leydik fleshl fun vayn?
veln mir zogn: tsu dray kopikes. kumt oys, az oyf der doziker *khasene zaynen oysgetrunken gevorn nisht veyniker vi 60.000 flesher vayn!
itst lomir geyn vayter: vifl hobn gekont zayn mentshn in "Palestine" oyf der datshe?
nu, dray *minyonim. draysik yidn heyst es.
zekhtsik toyznt geteylt oyf draysik - makht dos nisht keyn tsvey toyznt flash vayn oyf a mentshn?
kumt oys, heyst es, az di greste *shikurim in der velt zaynen yidn - un dos iz far undz a nays, an iberrashndike nays!"
hot zikh ober di "Yarmlke" vintsik-vos dershrokn far aza "kritike" un iz oyf morgn aroys oykh mit a "kritike" oyf a "kritike", un fregt baym "Kapelush" a *klots-kashe, shoyn mit a *loshn-rabim: "zogt nor, kluge kep funem likhtikn "Kapelush", mentshn fun *emes, az ir zayt shoyn yo azelkhe knakers un *khatoim-zukher un ir kont khapn yenem in a *guzme un makhn azelkhe *kheshboynes mit azelkhe gerotene statistikes, - far vos zolt ir shoyn in eyn vegs nisht nemen a blayshtift far fir groshn un gebn a rekhn oys oyf papir, oder ton a khap oyfn kop ayer eygenem *kheshbn mit ayer eygener statistike fun di hiner?
ir zogt in ayer likhtikn blat, az oyf der doziker *khasene zaynen oysgekoylet gevorn azoy fil hiner, az ale dray *Kasrilevker *shokhtim hobn dray teg durkhanand gehaltn in eyn shekhtn *oyfes?
lomir zhe zikh nisht foyln un okorsht makhn a *kheshbn-tsedek: vos gedoyert bay a *shoykhet koylen an *of?
hekhstns, a minut, heyst es, az in a *sho kon er aykh avekleygn, mindestns, 60 *oyfes.
in a tog (oyb er shloft bay nakht) 12 mol 60 - iz azoy groys vi 720 *oyfes.
in dray teg - 2160 *oyfes.
ale dray *shokhtim in eynem badarfn avekleygn, heyst es, azoy groys, azoy kleyn, vi 6480 *oyfes!
atsind viln mir zayn mild un gebn aykh tsu, az fun aza *makhne *oyfes zaynen 480 shtik *treyfe gevorn, an ek - hobn mir nokh alts a *kayme-lon fun 6000 *oyfes! geteylt oyf draysik aristokratn, vi ir zogt, nemt zikh az azoy groys, vi tsu 200hiner oyf a kop?
vi bald azoy, fregt zikh a *kashe, hob aykh akhtsik shvartse *rukhes, - voser mentsh, er meg zikh zayn der grester aristokrat un der grester *zoylel-vesoyvenik vet konen baykumen 200 *oyfes a tog?...
iz dokh dos ober *Kasrilevke oyf der velt, hobn zikh gefunen *leytsim, vos hobn zikh untergenumen oysglaykhn beyde *tsdodim.
zey hobn gezogt azoy: "lozt undz arop oyfn vayn, veln mir aykh aroplozn oyf di hiner".

-----

notabene: az dos yunge por iz tsurikgekumen fun der hokhtsayt-rayze - gezogt hobn zey, az zey zaynen geven in oysland, in Italye, nor di *Kasrilevker *leytsone-hador hobn *geshmuest, az s'a lign - geven zaynen zey gor in Yehupets! - nor yednfals, az zey zaynen tsurikgekumen fun zeyer hokhtsayt-rayze, un der yunger Brotski, dos heyst, Aron Isakovitsh Dembo, iz gevoyr gevorn (demolt in der *bahole hot er nisht gekont visn - di eltern hobn im nisht gevolt farshtern di *simkhe), az zayn foter, der alter Brotski, dos heyst, der perve gildye kupets Isak Aronovitsh Dembo, hot aroysgegebn der farshleyerter dame aza papir, - hot er zikh gekhapt baym kop!
er hot geshvoyrn mit azelkhe *shvues, vos me meg blaybn a *meshumed, az er gedenkt nisht, khotsh nemt im arop dem kop, az di "farshleyerte dame", loyt ir hoykher figur, zol geven zayn a mol zayn gelibte, un oyf vifl er gedenkt, hot zayn gelibte keyn mol keyn kind nisht gehat, dos heyst, er vil zogn, az er hot keyn mol nisht gehat aza gelibte, vos zol hobn a kind...
nor oyb di "farshleyerte dame" iz di, vos er meynt, muz dos zayn a intrige fun zayn konkurent, funem gevezenem *khosn Roytshild... nor gornisht, *gekhasmet a papir - iz farfaln.
Brotski brekht nisht keyn vort.
saydn az der alter vet tsumakhn di oygn, un der yunger vet ibernemen di *yerushe - demolt veln mir shoyn zen...
un vos onbalangt dem konkurent, dem baleydiktn yungn Roytshild, zolt ir gor keyn *yisurim nisht hobn: Soloveytshik hot im oykh gekrign a *kale, un nokh vos far a *kale! take fun di oyfgekumene, fun "undzere Brotskis".
molt aykh, shoyn a *sakh a klenere *yefas-toyer fun yener, fun der Roytshild.
un nisht nor a klenere *yefas-toyer, me kon zogn, take gor-gor a *mieskayt.
derfar ober hot men im gegebn a leyg avek *nadn - vos toyg aykh - ir hot im farzorgt!...
un nokh eyn zakh muz do gezogt vern, *bikhdey der fraynt lezer zol zayn bafridikt fun ale zaytn: vos far a *rakha"sh hot do gekhapt Soloveytshik der *shadkhn arum un arum? - fregt shoyn gornisht;
Soloveytshik drikt zikh oys, az er hot do gekhapt aza grobs, az er hot nisht aza gutn fraynt, vos er zol im vintshn aza glik.
"zint *Kasrilevke iz a shtot, zogt er, un zint Soloveytshik iz a farmitler, hot nokh keyn yid, zogt er, aza *rakha"sh *afile in *kholem nisht gezen!"
un oyslozn lozt er oys azoy:
- iberikns, tsu vos toyg aykh, feterl, araynkrikhn in yenems keshene?
*efsher zayt ir beser raykh in a *gmiles-khesedl oyf a kurtser tsayt?
ikh shtey itst in a por partyes, vel ikh aykh, *im yirtse hashem, mit gots hilf, opgebn, un nokh mit groys dank!

geshribn in yorn 1914-1915.