6. *Refoel *bal-mashgiekh

*Refoel iz a *mashgiekh. er git akhtung.
oyf vos git er akhtung? oyf altsding. er git akhtung oyf der *talmud-toyre, di kinder zoln nisht geyn naket un borves; oyfn *biker-khoylim, oremelayt zoln dort nisht oysgeyn fun hunger; haynt git er akhtung oyf di *bokherim, vos zitsn in *bes-hamedresh un lernen, zey zoln hobn vos tsu esn un nisht geyn in tserisene shtivl. un glat oyf oremelayt in shtot git er akhtung, zey zoln hobn oyf *shabes un oyf *yontev.
er aleyn take geyt dos fun zeyert vegn iber di hayzer, kloybt kopikes, nemt tsunoyf fun zeyert vegn oyf *khasenes, oyf brisn, oyf *pidyen-habens un oyf andere *simkhes, lozt nisht durkh keynem, rayst fun toyt un fun lebedik un krigt zikh, zidlt zikh un shlogt zikh far "zayne" oremelayt.
a gantse vokh geyt er um mit a shtekn. un *erev-shabes un *erev-yontev - mit a zak oyf di pleytses. in dem dozikn zak varft ir im arayn vos ir hot: a shtikl broyt, a pulke fun an *of, a gebakenem kartofl, an ugerke, a knobl, a tsibele, a beyndl - altsding iz a *skhoyre. un pruvt, *aderabe, varft nisht arayn *reb *Refoeln in zak arayn gornisht nisht, vet ir krign gezidlt, un az ir vet zikh shteln *oystaynen, kont ir im nokh araynbrengen in *kas, un er kon aykh gebn mitn shtekn. *Refoel iz an oysgedinter soldat. a nikolayevsker, un halt zikh glaykh, vi a strune, un geyt, vi a soldat. az ir vilt, kent ir zen bay im unter der kapote oyfn laybl, a medal fun Nikolayen. tsvey medaln: eyne a zilberne, di andere a brondzene. un er hot tsu dertseyln fun Nikolay Pavlovitshn *mayses mit *mayses. nor vu hot er tsayt tsu dertseyln *mayses, az er hot oyf zikh azoy fil arbet? a kleynikayt - a mentsh a *mashgiekh!
ver hot im gemakht far a *mashgiekh - veyst keyner nisht. ver tsolt im un vifl bakumt er far zayn arbet - veyst keyner nisht. keyner veyst nisht un keyner nemt nisht op bay im keyn *din-vekheshbn. me gloybt im. me veyst, az vos *Refoel fardint far zayn arbet - megn dos di *sonim hobn oyf zeyer farmegn, vorem er oyf zikh aleyn badarf gornisht. un er geyt mit dem gang, az ir badarft oykh gornisht. er kon zikh farginen aykh zogn *muser, *lemay ir git oys gelt oyf der *ruekh veyst vos, *beys in shtot zaynen do azoy fil oremelayt. di gantse velt iz bay im bashafn gevorn nor fun di oremelayts vegn. derzet er oyf aykh a nayem *malbesh, vet er es a tap tun un vet aykh a freg tun: "vos kost?" un vet nemen oysrekhenen aykh, vifl oremelayt volt men gekont dermit oyskleydn. kumt er tsu geyn oyf a *khasene, a bris, a *pidyen-haben oder azoy a *simkhe, iz dos ershte, vos kumt im oyfn zinen: "vifl oremelayt volt men mit aza *sude gekont onhodeven?"... un er vart op, ven vet der oylem opbentshn un tsegeyn zikh, *kedey er zol konen tsunoyfnemen di ibergeblibene shtiklekh far zayne oremelayt.
vi alt iz er? - dos veyst keyner nisht, un er aleyn - oykh nisht. er iz shoyn a bisl toyblekh. az ir redt tsu im un er derhert nisht, tseshrayt er zikh oyf aykh, az "ir shprekht im op a gut-oyg", un ir muzt redn hekher. oykh di *rie iz bay im di letste tsayt a bisl geshlogn. az er geyt, kukt er glaykh un tapt mitn shtekn. er treft ober ahin, vu me darf, un az me git im, derzet er, un az me git im nisht, beyzert er zikh, klapt mitn shtekn;
- ir hot shoyn haynt zikh ongefresn, danken got, un ongezhlyoket, un itst roykhert ir zikh a papirosl. aykh iz, keyn *ayn-hore, gants gut! un dos veyst ir, az mayne oremelayt fastn nokh fun nekhtn on, yadro vashe katshke!...
dos iz zayn *yevonishe *klole, vos er iz *mekhabed mit ir kleyn un groys. entfert im epes deroyf, iz aroysgevorfn - me ken nokh hern fun im ergere verter...
- nat aykh aza min onshikenish! - zogt men oyf im in shtot, un me bahalt zikh oys fun im, *tomer vet er nisht gefinen.
keyn kinder hot er nisht. er hot zey alemen ibergelebt. er hot nor eyniklekh, vos haltn im oys mit groyse *tsores - un dos git im di meglekhkayt, er zol zikh konen in gantsn opgebn tsu zayne oremelayt un tog vi nakht arumgeyn iber der shtot, zhebreven, shlepn, raysn, dekutshen, aynesn zikh in di beyner arayn, zidlen zikh un sheltn zikh oyf *yevonish.
nor eyn tog in yor iz faran, vos undzer *bal-mashgiekh lozt tsu ru dem *oylem. dos iz der tog fun *erev-yonkiper.
er hot shoyn bazorgt zayne oremelayt nokh fun nekhtn, zikh ibergekrigt mit der gantser shtot, oysgevizn mit *rayes, az oremelayt badarfn oykh shlogn *kapores, az oremelayt badarfn oykh hobn mit vos tsu farfastn zikh - es geyt aza heyliker tog, yadro vashe katshke!... un itst marshirt er mit zayne alte soldatske fis iber der shtot, shoyn on a zak un on a shtekn, *yontevdik, mit beyde nikolayevske medaln oyf der breyter brust. un *makhmes dem shtekn hot er gelozt in der heym, geyt er hart bay di vent, fun shtub tsu shtub, iberbetn dem *oylem, zikh *moykhl zayn:
- a gut *yontev! *tomer hob ikh aykh ongerirt mit a krum vort, bet ikh aykh iber, un vintsh aykh a *khsime-toyve.
entfert men im: "*gam atem, loz got *moykhl zayn". - me bet im zitsn un men iz im *mekhabed mit lekekh.

7. Getse gubernator