7. Getse gubernator
Getse gubernator - dos iz der *shames fun altn *bes-hamedresh.
umetum, in ale *bote-midroshim fun der gantser velt, zenen *efsher di *shamosim - *shamosim. Getse der *shames fun undzer altn *bes-hamedresh iz mer *balebos, vi *shames. vos zog ikh? er iz *balebos iber ale *balebatim.
Getse lozt nisht firn keyn veltn in *bes-hamedresh. er zogt, az a shul iz a *mokem-koydesh. vilt ir redn gesheft - kont ir geyn inem mark. vilt ir *shmuesn politike - iz do, *lehavdil, a *merkhets. *beshum *oyfn vet ir bay im nisht *poyeln, er zol aykh lozn redn *afile *shabes tsu oysnemenish. Getse iz a yid, vos leygt nisht keyn *koved oyf keynem. ir kont aykh shteyn oybn on in *mizrekh-vant un megt aykh hobn zibetsn zilberne *atores oyfn *tales, vert er far aykh nisht *botl. ir kont aykh zayn der grester *gvir fun shtot, *reb *Yeshue-Heshl aleyn, vilt ir nor oysredn a vort, azoy derhert ir a zets ibern *shulkhn un a geshrey "shshsha!" - az ir vert fartoybt.
oder pruvt nemen a *seyfer fun der *bes-hamedresh-shafe un nisht tsurikbrengen tsu der tsayt, vet ir hobn fun Getsen dem grestn *bizoyen.
oder zayt *menader *shabes tsu *alies-hatoyre a *khotsi funt *neyres *al habes-medresh, oder *kha"y *prutes oyf oremelayt, un vilt nisht opgebn - zent ir shoyn an onzetser. saydn ir halt bay *oyker zayn un aveklozn zikh keyn Amerike.
oder loz emetser aynshteln zikh shikn Getsen mit a *shlikhes, vos iz nisht *shayekh mit *bes-hamedresh, vet er oys'hern un a zog tun:
- fis hot ir? zayt zikh *matriekh un geyt aleyn! - ot aza mentsh iz Getse.
di eyntsike, vos dervegn zikh aroystretn mit *azes kegn Getse dem *shames, iz nor yungvarg. tshikave *bokherimlekh, *kheyder-yinglekh, *kundeysim, *shtot-shkotsim - fun zey hot er dem toyt. zey tuen im, vos me tut keyn yidn nisht: zey kern im iber di stenders, az keyner zet nisht. zey lozn im aroys dos vaser funem hantfas. farknipn im dem hantekh. kapen im on *kheylev oyf di *bes-hamedresh-gmores. raysn aroys dem tsveytn "*Yekum-purkn" fun ale *koolshe *sidurim, azoy az vos far a *sider me zol nisht efenen, iz er nor mit eyn "*Yekum-purkn".
fun di dozike *vayse-khevrenikes hot Getse opgeshnitene yor, dem *gehenem! un er kukt zey nokh, *tomer vet er emetsn pakn. un hot er gepakt a *khevre-man, rekhnt er zikh shoyn op mit im far ale. aroys fun Getses hent mit a bayl, mit a bloy oyg oder on an oyer - heyst nokh gut opgeshnitn.
Getse hot faynt lange *makhzeykes, *gvis-eydes mit puste spravkes: a *nogids a yingl, an oremer *yosem - oysgepatsht, farfaln!
Getse kon patshn. az er lozt arop a hant, kon men derzen dem zeydn fun yener velt. a yid a *gvar (a *mishpokhe fun *giboyrim), khotsh *afile azoy, oyfn kuk, vet ir far im nisht gebn keyn tsvey tsebrokhene groshn. dar, oysgetriknt, hoyt un beyner. nor *peyes tsvey grobe, shvartse. un aleyn iz er a shvartser, shvarts vi a toter, mit shvartse oygn, beyze, vos konen nisht kukn glaykh in *ponim arayn, nor arop. bakn oysgefalene, a noz a farleygte un vonses shvartse, aropgelozte arop. di ale zakhn in eynem makhn dem ayndruk, az oder er vil gebn a nis un kon nisht, oder er hot aykh epes tsu zogn un vil nisht, oder er iz glat a *ra, a *roshe.
a *roshe merushe! - zogt men oyf im in shtot. - an ayngegesene *brie, a yid a *tsulakhesnik, a *ma-yaysenik, hot nisht oyf zikh keyn eyberhar, tut vos er vil. vil er efenen di shul - efnt er. vil er farmakhn - farmakht er. kumt vinter, darf men zikh oystsien far im, er zol durkhheytsn dos *bes-medresh. un a mol, az es kumt im on, zol er aykh onheytsn, vi, *lehavdil, in a bod.
a shteyger, loz an oreman oysgeyn, Getse zol im lozn ibernekhtikn in *bes-medresh. "a shul iz nisht keyn *hekdesh!" - zogt er un traybt aroys in droysn on a tropn *rakhmones.
az es kumt di tsayt fun *yomim-neroim, firt Getse di *mamshole in *bes-medresh *beyad-rome. hot er oyf aykh gevorfn an *umkheyn, vet ir nisht *poyeln bay im, az ayer zun oder ayer eydem zoln zitsn dortn, vu ir vilt; zayt zikher, az zey veln shoyn zitsn dort, vu er vil. un az ir vet kumen tsum *gabe mit *taynes, vet men aykh entfern:
- geyt tsum gubernator.
darft ir shoyn visn, az dos meynt men Getse dem *shames. in di oygn zogt men im "du", un hinter di oygn ruft men im "gubernator". dos eygene iz *sukes mitn *esreg. ir vilt, er zol aykh brengen dem *esreg in *suke arayn vos frier - ot *davke vayl ir vilt, vil er nisht; un az ir shrayt on oyf im, shrayt er nokh hekher:
- ir kont vartn! ikh hob oyf aykh mer gevart!
kumt ir in shul arayn un shtelt im tsu a benkele farn *gabe. zogt aykh der *gabe:
vos kon men tun mit a gubernator?
un azoy iz *Hoshayne-rabe mit di *heshaynes. un azoy iz *Khanike mit di *Khanike-likhtlekh, *Purim mitn grager, *Peysekh mit *matse-shmure, *Shvues mit grins. umetum iz Getse. altsding iz bay Getsen in di hent. Getse der *shames firt di gantse shtot, geveltikt iber der shtot.
un di shtot laydt fun im *goles. di shtot laydt, khotsh me vil nisht laydn. a mentsh hot a gal. kumt *shabes oder *yontev, *beyn minkhe-lemayrev, me kloybt zikh tsunoyf in shul un me *shmuest. *kol-zman me davnt nisht, hot men keyn *moyre nisht farn *shames un me kon *shmuesn frank un fray. kumt men aroyf oyf *goles-Getse. fregt men zikh eyns baym andern: "*ad mosay? biz vanen vet men trogn oyf zikh dem dozikn *goles?"... un derbay blaybt men. vos kon men ton? *elehey a *roshe a gubernator, kha-kha!
nor eyn tog in yor iz faran, vos Getse gubernator vert oys *roshe. nisht keyn tog, nor a halbn tog, etlekhe *sho. dos iz der tog fun *erev-yonkiper, bald nokhn in-der-friikn davnen, eyder der *oylem vet kumen in shul tsu der groyser *minkhe un zikh lozn fun im shlogn *malkes. demolt vert Getse oys *shames, oys gubernator. er iz ongeton *yontevdik un loyft fun shtub tsu shtub, tselozt di grobe shvartse *peyes, iberbetn di *balebatim, zikh *moykhl zayn.
- a gut *yontev! *tomer hob ikh aykh ongerirt mit a krum vort, bet ikh aykh iber un vintsh aykh a *khsime-toyve.
entfert men im mit a halbn moyl: "*gam atem! loz got *moykhl zayn". - me bet im zitsn un men iz im *mekhabed mit lekekh.
