*mesholim

hamer un ayzn

hey, hey, hemerl! -
kumt tsu mir in kemerl!
ikh vel aykh epes vayzn -
unter shvern hamer krekhtst un veynt dos ayzn.

di foyst
klapt der hamer, shlogt,
un dos ayzn shrayt gevald, se klogt:
got mit dir! far vos? far ven? ikh bin dir
dokh a bruder! beyde mir gots kinder!
ayzn ikh vi du - dos zet *afile dokh a blinder!
- sara bruder! (lakht der hamer) sara kinder gots?
ikh bin foyst un du ligst oyfn klots!

der hamer un dos shtik ayzn
troyrik, kinder, oyf der velt der breyter, gromer!
biter! mit a *moshl khotsh zikh kvikn lomir.
s'hot der kop der ayzerner, der shtarker hamer,
vos baym koval *yoykhntse in kamer,
zikh genumen klapn dos shtik ayzn,
*al-pi *khkire im dervayzn,
az me darf zayn klug, geduldik,
un nit zogn keynem: du bist shuldik!
- veys:
bist umzist nor, zogt er, oyf mir beyz.
narish iz dayn sheltn, lepish iz dayn shrayen.
*aderabe, zog:
ikh bin shuldik, vos ikh shlog?
vos bin ikh den? mer vi a *kle-zayen
in dem kovals hent?
un der koval - meynstu, s'iz in im gevendt?
host a *toes, *benemones!
punkt kapoyr! oyf im a gots *rakhmones!
er iz nebekh mid, dershlogn,
s'vil zikh im gor ru'n.
nor a *breyre? nu, vos zol er nebekh tun?
zest, in droysn shteyt a kranker vogn,
oysgeboygn oyfn linkn aksl,
muz der koval shmidn, az di aks zol
zayn gezunt un shtark -
epes dort geshen mit ir aropn barg.
ober oykhet oyf dem vogn
zolstu zikh nit klogn.
r'muz *keseyder
drey'n di reder:
s'shlepn im di ferd, vuhin zey yogn.
un di ferd - oy, zay oyf zey nit *broygez!
shlepn iz zey oykh nit *nikhe, nor vos toyg es?
s'traybt di baytsh... di baytsh!... un zi aleyn?
oykh nit shuldik, neyn!
s'iz a *mayse on an ek... farshtey nor gut dem *rayen
un her oyf tsu sheltn, shrayen,
vayl farshteyen heyst fartsayen...
- *kayen!
(shrayt dos ayzn un mit fayer shit es)
naye hamers - naye *shites!
*harget-shlogt, un iz a bruder! *eytses git er!
shvaygn, ven unter di klep ikh tsiter?
tsvishn hamer un kovadle?! *moykhl! *moykhl dir es!
oy, mayn veytik on a *shier iz -
vil ikh sheltn, vil ikh shrayen on *khkires!

der *khalef un di zeg
s'treft a mol zikh oykhet,
az a shaytl holts tsezegn muz a *shoykhet.
iz geshen,
s'hot der *khalef grod di zeg derzen
un tselozt di sharfe tsung.
- ze nor, zogt er, yenem grobn yung!
shtshuret mit di tseyn!... a freyd oyf im iz!
*efsher veyst ir vos? umshteyns-gezogt a *tsure!
gole *pegimes!
kritsn,
shpitsn
gor a gantse *shure!
*treyfe dokh fun kop biz fis!
un vos zogt ir oyf zayn *hoylekh? oyf di hiltserne *malbushim?
hert ir, az ikh tu a kuk oyf dem *megushem,
dank ikh ersht zayn libn nomen, vos er makht i sheyn i *mi's.
voyl iz mir! mayn *kheylek zis!
nit keyn pitsl
kritsl
oyf mayn *kosher klingl! nit keyn shprenkele! keyn *pegiml!
iz a *khidesh, vos der frumer *reb *elkone
nemt mikh in di hent mit heylikayt, *kavone,
makht a *brokhe, tut a vunk tsum himl?
- *emes, zogt di zeg *bitmimes (tsi gor mit a meyn?),
yo, ikh zog aleyn:
*reb *elkone iber mir a *brokhe?
sheyne zakhn!
dos geven volt *mamesh nor tsum lakhn.
vos bin ikh? a proster *bal-melokhe.
nit ikh blintsl, nit ikh finkl,
shtey mir in a tunkl vinkl,
veys mayn ort un bin bay zikh nit *khas-vesholem shtolts.
vos, ikh ken den mer vi zegn holts?
ober du - a kleynikayt! - shnaydst iber dokh a haldz!

kumt der *muser-haskl un shit tsu a bisl zalts:
nokh *ad hayem iz a zeg, a *bal-melokhe,
gor a flek in der *mishpokhe,
un a sharfer *khalef hot *hatslokhe -
i er koylet, i me makht oyf im a *brokhe!

*sines-khinem
- horkhstu, *yoyne?
m'darf bay tsaytns zen a *koyne.
di *beheyme iz *pegire.
m'shteyns gezogt, di milekh ire!
*opgedukhnt iber ir shoyn bald a *sho, tsum letst -
danken got, dos melk-shefl banetst
(melkndik ir alte ku, gezogt hot *khaye-beyle).
- kluge!
ver iz den *meshuge
optsukoyfn dayn *neveyle?
(entfert ir *reb *yoyne) saydn nor tsum klots.
vilst, vel ikh a *shmues tun mitn *katsev zelik kots,
tsi mit *shloyme-khayim *yeshues...
- *shmues! - -
dos derhert di *koshere *beheyme,
zi bafaln mit a mol a fintsternish, an *eyme.
- mame mayne, revet zi, vu bistu? muter mayne, mi zikh!
ze, der *khalef oyfn haldz! ikh tsi zikh oys, ikh tsi zikh!
- sha mayn *shkheyne!
(zogt tsu ir der hunt *reb *natke)
bist shoyn take gor a *zkeyne,
tsayt shoyn, kh'lebn, in der yatke.
kh'kum ahin oft shmekn,
miglekh, ikh vel oykh a beyndele oplekn...
- shtum! du *kelev shebaklovim, du!
(mit di letste *koykhes yekhtst di ku)
du, hunt, oykhet? *meyle,
az *reb *yoyne un zayn beyle
gibn iber mikh tsum *katsev, dem *rotseyekh -
nit keyn *khidesh... dos farshtey ikh...
s'kumt mir... ikh gedenk, mayn mame, zol zikh mien,
fleg mir zogn, ven me fleg zi bay der ayter tsien:
tokhter, melkn iz an *alef,
*tov - vet zayn der *khalef!
iz gerekht *reb *yoyne... yo, nu, vil ikh,
zog ikh, dos iz far mayn milekh:
ale yorn mikh gemolkn, itster firt er tsu der *shkhite.
ober du a fremder *kelev, oykh tsu mir a *shlite?
hert, ir zolt gezunt zayn, hert!
mit mayn milkh im nit genert,
nit geven keyn fraynd im, nit ikh bin im,
un a *soyne?! got, bahit fun *sines-khinem!

der velt-untergang
eyn mol iz *reb *kelevn shtot onbaysn a shtekn gor bashert.
nu, iz vos? *mistam der hunt dem shtekn vert.
nit far itst, iz far a mol.
nor a hunt, vos lebt fun khapke-lapke, nit fun *kitsve,
naye zind er shraybt on far a *mitsve,
haynt far alte gey batsol!?
vil *reb *kelev fun di klep nit visn,
un gevaldevet, azh veltn ayngerisn.
- slup, vos shteystu? (ruft tsum *shokhns hunt er)
vey, vos shvaygt men, vos? se geyt di velt dokh unter!
altsding, alts!
un ayeder nor far zikh, far zayn *geshmadtn haldz!
yeder hit zayn bergl mist, tsi lekt a beyn in kikh er!
gvald! shoyn keyner mitn lebn haynt nit zikher!
keyner, ver se gleybt in got un firt zikh erlekh!
az aroystsugeyn in gas shoyn haynt geferlekh!
ver *loy signev? vos *loy sirtsekh?
*hefker! on a got di velt shoyn firt zikh!
az me gleybt in got nit!... *apikorsim un *ganovim!...
vey! di velt shteyt ayn bay di *katsovim!
bay di baykhike *katsovim mit di hek!
shoyn! a *sof! an ek!
az nit haynt, iz morgn kert di velt zikh iber!
hint, vos shvaygt ir? havket! havket! hoykh! *betsiber!
*efsher? *ulay? got a foter!...
- i-u! ruft zikh op der shvartser koter
vargl-vergl
(in a beyz grin-fayer-shpayendikn bergl
ayngehoykert-ayngeboygn,
kukt dem hunt er sterdish in di oygn).
her nor! vos azoy tseshrign zikh, *reb *korev?
male az a *kelev khapt a shtekn, vert di velt shoyn *khorev?!

dos ferd un di baytsh
- oy, se zol shoyn kumen a *mapole
oyf *reb faytl *bal-agole,
dayn *balbos dem sheynem,
un oyf dir mit im in eynem!
(tsu der baytsh
zogt dos ferd)
staytsh?
zikh azoyns gehert?
zog, vos kumt dos mikh umzist tsu shlogn?
meynst, mir gring tsu shlepn ot dem vogn?
nu, un dos fargesn, az tsum alem ershtn
muz in moyl ikh nemen khotsh a gershtn?
un far vos nit take hober?
ober -
gey red tsu a pidzhele a grober!
volt dikh nor vi mikh geshtokhn,
volstu oyfgehert azoy tsu fokhn,
kateven un shindn pasn!
vider?... ikh gevald vel shrayen iber ale gasn!
- shvayg! (a knak di baytsh mit shmaysndiker tsung)
*emes, zogt zi, shlepn aza vogn,
un dertsu nokh oyf a hungerikn mogn,
heyst, nu yo, aroysfokhn fun zikh di lung;
nor dikh shlog ikh -
her, *besod dir zog ikh! -
nit derfar, vos vilst nit shlepn,
nor dir kumt derfar tsu kepn,
vos, *beheyme, nit farshtanen
un gelozt zikh shpanen!

der kush
yeder hot zikh zayne *tnues un *havayes.
un *reb *nisl *shayes,
der *gvir der sheyner,
er gehat a *teve: *tomed nokhn esn
zikh baym tish gezesn
un getsmoket beyner.
tsmoket er a beyn azoy un nogt,
un der beyn derfreyt zikh un er zogt:
- teler, shisl, groys un kleyn!
zet nor, ver se kusht mikh! der *balbos aleyn!
glezlekh dine,
rukt aykh op, *mekhile!
ir far *kine
kent dokh puken nokh, *kholile!
vi er tsmoket, lekt mikh mit di lipelekh di royte!
- ay du *shoyte,
(entfert im a shisl)
vart a bisl,
biz *reb *nisl
vet dem marekh dir oysnogn -
vos vet ir, *reb beynish, demolt zogn?

di *geule
erlekh, zogt di velt, iz shverlekh,
*ganvenen - geferlekh!
nu, a velt!
shlekht aher tsu, shlekht ahin tsu, shlekht vuhin me dreyt zi. -
loyft der volf tsum *tsadik funem feld,
halt zikh mit im an *eytse.
ver-zhe iz der *tsadik? nu, ver veyst nit, az der fuks?
mayln geyt un hert fun im a vort a klugs!
*omer *tsadik - zogt der *tsadik, *leymer -
ot azoy tsu zogn: tseyl op draytsn beymer,
trefstu dort a grub a tifn -
oysgegrobn im der shvartser *shefifn,
vos me ruft im pipernoter
(tsien zol oyf undz genod er
un keyn beyzn vint oyf undz nit lozn blozn!).
filt mir on dem grub mit leberlekh fun hozn
un fun shefelekh, fun hiner un fun indikes!
meg oykh zayn fun taybelekh - fun altsding vos nit zindik iz!
un me zol dos esn, eyder s'heybt on togn,
oyfn nikhtern un frishn mogn,
ale *khoydesh nokhn *moyled,
ven di *klipe iz nit *shoylet -
veln ale velf un hint un bern
gut un frum un erlekh vern!
un fun unter dr'erd di *geule
vi di grine grezelekh vet shprotsn -
*omeyn keyn yehi rotsn!
un a *simen tsu der *sgule:
leberlekh vi makht? *efsher nit "leb erlekh"? -
ot azoy gezogt der *tsadik. un der *sof? - geferlekh!
shver iz tsu dertseyln, biter iz tsu hern!
vey, vey! vifl m'hot geshpoltn baykhelekh!
taykhelekh
zikh gegosn blut un trern,
vayl - di *geule vil men brengen, erlekh vil men vern!

der *roshe
fun an opgerisn frumen bliml
ikh a mol gehert:
far *neveyres shtroft der himl
un far *mitsves shtroft di erd.
un ikh hob dertsu a *moshl. hert!

- bruder, (zogt dos shpigele tsum zeyfl)
zog, vos iz dir? est dikh nit der tsveyfl?
s'shtile vereml? der "noger"?
iz nit reyn, *kholile, dos gevisn?
kh'volt geven a *baln visn,
vos se makht dikh azoy moger
un fun tog tsu tog alts nokhgelozter, shiter?
- biter!
(zogt dos zeyfl mit a krekhts)
kalts un varems, un me paynikt un me plogt.
- tu-zhe *tshuve, kind! me zogt:
yeder tut aleyn zikh shlekhts...
- vos-zhe?
meynst an *emes, ikh a *roshe?
- nu, vos den-zhe? vos-zhe shtroft men? zog aleyn!
- ikh, di velt ikh zeyf un makh zi reyn!

di kats un der vursht
mit a yomer zikh di kats arumgetrogn:
"myau! myau! myau! di *balboste mikh fargesn
un di dinstmoyd mikh geshlogn!
ikh bin hungerik, un esn vil ikh, esn!
un far vemen veynen? un far vemen klogn?
mya, ikh loz zikh oys far hunger un far dursht!"
kumt akegn ir der baykhiker, mit fleysh geshtopter vursht
un er nemt der kats zikh zogn *muser
(az nit helfn, khotsh a vort ir zogn muz er).
"fe! se past nit", zogt er, "far a kats tsu veynen! neyn, se past nit!
hungerik? iz vos? un az a tog me frest nit,
iz *sakones? beser az me est nit!
ver se hungert, der in got fargest nit!
vu iz *tshuve, az me fast nit?
dos a *takhles den: mit fleysh dos baykhele tsu shtopn?
zalts un vaser, un a shteyndele tsukopn!"
"m... yo, nu", zogt di kats, "indesn
kumt dos nit tsu esn...
du geredt, ikh shoyn fargesn...
ikh gedenk nor vos ikh leyg in boykh... azoy ikh...
vos? umshteyns gezogt a kats... a *moyekh..."
vil der vursht antloyfn, khapt zi mit di tseyn im -
shlingt di *toyre ayn mit im in eynem.
ayngeshlungen, ongeshtopt mit *toyre un mit vursht dem mogn -
tsu di mayz avek di kats, zey *muser zogn.

zhabes
epes *rasht zikh in gemoyzekhts! epes dort a kokh!
kegn bushl oyfgehoybn zikh di zhabes. (- dokh!)
a geshrey, a kvakeray:
"fray zol zayn di blote, fray!
oys! genug! biz vanen? shlingt undz oyfn shok,
un keyn pips nit!? *hefker! shnayd un brok!
neyn! se geyt azoy nit vayter! *reyshes vil'mir take,
nit bashrenkt un nit bagrenetst zayn zol undzer kvake:
ven me darf un ven s'iz neytik, makhn a "kvakavke",
un aroyszogn ayeder zol zayn meynung hoykh, un *davke
nor bay tog - der zump zol broyzn!
zol mir visn oykh vos gut un sheyn iz!
*vehasheynes:
blumen! royzn!
s'iz bay undz dokh blote bloyz!
zol mir oykh a mol shoyn zen a royz!"
(zhabes - un geferlekhe *hasoges?
im, dem solovey gey zog es!
funem nontn veldl zayne zindike gezangen
zis gevekt *khaloymes, nit geshtoygene farlangen
tsvishn *oylem, yenem glitshik-kaltn-nasn.)
nu, az dos gemoyzekhts zikh genumen vign!
vos? vos trakht ir zikh? der bushl zey geshvign?
blut gegangen in di blote-gasn!
zuntik, montik, dinstik... *kitser: *shabes...
nu, ver oysgefirt? di zhabes!
zhabes hipen, zhabes tantsn...
*mazl-tov! der bushl nokhgegebn zey in gantsn!
vos-zhe darf men nokh? me darf a nem tun zikh getray
un di blote iberblotn oyf dos nay,
het fun shimlhaytl grinem
biz arop tsum shlaym un *ipesh-fodem *kol haminim.
(dos an arbet far genite, far *mevinim!)
un tsum ershtn mol di *khevre kvak
ayngefirt a *kalfe, un mit ale fliterlekh *tarya"g,
mit ambitsyes, mit *droshes, *sudes, *tsdodim,
m'hot gekvaket durkh di nekht - *pkhodim!
un gekloybn un gekloybn,
biz zey hobn - got tsu danken un tsu loybn! -
oysgeklibn dray *bekovedike nemen!
neyn, dem zump zey *khas-vesholem nit farshemen:
kvis-kve-kvod-kva-papugay, vos redt oyf *shivim loshn -
a *bar-samkhe bay di froshn;
un der frumer shvartser *khosid *reb kra-krakh,
vos er zogt *nevies fun shpits dakh;
un der *iker -
der her piker,
vos me ruft im pik'holts (e, er iz keyn *shoyte -
r'hot a yarmlke a royte!).
un *heyoys di layt
shenken dem gemoyzekhts i zey'r *khokhme i zey'r tsayt,
muz dokh *kohol oyf zikh nemen zey'r *parnose.
*al ken
hot aleyn der bushl fun zayn hoykhn balkn
opgeshtelt oyf *kohols *kheshbn zey'r *hakhnose.
un a nem getun mit *kheyshek
in a *sho a guter *khevre zikh tsum *eysek -
esn!
un di blote? veys ikh vos! fargesn!
di *hetsoes *les-ate greser:
tsugekumen naye freser...
un dos blote-lebn oyf a hor nit beser!

der rikhter
eyn mol hot *reb khaper-khaperovitsh-khaperesku
(dos der ber - fun vald der rikhter)
zikh geleygt nit ibrik nikhter
un mit beyde lapes funem shlof getun a plyeske -
nebekh zikh dershrokn;
oysgedakht zikh im: fun vald gevorn iz a shtot,
geyen fraytik ale *khayes funem bod,
oysgetsvogn, fayn un frum vi tsignbokn...
haynt gey leb! tsvishn same frume
ken a rikhter hobn den a *takume?
vos? fun vanen lebt a rikhter den? fun *maysim toyvim?
nemt er reven, brumen funem shlof,
azh se tsitern in tsentn dorf di shof.
loyfn zikh tsunoyf di *shkheynim, fraynd un *kroyvim,
un me vekt im, un in shtern shpayt men on dray mol im.
khapt er oyf zikh un dertseylt dem *kholem.
un me zet bashaymperlekh, er ekt zikh.
"got mit dir!" baruikt im der fuks, "nit shrek zikh!
kh'hob dos a *kabole
fun fardreyte vegn un fun stezhkelekh krum-shmole:
iz nor do a pastekh, veln zayn shoyn hint!
gib nor got a rikhter, veln zayn shoyn zind!"

farn *bes-din shel mayle
fun altn *bes-oylem an alte kro flit
un patsht mit di fligl in shul-hoyf:
gots knekht *shloyme zalmen, der *kosherer yid -
im angsn bashlogn, er tsitert in shrek vi a *lulev,
fun zibn *malakhe-khabole tsum *bes-din shel mayle gefirt.
vos iz dort?... baym lebn, mir dakht zikh, keyn flig oyf der vant nit gerirt...
a lodekhts mit im hot zayn ku.
gerekhtikayt vil zi. az do nit, iz vu?
der *emes zol lekhern berg vi di herner fun zun dem shvartsvolkn! -
zi *taynet: er hot mikh, *reb *shloyme, gemolkn,
ikh hob im di kley fun di beyner gegibn -
far im, far zayn vayb, far di kinder di zibn.
un mayn kind, mayn eyntsiks, farshpart,
a hungeriks nebekh gemeket, gegart,
un oyf zayn genod in der fintster gevart,
er zol a por tropns khotsh lozn far im in mayn ayter.
nor dos iz nokh gornisht, hert vayter!
er hot dokh mayn harts mir tsebrokhn;
mayn kindele nokh nit gevorn fir vokhn -
un er dos gefirt tsu der *shkhite! gevald, tsu der *shkhite!
dos ershte, dos tsveyte, dos drite!...
dem himl nemt durkh a frost:
- un du host gelozt zikh alts melkn? - gelozt!
- me hot dokh dir herner gegibn, tsi hostu mit zey nit geshtokhn?
- *kholile!
- me hot dokh dir shtolerne tseyner geshonken, tsi hostu mit zey nit gebisn?
(der himl vil visn!)
- ikh volt dokh derfar itst gebetn *mekhile. - -
dos *bes-din kukt iber zikh, shterndlekh gafn:
- me hot dokh dir kopetes harte vi shteyner geshafn,
tsi hostu tsu mol im in harts nit geshlogn *al khet?
- *al khet shlogt men zikh un nit yenem.
- in *gehenem!
(a duner getun zikh a kaykl fun ergets het-het)
in *gehenem arayn! di *beheyme zol trogn ir shuld!
mit temper *hakhnoe un shtumpik geduld
mayn knekht *shloyme zalmen mir ibergefirt!
gevizn a veg im a frayen tsum shlekhtn,
a *khalef in hant im gegibn tsum shekhtn -
farsholtn zol zayn zi biz tsentn gebirt! - -
un *rukhes *mazikim mit kantshikes tsu,
oyf plog un oyf payn opgefirt zey di ku.

der shtekn
hot der guter-yor a shtekn ongetrogn.
iz dos, mamenyu, a zoger, reder, *shmuser!
s'iz der *emeser, der groyser *sheyvet-muser.
redt er tsu der raber ku azoy tsu zogn:
gibn darf men! milekh gibn!
s'shteyt azoy geshribn!
*venosne makht tsurik *venosne. du farshteyst?
neyn, farshteyst mikh nit. *beheyme du, dos heyst:
gistu mitn shefl,
git men dir mit lefl;
gistu mit di herner,
git men dir mit derner.
loz dikh, zog ikh melkn!
beymer-darn, grozn velkn -
*maysim toyvim
eybik bliendike *kroyvim,
eybik dir getray zey vi dem oyg di brem,
i oyf dem
i oyf yenem *oylem.
zay-zhe nit keyn *goylem!
bald vet kumen mitn shefl di *balboste ronye...
e, du porkest mit der nyonye?
*broygez bistu? vos? dayn kelbele in shtal,
ven dikh melkt men do in droysn?
vilstu *efsher drigen? shtoysn?
vet es varfn dikh in *kaf-hekal!
her, me tor nit, zog ikh dir, me tor nit drigen, shlogn!
alts tsu gutn, muz men zogn,
alts tsu gutn, alts,
ven *afile s'ligt der *khalef oyfn haldz..."
zogt arayn der shtekn undzer ku un zogt,
un derbay aleyn er shlogt, er shlogt.

tsvey feygelekh
friling undz geshenkt a tog, a gildenem, a groysn.
zet: mit toyznter krishtolne emers er in droysn
*khayes, likht un freyd tsegosn.
un tsvey feygelekh - vey-vey! - in shtaygele farshlosn!
fregt far vos! umzist-umnisht!
vayl mit lidelekh dos harts gekvikt-gefrisht!
shoyn dem *emes den der *shoykhet vi a taybele geshokhtn?
shlekht! farfaln! az dos shtaygele fun drotelekh geflokhtn!...
zitst zikh eyns, dos eltere, *hakhnoedik un shtil.
*meyle, veln muz men vi s'iz miglekh, az nit miglekh vi me vil.
dos veyst yeder, ver dem kop in umglik nit farlirt.
nor dos tsveyte - vey, vos dos farfirt!
vos *farakshnter di noyt, alts impet mer.
varft zikh, shpringt ahin, aher,
se gefint zikh nit keyn ort,
rayst zikh, bayst di drotlekh do un dort,
pikt in tirl - protestirt.
"pik'holts!" zogt dos eltere, "vos narishkaytn tsu bavayzn?"
zest dokh, shvakh dos shnebele, di drotlekh - ayzn!
gey shoyn, umru, gey shoyn in dayn ru!"
nor di ru fun umru - *efsher veyst ir vu?
kumt tsu geyn di sheyne *rokhele un kukt zikh tsu.
zet zi - mir far ir blo eygele! -
vi se varft zikh, vi se rayst zikh funem shtaygele dos feygele.
dakht zikh ir, dos pitsl mitn mitn shnebl ir in harts a pik,
shpringt zi - az me *shmuest, a vilde tsig! -
un an efn funem *tfisele di rigelekh!
beyde raptem oysgeglaykht di fligelekh
un - in frayen feld!
dort zikh oyf a boym geshtelt,
un tsum umru zogt dos shtile:
"nu, gerikht zikh mit a *rege fri'r?
ober zog: gepildert ikh vi du? getun a pips *afile?
un tsi den der himl nit geholfn mir vi dir?
nu, badarf men voyven? ha? *keday?
az bashert iz di *yeshue, kumt zi say vi say!"

nu, farshteyt zikh, kumen kumt zi un zi muz...
nor fargest nit, shtilinke, in vemes *zkhus!

bay *reb *todresl in hoyf
ir geven a mol in derfl bay *reb *todresl dem *nogid?
do iz sheyn un do iz voyl, un do git
got zayn *mazl-brokhe.
oyfn heyfl gendzelekh un hindelekh nit eyn *mishpokhe,
un a indik mit a inditshke, a tsig, a ku,
un a toybnshlak dertsu.
dos der *iker. vegn im dertseyl ikh. -
eyn mol zitst a terkltoyb un vorket: "ale freylekh,
nor tsu mir aleyn zikh tulyet er, der troyer,
ikh aleyn gefel im...
freg ikh im: vos vilstu? vorket er in oyer:
ale mol an ander taybele vert *nelem!"
hert men oys - farshteyt zikh, nit on shrek -
falt shoyn epes oyf:
ale donershtik dos borves-meydl kumt aroyf...
nemt a taybl... geyt avek...
un farfaln! shoyn! nishto dos taybele tsurik!...
vos-zhe zol dos heysn, ha? dos lebn nemt zikh ekn!
nit azoy der shodn - dos nit-visn tut zey shrekn!
geyen fregn zey an *eytse bay der tsig.
shoklt mit der bord zi: s'iz nit gut, dos zet zi oykhet -
zol azoyns bay gute fraynd zikh gor nit hern!
nor in *tokh vos iz do, ken zi nit baklern.
- vos iz do tsu klern? (zogt der hon) se shmekt mit *shoykhet!
- *shoykhet? vos-zhe heyst dos, gut tsi shlekht?
- *shayikh shlekht? a *shoykhet shekht!
- shekht? vos heyst dos shekhtn?
kukuriku!... vos mir nit *gekholemt zikh, nit haynt, nit nekhtn...
*poritslekh! ersht fun eyele aroys!...
shekhtn heyst: me tsit dos heldzele dir oys,
un mit epes dort a sharfs, a sharfs vi odlers negelekh,
iber heldzele a fir ahin, tsurik -
khik!
un genug! fargleyzt di eygelekh!...
- got mit dir! vos redstu? hert nor, hert!
(mit di fligl tsitert-klapt di terkltoyb tsu dr'erd)
vor dos? vor dos? take vor?
veyst ir vos gor: lomir gor antloyfn! gor gor vayt! gor gor!
- flien! flien! (khapn ale unter) un vos gikher - beser!
- dor-aldor-ador! farfirt un zindik!
(blozt un goydert zikh der indik)
loyfn funem *khalef tsu bagegenen dos meser!
*teykef mit *meride! flien!
- gu-gu (zogt di katshke un zi kukt zikh ale mol arunter)
gu-gu gut, dos yungvarg in di pakhvelekh tut brien...
veyst nit, zitsn oyfn ort gezunter...
nor di alte - zey gemegt khotsh zayn a bisele gezetster,
visn: nit fun nekhtn firt zikh undzer hoyf,
keyner nit der ershter, keyner nit der letster,
vos bashert - bashert, khotsh fli un shvim un loyf!
- loyfn?... kukuriku!... (kreyt der hon) un az me vet aykh khapn?
- me-me-me (tsemeket zikh di tsig) me vet dertapn!
oykh a mol antlofn,
in a fremdn gortn... meynt ir, me-me-me me hot mikh nit getrofn?
oy, az mitn shtekn me-me-me me hot genumen klapn!...
ot azoy a *pakhed ongeyogt, *farkisheft,
alte zikh dershrokn, yunge zikh *geyishevt,
azoy breyt un azoy lang,
biz -
*mazl-tov, *reb *todres makht a *bris!
un in kikh, gebundn, oyf der breyter bank
oysgeleygt di taybelekh, di gendz, der hon,
un der indik oyvn on,
un me kreyt, me gogert, un me *klolet, un me *kharomet -
vemen? nu, di taybelekh! fun zey di *tsore *tomed!
zey, di hoykhe fliers, zey!
umgebrakht dos hoyf undz *menie-bey!
- dor-aldor-ador, antloyfn zikh farglust!
- ge-ge-ge gevust, a *tsore geyt oyf undz, gevust!
- kukuriku! a shtrof oyf undz arop!
- older-older! toybn zindikn - mir kumen op!

der *bal-yoyets
nit a tog, nit tsvey - a gantse vokh
nit aroysgevizn zikh *reb mayzl fun zayn lokh,
nor getrakht, getrakht *keseyder.
(trakhtn ken ayeder.)
zibn teg un zibn nekht getrakht,
un dernokh ersht an *asife er gemakht.
tsen *minyonim mayz *bekovedike zikh tsunoyfgekumen
un tsu hern zitst men *mukhn umezumen.
tut *reb mayzl
s'ekl a farkrayzl,
nist zikh oys, un zogt: "*raboysay, hert!
kh'hob geklert un oysgeklert:
ale *tsores nor fun *sine!
un di *sine? nit umzist! fun *kine, zog ikh aykh, fun *kine!
nu, *bekheyn, vi tog undz klor
*makhmes vos se hengt dos lebn oyf a hor
un di kats a beyzer vorem, vild.
a fardros, a veytik ir: a moyz a shnek -
oykh a koter! mit a langn ek!...
*khutspe! zogt aykh, vos ir vilt!...
*al keyn, briderlekh, *atsosi: shtarkt di hertser
un di ekn makht aykh kertser!
nu *avade, yo, a bisele a veytik,
ober - neytik!
kertst ir unter aykh di ekn -
funem koters piskl puter vet ir lekn!
vi ir zet mikh lebn, nit azoy a bis - a krats
tut nit mer di kats!"
shoklen *zkeynim mit di keplekh: "yo, a *svore...
oy, di ekn, oy!... a *tsore, kinderlekh, mit zey, a *tsore!" 30
vos-zhe tut men? di *kapore!
ver vil baysn, iz gebisn!
raysn zey, zol zayn gerisn!
un a *sof, an ek mit ale ekn! *poter!...
un a *khokhem-atek dort faranen, rot er
gor derlangen a *bakoshe glaykh tsum shvartsn koter:
tsien zol oyf zey genod er,
zol er tsien,
un *mitsad *rakhmones un *mitsad a *mitsve-zakh bamien
zayne hoykhgeshetste, sharfgeshpitste tseyn -
zol baraysn zey're ekn take er aleyn!
(s'iz a *seykhl,
yo me darf dem *roshe tun a shmeykhl.)
vos? ir lakht? *makhe-teyse, lakht!
nor geveynt gor ale mayz dort yene nakht.
m'iz gevor gevorn - nit far aykh gezogt, gelitene! -
okh un vey! a kats hot faynt a moyz, *afile a bashnitene!

blinde betlers, dreyt a klog oyf alte katerinkes,
un farshraybt dos, frume shraybers, mitn gram in altn *pinkes:
mizl, mayzl, moyz!
meg dayn ek zayn groys,
meg er zayn *afile kleyn,
blaybt der koter - koter, un di tseyndlekh zayne - tseyn!

di shpiz un di nodl
eyner (*ruvn, *shimen oder iks)
kumt fun der *milkhome mit a shpiz un mit a biks
un shpart on zi in kamodl,
vu geshtekt a dine nodl.
- ot a nodl, ot a riz!
(trakht dos nedele, derzeendik di shpiz)
kleyder makht *avade zi fun ayzn tsi fun blekh,
un oyf gikh, mit riznshtekh!
far a *gog-mogeg *mistome, tsi azoy a riz a *godl...
un di shpiz? zi kukt, batrakht di nodl:
- ot a shpizele a shretl!
*khidesh, vos se loyft zikh nit tsunoyf dos shtetl
oyf dem shnekele tsu kukn!
komish! azoy komish! nu vi makht men nit mit im keyn shpas?...
zog mir, bruderl, nit shem zikh: *emes, vos me *shmuest in gas?
bist a fayer! kumst in *kas, iz *mesukn!
mit a mol dershtekhstu, zogt men, zibn flign!
- *sheker! (shrayt di nodl) lign!
ikh ken shvern dir baym mentele fun *seyfer-toyre:
layvnt shtekh ikh, layvnt! s'iz aza *min *skhoyre...
- kha, kha! (shist di biks oys a gelekhter)
kha, kha, kha! er shtekht gor layvnt! layvnt shtekht er!
- vos-zhe vilt ir? (fregt di nodl) ikh zol shtekhn blekh?
ekh, ekh,
ven vi ir ikh groys!
- oy, gevald, ikh halt nit oys!
(shrayt di biks) ikh plats! ikh shis!
zayt mir *moykhl! (zogt di nodl) nit gemeynt tsu shlekhtn!
nit keyn layvnt, nit keyn blekh - iz vos-zhe shtekht'n?
- mentshn shtekht men! mentshn! (zogt di shpiz)
ober do di nodl shoyn genumen lakhn,
nor a lakhn - *efsher lakht zi nokh:
khi, khi, khi! un akh, akh, akh! un okh, okh, okh!
- shtekh ikh, zogt zi, layvnt, makh a shtekhl nokh a shtokh,
vert a hemdl, vert a *malbesh - zakhn;
ober mentsh - shtekh haynt, shtekh morgn im, vos vestu fun im makhn?!

di barsht un der kamash
kish - kash!
s'tantst a barsht oyf a kamash!
shtarker, shtarker geyt der tants
un alts heler vert der glants -
s'iz tsu kukn a tsikave!
der kamash iz ober a *bal-gave:
oyf zayn fisl trogt im der *gvir *reb *henekh,
art im (nit *reb *henekhn, nor dem kamash gor meyn ikh),
s'shteyt di zakh nit on im.
ver se shpringt im do in *ponim!
na dir, nu! a barsht, vos valgert zikh
ergets dort in kikh!
vert er *mole kas
un er shrayt mit has:
"s'iz dokh, kh'lebn, fun di bersht nit oystsuhaltn!
zet nor, vi er tantst in *ponim mir, der *bokherets!
ay, volt ikh tsu dr'erd getun mit im a zets
un oyf tsveyen im tseshpaltn!"
"zayt nit *broygez, *reb kamash!"
entfert im di barsht, *ma rash?
az du kenst on mir nit glantsn,
meg ikh, bruder, oyf dir tantsn!"

der shirem, der shtekn un der bezem
vemen loybn? vemen zingen *shir-hashirim?
se farshteyt zikh - keynem, nor dem shirem.
a *balbos a yuster, breyter,
iber undz zayn fligl shpreyt er,
ven er vil, in himl flit er -
vil er ober zayn undz a getrayer hiter
say in regn, say in hitsn. *kitser -
er iz undzer *shoymer, er undzer bashitser.
kumt der shtekn gor un kegn shirem shtelt zikh.
"ikh bin elter!" shrayt er, "ikh - oyf mir shpart on di velt zikh!
un dem *yam geshpaltn ver? mayn zeyde *zkhuso yogn!
un dertsu nokh - *derekh-erets! ikh ken shlogn!
ver se folgt nit mikh, iz vey z'im!"
"un ikh folg nit!" zogt der bezem,
"mikh vestu nit shrekn!
ikh bin greser i fun shirem i fun shtekn!
ikh bin", zogt er, "do *balbos, un ikh bin groys!
ver se loynt nit mir, iz - marsh! ikh ker aroys!"
dem *vikuekh der *balbos derhert
un epes do nit glat im:
"i der shirem, i der shtekn, i der bezem *balebatim!
nu, un ikh vos? ikh vos hob do far a vert?"
"du?" shrayt yeder fun di dray, "nu, dikh
got bashafn tsu badinen mikh!"

der tish vos fregt *kashes
ir gehert azoyns nokh - fun a tish a filozof zol vern!
eyn mol gor a tish genumen klern,
ongehoybn tsveyflen er,
vaklen zikh ahin, aher -
*shayles fregt er. shteyger:
vos azoyns der zeyger?
epes, muz men zogn, in im shtekt:
klingt un vekt...
*oylem kukt oyf im... dem tsaytngang farshteyt er...
un - vuhin me dreyt im, geyt er!
hot a hant a shlisele aza *min
un zi dreyt mit zayn *neshome un di vayzerlekh tsuzamen!
vu-zhe iz zelbshtendikayt? gey zukh es!...
tsi *reb *orndl, dos shafkele mit *sforim!
halt fun zikh! a *khokhem mufleg! a *meyukhes!
vos-zhe plaplt er gor narishkaytn, *shkorim?...
un der lomp? der *odn mitn glezernem tsilinder?
iz bay nakht a zeendiker un bay tog a blinder!
*pele!
un vos nokh? er nemt dokh in der linker (*)keyle!
er dos fleshele nit faynt!
gist in heldzl, vert er lebedik un shaynt...
ot gor nemt dos tsingl tsaplen-plaplen *mayse *shiker!...
(gut nokh, vos faran a sherl - tsingl-piker!)
past dos far a glezernem tsilinder? sheyn?
un a *yikhes! oyfn tish nor vil er shteyn!
vi gefelt aykh? andersh shteyt nit on dem *odn!...
ot vos far a *shayles undzer filozof bavegn!
vos-zhe tut men, az a tish heybt on zikh vaklen, fregn?
muz men epes unterleygn.
(s'ken dokh zayn, *kholile, nokh a shodn!)
nu, genumen sheyndl
un geleygt dort vu me darf a shpendl.
gut gevorn! *nikhe!...
shrayt ober der shpon fun dr'erd: gevald! *retsikhe!
grober fus, vos tretstu mikh?
dir iz epes *koshe - shuldik vos bin ikh?!

gots straptshes
zitst a pastekhl un shpilt -
gots *rakhmones er derfilt,
dos *rakhmones, vos se varemt, finklt, kvelt,
zingt arum der velt
vi arum der *kales finger dos *kdushn-reyfele.
"me, me, me!" tsemeket zikh a shefele
un se tsitert in di oygn ir a blitsl,
"groys, *avade, groys vi berger gots genod... fun eybik
varem, gletndik, fargebik -
vu-zhe iz mayn *kosher lemele, mayn pitsl?...
un az got gevolt, der beyzer volf ir kind zol esn -
vos-zhe git der mamen er a benkshaft un zi ken es nit fargesn?
vos-zhe brit azoy in harts un brot?"
fregt zi mit di oygn, zukht a treyst. derzet zi grod,
ayngeshlofn er, der pastekh. khapt zi zikh avek in shtot -
loyft tsum *rov. do heybt zikh on a *mayse-noyre!
hert, a shefele mit got vil hobn a *din-toyre!
vert zi ober funem *rebns tsig gevoyre,
az der *rov nokh frimer funem *shoykhet:
tog vi nakht in *sforim gor *farmoykhet,
un er oykhet
gots a mentsh! far got er *moyre!... shlekht!
do, bay im, *avade got gerekht!
loyft zi shoyn in vald in frayen,
zukhn dort a *rov an *emesn, a *dayen,
vos far got er gor keyn *moyre nit.
(andersh loynt zikh dokh, farshteyt zikh, der *din-toyre nit!)
gey-zhe rikht zikh, az der fuks, der ber,
shtol un ayzn zey far got nokh mer
vi der *rov. - *khatsufe!
(shrayt der fuks) mit *taynes gor tsu got?! dos *gufe
brengt *puronyesn, beyz geyeg un *klovim oyfn vald!
vey geshrign! vey, gevald!
veynik
nishter ikh un zukh un reynik?
alts di zind nit oysgerotn?!
- bu h-h! (tsebrumt der ber zikh) *mayse *sotn!
vos-zhe shvaygt ir? git zi iber mir!
- dir?!
(tut der fuks a khap zikh) dir? far vos?
- vayl azoy! vayl ikh *balbos!
- du gor? aza eyzl?!
- platshik nezl!
- bufloks du! migege!
- shvaygst - nit, makh ikh shtoyb fun dir di *rege!...
un zey raysn zikh un baysn zikh un makhn zikh tsu shpot,
vayl - a *tayne hot dos shefele tsu got!

di flaksn un di kartofl-blimelekh
oyf a shtikl feld, in *shkheynes
mit a *posheter *mishpokhe *amkho-flaksn,
bloylekh-vayse blimelekh gevaksn.
bloylekh-vayse - dos iz *reyshes, *vehasheynes -
knepelekh in mitn! knepelekh fun gold!
un dertsu nokh zey bashenken got gevolt
un a bergele far yedn eyntsikn bashafn;
nit dernidert - oyf a bergele zol shteyn es!
nor tsu kukn un tsu gafn!
visn zol di velt vos sheyn iz!...
iz a *khidesh, vos di blimelekh bay zikh a bisl groys?
makht dos ober bay di flekselekh zey'r oys,
shpringen, mayne *sonim, shir fun zikh aroys:
staytsh? vos heyst dos? *shkheynim,
oysgevaksn oyf eyn feld in eynem,
eyner un der zelber regn zey gebodn,
eyner un der zelber himl zey gehit fun hogl un fun shodn
in a beyzer *sho -
vos-zhe epes *gadles do?
hert, ikh bet aykh: aza shtile, zise nakht,
epes nemt zikh benken, epes heybt on feln,
vil a vort zikh redn, tsi a *maysele dertseyln -
un di blimelekh zikh *gadlesdik fartrakht,
glaykh keyn flaksn oyf der velt nito!
a fardros!... baklogn zikh di flaksn far der alter guter kro.
- kra, kra, kra! (di alte zikh tselakht)
groyse *meyukhosim ay're *shkheynim!
yo, nu!... ikh bared nit keynem,
un me tor nit;
nor tsvishn undz geredt, *bishtike -
vos? vos zenen zey den? gornit! gole gornit!
tsi in zey'r *zkhus, meynt ir, tsien zey fun erd *yenike?
neyn! in *zkhus fun di kartoflelekh di oreme, di shvartse!
(tulyen volt ikh zey tsum harts tsu!)
yene, di fargesene fun zun, fun himl, un bavayzn
nit nor di *yakhsonimlekh - a velt tsu shpayzn!
- vos? azoyne gutinke? vu zenen zey, *neshome?
- vu? in der *adome!
un oyf yedn - hert! -
ligt a bergl erd!

der retekh
eyn mol shikt der harber retekh hisl-nisl
glaykh tsum binshtok: "mir gefelt dayn tokhter zisl!
(stelnik meynt er - ir farshteyt dokh!)
bet ikh,
hisl-nisl retekh,
zay mit mir zikh du *miskhatn!"
"herstu, andersh shteyt nit on zayn tatn!"
entfert binshtok, "zogt im, klore toyb
nidert tsu keyn retekh nit in shtoyb!
gey dir, gey tsu dayne shvester-brider!"
shikt der retekh vider:
"ikh dir *aderabe - du mir kider-vider?!
nor se makht nit oys!
*heyoys
*opgetoyvlt un gemakht zikh reyn ikh,
meyn ikh,
itst gefinen vel bay dir shoyn *kheyn ikh."
"meynen", entfert binshtok, "*makhe-teyse, meg er -
ober fregt im: vert den vays a neger?"
shikt der retekh vider:
"ikh dir *aderabe - du mir kider-vider?!
*hine zay-zhe, binshtok, visn,
kh'hob di hoyt fun zikh gerisn
un - vos ken shoyn zayn nokh beser? -
zikh *gekashert un geribn mit a meser!
itster ikh shoyn klor vi shney!"
"gey!"
entfert binshtok, "zog im: *tarbes!
klebt zikh in der vant an arbes?"
shikt der retekh vider:
"ikh dir *aderabe - du mir kider-vider?!
nor dayn tekhterl mir tayer!
ir tsulib - in vaser un in fayer!
tsu der sharf fun meser - munter!
un got helft dokh vi me nemt zikh unter -
iz geshen a *nes:
kh'hob gekokht zikh in a kesl un geprest zikh unter pres,
bin aroys fun dort ikh frisher un gezunter.
gleyb mir, fun mayn harbkayt nit keyn *zeykher!
(*tsores makhn undz dokh tsarter, veykher!)
lomir zikh *meshadekh zayn! nu, lomir!"
trakht zikh binshtok: "*efsher... *tomer...
nit faran den klore hertser unter shvartse peltsn?
er hot lib zi, vet zikh in ir shmeltsn -
zol dos zayn tsu *mazl! in a *sho *mutslakhes!"
nu - a *shidekh! retekh preglt zikh in honik, *nakhes.
kumt der *rov, *kdushn er *mesader,
un er makht gor - hostu dir un na dir! -
*boyre pri adome!
nu, un zi? di *kale? zisele, di *koshere *neshome?
"geyt aykh!" makht der *rov, "i, geyt aykh!
itst a tsugob zi tsum retekh!"

henger-fleklekh
vinter in di groyse frest
zikh tsunoyfgekumen gest,
in der liber varem makhn biz far tog a kertl.
(s'yo, vi zogt di velt a vertl:
ven shlof ikh nit oys zikh? ven di nakht vert lenger.)
un vos merer gest, baym tish alts enger
un in federhoyz alts shverer farn henger -
unter dike mantlen, futers brekhn zikh di fleklekh.
- shreklekh!
(klogt a flekele zikh farn *shokhn)
vey iz mir! ikh ver tsebrokhn!
epes tsit tsu dr'erd mikh, tsit mikh!
lozt nit faln, brider! hit mikh!
- bist nit eyner! yedes flekl
hot zayn pekl!
(treyst der *shokhn)
got vet helfn! hob *bitokhn!
- got vet helfn!... (ziftst dos drite) yo, gevis,
nor vi helft got, biz
got vet helfn? oy, s'iz nit tsum ibertrogn!
- un nito khotsh eyner vos zol ibershlogn,
zol zey zogn:
got mit aykh! genug shoyn! altsding mit a mos!
- vu iz der *balbos?
- gvald, vos shvaygstu, foterenyu, *odn?
undzer brokh far dir dokh oykh a shodn!
- veys ikh vos! vos hert er? a *metsie - fleklekh!
flekelekh vi holts!...
betn nokh dem *odn! vu iz verde? shtolts?
shemt aykh! toyte finger! mayzneklekh!
- vos-zhe zol men tun? - zidlt! shelt!
- be, ikh zog aykh, shuldik gor di kelt -
ayngeviklt yedn zi in peltsn...
trog in shtub dos futer, vestu zikh tseshmeltsn -
muz men es tsum henger brengen,
oyf di fleklekh hengen.
haynt a tsayt aza, farshteyt ir! nit far veykhn, tsartn,
nor far hartn, ayngeshpartn!
shlekht iz dem vos ken keyn shlekhts nit ibervartn!
- ibervartn... ibervartn... (krimt a flekl iber)
vil ikh nit! ikh ken nit! ikh bin keyn *giber!
un derfar, deriber,
az ikh vel zikh shoyn dervartn *al-pi *nes,
demolt ersht mayn veytik oyf mir hengen vi a *mes,
aykh un mir aleyn aroysshteln a leker
un zikh reytsn: tempe fleker!
toyte finger!
vos aleyn getun ir, zikh tsu makhn gringer?!

der koter un der toter
az me veyst nit fun di gute yorn
oyf di shlekhte optsushporn,
tsi me hot shoyn in di gute lang fargesn,
tsi, a *svore, in di gute oykhet mer gehungert vi gegesn -
lozt der koter hinter zikh zayn koterland
un antloyft keyn toterland.
nit azoy gring tut zikh vi se redt zikh...
shir nit mit der kats *geget zikh -
az zi hot in im nit keyn *emune!
az zi ken im!... er vet lozn zi nokh an *agune...
un gemakht a katsn-yomer im in mitn gas.
un dernokh - a *mayse mit a pas!
nor tsu efenen *beemes moyl un oy'rn:
i zayn tate i zayn zeyde do geboyrn,
i tsvey yorn opgedint in grablmiliter,
i gefaln shir in der *milkhome mit di feygl -
ersht, *reb sukin-sin kesoke-eygl
zogt im: du bist do a *ger!
un a *ger mir haltn vi an *evn-tov a tayern!
er muz zitsn oyfn ort un tsoln shtayern!...
nu, genumen undzer koter fayern,
un gepruvt zikh i mit gutn, i mit *kas -
nor bakumen ersht a pas,
az bakumen dos kesoke eygl
shtilerheyt a beygl
ongeshmirt mit puter.
(khapt im der nit-guter!)
nokh dem ersht di rayze.
ay, zi
ligt im gut in *tam!
nit azoy di rayze vi di grenetsn - di statsyes!
ale mol shmiratsyes!
shmir - nit, krikht in di gederem dir ayeder kham!
zukht di lekhlekh fun di puterbeygl zayne in dayn boykh
un dem tabek fun zayn lyulke-tsibeks ash un roykh -
tsi du shmuglst okersht nit di grenets zey ariber...
ober az me lebt, iz lebt men aldings iber.
ongekumen, got a dank, keyn toterland der koter,
kumt akegn im a toter.
iz der toter vi der koter shvarts,
nor dos harts - a toter-harts,
kert er iber di tsvey oygn *khayesh
un a huk: "otkudeve? a prashport mayesh?"
nemt aroys der koter funem buzem
di papirn
un dos letste bisl shmirekhts vos geblibn nokh tsu shmirn
(s'yo, er zet dokh, az er muz im,
dem parshoyn, a shmir tun - andersh vet nit geyn!)
un, vi zogt men, varf dem hunt a beyn -
tut er vi a taybele a vorke,
vert der toter mit a mol shoyn veykher,
zogt er: *efsher tu'mir a farreykher?
tut der koter in di hoyzn-keshenes a porke,
krigt aroys di hupke un dos shteyndl, di makhorke,
un me zetst zikh oyf a shteyn anider,
un me reykhert, un me *shmuest vi alte gute brider -
vegn boydem... klots... un glikn,
vos se lozt zikh oys fun zey a taykh,
un: "vi tayer iz makhorke do bay aykh?"
un: "tsi ken men mayzlekh mit der potsht fun danen shikn?
kh'hob farbenkt zikh", zogt der koter, "nokh a land a frayern.
shlekhte tsaytn ongekumen, beyze yorn -
zeyen zeyt men veyts un korn,
oyfgeyn geyen oyf un vaksn nor di shtayern!
un der hunger - vu a lokh un vu a hoyz, dort hoyzt er.
iz a vunder, vos di mayz tseloyfn zikh vi fun a kloyster?
un dertsu: vos farn *galekh *kosher - farn koter *treyf!
vos a tog alts enger oyfn haldz di shleyf!
nem khotsh, nit tsu dir geredt, un shtel aroys a tsung!"
"her nor, du", khapt oyf der toter zikh, "du voyler-yung!
okersht vos gekumen un du veyst shoyn vos bay undz in land!
a shpyondl, ha? bist epes mir bakant!
shoyn geven a mol, mir dakht zikh, in mayn hant!"
got mit dir! ikh red dokh fun mayn koterland gor red ikh!"
"et, ikh
ken aykh! babkes! vilst farredn mir di tseyn?
nit getrofn grod dos ort, neyn, neyn!
a shpyondl nit keyn hon un nit keyn hun!
fe, a *mieser foygl! ikh mayn *khoyv tsum toterland muz tun -
kum, bist arestirt!"
un on *taynes er dem koter in *khad-gadye opgefirt.
dort in eyn *shma yisroel im getun zayn rekht -
opgeshikt im tsu der mame fun di nekht,
vu keyn koterland, keyn toterland nito - un dokh azoy nit shlekht.
un *ad hayem zingen kinder oyf der gas:
az gekumen iz fun koterland keyn toterland a koter,
hot im oyfgekhapt der toter,
mit a hak in kop gegibn
un in *pinkes shvarts oyf vays farshribn,
az - -
un dos lidl dreyt zikh vi dos *meshugas
funem koter, vos er yogt zikh nokhn ek,
vos er yogt dem koter un varft on oyf im a shrek.

*reb *kol-boynik
*reb *kol-boynik iz a *kelev, zog ikh aykh, a fayer!
kh'veys nit, tsi iz dem *balbos azoy getray er,
tsi iz glat *beteve nit keyn dimet er, a *kaysn
un hot lib tsu baysn -
molt aykh vi ir vilt, tsu shparn zikh iz nit *keday.
vi di zakh iz - geyt nor ver farbay,
vert *kol-boynik *gazlen, iz *lehareg un *leabed!
"hav, hav, hav! a *ganev!" shrayt er, "*badken vil er, *badken!"
un er fayert, un iz oft oykh mit a bis *mekhabed.
eyn mol zet er fun der vaytns geyn *reb *natken.
(kh'muz dermanen aykh do *koydem,
az *reb *natke fleg bay nakht geyn zogn *tilim...
glaykh in kloyz fleg di *levone oft bagleytn shtil im,
un er nebekh hot farblondzhet oyf a boydem).
"hav!" shrayt oys *kol-boynik, "skotsl kumt, an *oyrekh!
ot tsulib azoyne *orkhim shtey dokh do baym toy'r ikh!
zet a gengele! a nebekhl, a *tam!
meynst vest mikh *farganvenen *mistam?
kh'ze! ikh ze dikh, *bokherl, gants gut!
mikh *farganvet keyner nit - zol zayn mit toyznt kep er!
vart, du boydem-krikher! hiner-shleper!
opgeyn vestu bald bay mir mit blut!
kh'bin a *meyvn!... meynst *avade, az mikh oykhet
koyft men op mit *shoykhed?
mit a shtikl fleysh, a marekh-beyndele, a bulke?
mikh opkoyfn? mikh?! *loy yutslekh!
geyst avek? nit, flit fun dir bald pitslekh!"
"e!" zogt *natke (er a lyulke
shoyn an oysgereykherte, a *meyvn oyf a tshad).
"shat, *reb *korev, shat!..."
un er varft dervayl a fetn beyn.
"gey dir!" shrayt *kol-boynik, "kh'vil nit! neyn, neyn, neyn!"
un er rizet di *neveyre mit di tseyn!

der *bal-muser
ver nokh ken baym hartsn tun azoy a nog?
a shtiler, heyser zumertog.
ligt zikh havtshik bay der tsherede in feld,
ongedrodlt, *broygez oyf der gantser velt.
epes krikht di tsayt zikh narish, lepish, foyl...
er shoyn mid tsu khapn flign mitn moyl...
(oy, nito di yorn, ven getasket havtshik hozn
un geshlept di fuksn bay di ekn!)
un di shefelekh - a *simkhe! shpringen oyf di grozn,
hipen, voyven!... tut dos im nit shmekn.
s'nudet im, langvaylik...
*shkotsim! vil er zey di tseyndelekh khotsh makhn haylik.
un er nemt di shefelekh tsum glidern, zey zogn *muser -
ale zindik zey *mesukn, keynem nit gefint keyn *zkhus er.
"vey tsu aykh, hultayes! tsu ayer kop a brokh!"
zikh tsefayert havtshik mit a *mayne-loshn, mit a bren.
"kh'ken aykh! ale ay're *khfotsielekh un stutshkelekh! ikh ken!
*azes-penimer, *ganovim ir! un nokh un nokh!
ay're tsapes mit di berdlekh - voyle yungen!
tantsn foroys! oder zukhn geyen zey *meshiekhn
un in panske hober gor farkrikhn!...
un di frume tsign ay're in di fremde gertner nor geshprungen!
*hefker! hulye *kabtsndl! *shelokh sheli!
un dertsu nokh, fun far nakht un biz gants fri,
fun gants fri un biz far nakht
me, me, me un me, me, mi!
lidlekh!... sheyne lidlekh oysgetrakht!
*benemones, undzer pastekh nokh a guter!
nit umzist dokh aykh tsu koylen *al-pi *din iz *muter!
esn shof
*paskent tsu *afile dokh der *rov!
*tshuve tut, hultayes! kop in dr'erd zikh far di zind!
nemt tsum harts zikh un farbesert khotsh fun tsind!
zayt *balbatish, laytish, fayn un voyl - zayt hint!...
nor umzist! tsu vemen red ikh? hav, hav, hav! tsum vint!"
"rays nisht op dos harts zikh, havtshik! loz gemakh!"
shpringt a tsap akegn im aroys.
"nu, *tsedabert zikh a bisle! aroys er mit der shprakh!
shvaygst? nit, zog ikh, havtshik, oys!
zoln visn dos fun kleyn biz groys
un fun groys biz kleyn,
visn zol aleyn dos havtshik oykhet -
havtshik nit keyn *moyre farn *shoykhet,
vayl er iz a *tamenik, a *treyfe beyn;
undz est yeder frumer, frest vi a *mageyfe,
vayl mir zenen *kosher, nit *kholile *treyfe!"

*reb *loy yakhrets
*reb *loy yakhrets iz a hunt, vos *davke
lib tsu tun a havke.
nor vos den-zhe? az me git im *mayser,
nemt er on a moyl mit vaser.
kumt im epes den derfar?
s'iz a *klal fun *tomed on:
*leoylem - nem,
*tekekh - vayter mon!
un derum, *leman hashem,
zay-zhe, bruder, nit keyn nar -
veys:
*lakl eys!
un oyb havken iz a beyn - a mol dos shvaygn fleysh.
(eyn mol dos a *keylev!
er farbayst a *loshn-koydesh-vertele mit *kheylev!)
treft zikh eyn mol shpet bay nakht a shodn:
opgerisn emetser di lodn
un aroysgetrogn bizn letstn fodem -
un gey lod im
tsum *unsane toykef!
in der fri, der hunt, er efnt nor dos oyg oyf -
mit a *tayne kumt tsu im der shtekn:
*keylev, vu bistu geven? dayn arbet iz dokh vekn!
havken, biln, baysn, shrekn!"
shrayt der hunt: "*ma pishe?
shreklekh! ale mol *bilbulim frishe!
gvald! vos vil men fun mir hobn, vos? vos vil men?
ikh bin nit keyn *bilem, nit keyn bilman -
ikh bin a gefilman!
fil ikh take a fardros!
vi ir zet a hunt mikh - opgetun di *mayse zikh tsu *khtsos.
khap ikh oyf zikh, ze ikh vos ikh ze...
trakht ikh mir: *halayle - ot dos nekhtele, *haze -
ot dos dozike - farendert! gor keyn *layle nisht!
epes do a khapenish, a pakenish, an aylenish!
un gor durkhn fentster!...
zogt dos harts mir: kenst dir shlofn, kenst dir!
zest nit - *nisim fun *mitsrayim!
yidn pakeven zikh, ayln zikh, keyn *yerusholayim
muzn kumen zey in gikhn...
vos-zhe vilstu? zol ikh havken, biln oyf *meshiekhn?
sheyn far mir? a *koved?
vos bin ikh, a gasn-hintl? oyf di mistn oyfgekhovet?"
iz dokh dos a *tayne klor vi tog.
veyst ober der shtekn eyns: *loy yakhrets *taynet - shlog!

der *kelev
eyn mol nemt dos ferd zikh farn *kelev klogn
oyf der baytsh un oyfn vogn -
oysgeredt dos biter harts zikh:
az der haynt - a faynd, der nekhtn
iz avek mit shlekhtn,
un fun morgn vos dervart zikh?
*efsher shoyn a naye *tsore fun der vaytns shart zikh...
- veystu, makht der *kelev, vos ikh vel dir zogn:
fremde *tsores ken men ibertrogn!
un *afile barg-aroyf tsu shlepn zey nit shver!
- yo, ikh veys... der kop fun *tsores khotsh tsetumlt -
ober veysn veys ikh yo... anumlt
ikh gefirt in shekhthoyz lemelekh a tsen un *efsher mer.
di umgliklekhe a gantsn veg gemeket... mir dos harts tserisn...
ikh geshlept zey barg-aroyf - di baytsh geshmisn!
un aroyfgeshlept ikh take zey ahin tsu...
- un me lozt ahin oykh hint tsu?
- hint? *kholile? hint fun dort mit drukes!
ver *derharget! (rayst zikh op oyf im der *kelev) mitn kop in dr'erd!
kuk es on nor, kuk es!
vu *parnose - nor far ferd!

di kats un der hunt
mume frume
iz tsvishn ale frimste kets a frume.
z'iz fun di *tsidkonyes fun yene,
vos zey veysn oysnveynik i dem "*tsene rene"
i dem "*kav hayosher".
oyf di eygelekh shpakuln, oyfn kepele a tshupek,
est nor puter nit keyn fleysh - meg zayn *afile pupik,
un dos piskele arumgevashn *kosher.
*peysekh trogt zi oyf di fislekh zekelekh,
vayl zey zenen *khometsdik - getretn dokh oyf brekelekh!
un zi shit mit vertelekh, mit *psukim vi mit bob:
"vilst zikh oysshmirn - gey tsu tsum fetn top!"
"az der *yeytser-hore kumt - in *bes-medresh shik im!"
"der *bal-dover - foroys zis un nokh dem biter!"
un "*loy sakhmed!" un "*loy sikem!"
un "*loy siter!"
kurts - a mantsbil-kop. oyf ir gezogt der *rov, *reb *khayiml,
az gemegt zi trogn nit a tshupek, nor a shtrayml!
zitst di mume frume eyn mol *shabes farn fetn kugl
un balekt zikh mitn tsholnt, murket *zmires,
ersht - der *kelev: "mumeshe, yents beyndele - shenk mir es!"
vi-zhe kumt a hunt tsu tsholnt? er tsu *oyneg-shabes den *mesugl?
zogt di mume: "shoyn, tsi shpeter?"
"shoyn!" mit a *rakhmones-peniml zikh bet er.
"zog-zhe tsvey mol, az du vilst!...
neyn, ikh gleyb dir nit - du bilst!"
zet der hunt, aroysgevorfn dokh di reyd,
trogt er op zikh, kritsndik di tseyner shtilerheyt.
morgn
kumt di kats tsum hunt a shtikl puter borgn.
zogt der hunt ir: "a *kabole fun mayn muter -
faynt di kats i kez i puter!
dos iz numer eyns. un numer erger,
zogt a vertl: nit bagegenen zikh berger,
ober kats mit hunt bagegenen zikh... bay a beyndl... *shabes..."
tsindt zikh on di mume, tsit di hent oys mit a tsiter,
hoykert ayn zikh, myoyket biter:
"*kelev! *roshe! staytsh, *loy sikem! staytsh, *loy siter!"
"trog zikh op, *makhsheyfe! gey tsu mayne babes!"
bilt der *kelev, havket, vayzt di tseyn. *makhshoves -
baym barg *sine nit geshtanen zayne *oves!

shvebelekh
in a fintster kerkerl, vi hering in a fesl,
eyner farn andern a presl,
ligt a *makhne tsinderlekh:
bren- un hitskep-kinderlekh,
shvelbelekh mit shvebl-shnebelekh -
shvebelekh.
ekh, a velt mit veltlekh! (hitst zikh eyner)
vu a reyner, shtikt im a gemeyner!
lozt mikh! lozt! ikh bin in *kas!
kum aroys ikh, tsind ikh on di gas!
- kukt, a makher! vayter fun der gas nit geyt er!
(ruft zikh on a tsveyter)
ikh in fayer loz avek di gantse shtot!
eyns nor mir a shod -
s'groyse rod
funem brunem lebn bod!
geyt avek dos mitn roykh, iz vu-zhe vet der *lets
dreyen shoyn bay nakht di shvartse kets?
yo, me darf a trakht tun - *efsher gor dos rod im lozn?
zol der vint ahin keyn funken nor nit blozn!
- neyn! nit lozn! gornit lozn! (shrayen and're)
a *kapore! shandre-bandre!
zol di gantse velt zikh vi a *khazer smalen!
zol farkhapn zi a *flam-yam a tsebroyzter!
un az oyfkhapn vet zikh der kloyster,
zikh *tseyaylen
un tseklingen mit di *tfile-gleker,
zol der *lets im funem flam aroysshteln a leker,
un di shvartse kets
fun di baykher zayln roykh in *ponim im a zets!
oy, vi efnt men - vi efnt men di tir shoyn!
lozt undz, lozt! um gotes viln! mir shoyn vayzn! mir shoyn -
un di tir, zi efnt zikh. me lozt, me lozt zey vandern
eyns nokhn andern,
un zey geyen ongezapt mit fardrosn,
un zey tsindn - vos-zhe? papirosn!

vi gefelt aykh dos genosn?

di nodl un der banvl
bay der arbet zitst dos shnayderl *reb zaynvl,
s'loyft di nodl gikh, gikh, gikh,
nokh ir shlept zikh nokh der langer banvl,
un di nodl shtekht un beyzert zikh:
"zog mir nor, du shvartser shleper, langer ek,
vos zikh ongetshepet du in mir? avek!
alerley faran, *a ponim, shlek!
na dir, nu! vuhin ikh gey, er nokh - a shotn!"
zogt der banvl: "nodl, host an oy'rl, her!
vos bin ikh? a fedeml, nit mer!
du bist shtol un ayzn, fun di shpitsekhike drotn!
du der *iker -
nor in mayn *zkhus haltn zikh di shtiker!"

mit dem *moshl, vilt ir visn, vos ikh meyn?
kh'vel dos aykh nit zogn, neyn!
zol der banvl shlepn zikh aleyn!

hemder
hengen hemder oyf a shtrik,
un me hoydet zikh,
un me *soydet zikh,
un me redt fun politik.
- *al-pi logik
haltn mir shoyn bay *milkhomes *gog umogeg
(zogt a mantsbil-hemd un varft mit beyde arbl).
- yo getrofn vi in karbl!
(entfert im an unterhemd a *shlimezalnik)
keyn mol nit geven di velt azoy untern pralnik!
keyn mol nit gegreykht azoy dos heyse vaser bizn haldz!
az mir tsugetretn, ikh gemeynt - a *sof! ikh endik!
- keyn mol... keyn mol... ot dos hert men fun im shtendik.
kumt tsum pralnik - alts dos eyg'ne, alts!
koytik shoyn der *pizmen!
(shpet a meydl-hemd, an oysgeneyts, mit shpitselekh,
khapndik fun vintl kutsenyu- un mutsenyu-kitskitslekh.)
- nu, *avade, yo, deroyf dokh iz men hemder iz men...
(tsiterndik-flaterndik zogt a hemd a *zokn)
*shayikh? farn pralnik zikh dershrokn?
be! azoy der *seyder-oylem -
zint di velt shteyt, shlogt men hemder shlogt men...
- nu, vos zogt men?
*goylem!
shmate *shebeshmate!
nem a nodl nem dir
un ney tsu dir oyfn same moyl a late!
eybik meynstu, vet di velt tseteyln zikh oyf pralnikes un hemder?
shtiler! shtil! bahit, oy, zol men vern!
i-nu-o, der pralnik ken, *kholile, nokh derhern!
ployt hot oy'rn, vint - a *teve tsu tsetrogn!
- vos-zhe ken der pralnik tun undz? mer vi shlogn?
un dos tut er say vi say dokh!
- *pi, a moyl!
- fayerdike koyl!
- oy, ikh shray, ikh shray dokh:
az der pralnik shlogt, iz do dertsu a grund!
nit der shtekn shuldik, nor der hunt!
- hert ir: shmaysn iz nokh veynik, shmaysn!
ir gedenkt nor vos ikh zog aykh - shtiker vet men raysn!
got mit dir! *al tiftekh pe!
- ze nor, vi der *shmadnik halt zikh bay di zaytn, ze! - -
un azoy-o itst, azoy geven mit toyznt yor tsurik:
hengen hengt men oyfn shtrik,
un me varft zikh, un me redt fun politik!

hodl un di nodl
vegn heldn
zol der tumldiker tog undz meldn,
poykn un trumeytern;
un far nakht tsu, ven der ershter shtern
fibert shtil un elnt oyfn shtern
fun der velt, un undzer mame erds baleyterin,
di *levone, kumt aroys an oysgevashene in trern -
tsayt iz tsu dertseyln vegn hodelen der neytorin.
hodl
roymt a *sod in oy'rl fun ir nodl.
zet: mit a farshpitstn fodem tsilt zi glaykh in oy'rl -
s'iz der shvartser fodem fun ir *goyrl.
iz di nodl ober dos nit gern,
*poshet - vil nit hern.
nu, iz zol shoyn zayn dort vos zol zayn -
az se geyt ir gor in oy'rl nit arayn!
hodl filt dos nebekh, filt,
dokh azoy, zi *beryet zikh, zi tsilt,
nokh a mol un nokh, un toret,
bet di nodl: nu shoyn! nu-zhe!... un farfintstert un *fartsoret
grobt zi ayn in ir zikh mit di oygn un mit ale glider.
un di nodl? kider-vider,
vitslt-shpitslt,
freylekh! hodls shvartser fodem kitslt zi gor, kitslt!
shtift zi, shlogt zikh *kloymersht mit der *deye:
ot-o zi gekhapt dem fodem, ersht - er ligt ir in der linker *peye!
fun geduld ken dos aroysbrengen *afile dokh a *malekh.
neyn? un hodl mer nit vi a mentsh - mit nervn -
vert zi blas vi kalekh
un shist oys: "a brokh oyf dir! a *khurbn!
un oyf ale nedelekh, di shpitskep, vos zey shtekhn!
vi ir ligt mir in di zaytn!
vi se vil zikh mir oyf ale aykh a shpay tun
un oyf breklekh aykh tsebrekhn!
ir di kley mir oysgetsoygn fun di beyner!
nor vos ken ikh tun den? kritsn mit di tseyn nor!...
neyn! dos ken ikh oykh nit, neyn!
vorn vu - vu zenen mayne tseyn?
mayne vayse tseyndelekh di shtarke?
oykh di nodl oysgegrobn zey a *karke!
nu, iz nit keyn vayse tseyndlekh, hob derfar ikh vayse hor -
khotsh zey zenen shvarts geven dokh, shvarts tsu al di shvartse yor!
itster zilber! ikh bin raykh in zilber gor!
na dir zilber oyf mayn kop!
zilber... vos oyf mir zikh ongezetst? arop! arop!
got, a shney oyf mir geleygt zikh un er ligt!
ver nokh im geshikt?"
un zi rayst dos zilber fun ir kop, zi flikt.
un dos nedele, se kukt un trakht:
her a *mayse! nit gevust aleyn gor fun mayn makht!
un se zogt tsu sher un ayzn:
zet nor, *khevre, vos a nodl ken bavayzn!"

a *mayse on a *sof
hert a *mayse:
ligt an eyzl unter shverer *mase:
iber im *reb *khayim arbet mitn shtekn -
*khokhme dakht zikh, vil er in im vekn.
un dos eyzl ruik, nemt *yisurim on *beahave -
hert ir, dakht zikh mir oyf klep dos eyzl a *bal-tayve!
- e, genug shoyn, got mit aykh, *reb *khayim!
a *rakhmones! a *beheyme - *tsar-bal-khayim!
(geyen layt farbay un zogn.)
- az an eyzl vil nit oyfshteyn, shrayt *reb *khayim, muz men shlogn!
*aderabe, *efsher volt ir oyf di pleytses im getrogn?
- ir dem shtekn vet tsebrekhn! - nu, vel nemen ikh a nayem!
un er klapt dem *akshn, klapt getray im.
- eyzl, *akshn, vos-zhe ligstu? (fregt men)
nu, shtey oyf! in mitn gas zikh nit tseleygt men!
un dos eyzl zogt:
- neyn, ikh vil nit! oyf *lehakhes! vayl er shlogt!
un azoy alts on a *sof:
shteyt nit oyf dos eyzl, vayl me shlogt es, un me shlogt es, vayl se shteyt nit oyf.

geshikhte
zikh gezetst der koter shraybn di geshikhte fun zayn folk.
nit keyn shlekhte zakh, un vintshn meg men im derfolg.
neyn? far vos? *beasher
mit keyn *mayse-bikhlekh hodevet men nit keyn nasher?
haynt di *khevre yungvarg lib dos lebn tsu farbrenen
un keyn tsayt nito zikh mit der folksgeshikhte tsu bakenen?
drapen darf men zikh oyf glaykhe vent?
zikh arumshlepn un myoyken lidlekh durkh di nekht?
toren funem zaltsbretl vi rabtshik unter d'hent
un di dinst zol brekhn beyner un dertsu nokh zayn gerekht?!
shnekes! kurtser *seykhl un nokh kertser der *zikorn!
zoln zey zikh lernen, zoln zey khotsh visn,
az dos lebn nit keyn shpilekhl - a harber bisn,
un der *seykhl iz a krikher, er kumt on ersht nokh di yorn!
un *bekheyn, derfarung nit keyn kleynikayt, se kumt tsu nuts,
zeyer vikhtik... un *akhuts
muz aldings fartseykhnt vern, *leman yeyde
vi azoy a mol gelebt, gekemft a zeyde,
un nit meynen zoln zey, di shnekes,
az dos lebn heybt mit zey zikh on ersht un mit zey shoyn geyt avek es!
un gezogt - getun. bay nakht, ven yeder
shloft, gepakt papir un tint un feder,
un zikh tsu der arbet glaykh a nem:
*koydem-kol a varf aroys a "*borekh-hashem"
mit a drey ahin, aher, arayn, aroys,
un farshpitslt mit a shpits - a lebedike moyz.
nokh dem *kakh vekakh *libries oylem, *sedre, dakht zikh mir "*mikets"
un dernokh mit groyse *oysyes: "geshikhte fun di kets".
vayter - stop!
vi der roykh fun koymen alts aroys fun kop!
epes far di oygn vi a zipl, un vi durkh a *kholem
breklekh, shtiklekh, pitslekh -
ot a snop *zikhroynes-zangen un a nepl oyf di shpitslekh...
varft er zikh tsum koymen, kusht er zibn mol im,
zetst tsurik zikh, dreyt dem ek un shpitst di oyern,
bayst di pen un, tsum badoyern,
vu un vos un ven - fargesn! nor *zikhroynes blase,
on geshtalt, on lebn. shlekht, khotsh tu dir on a *mayse!
plutsim mit di eygelekh a blits er,
hendem-pendem zikh *meyashev un a makh *bekitser:
negl - feygl -
shvartser keler un grin eygl -
tseyndlekh - beyndlekh -
frume *kheyndlekh -
grabl - krats -
puter - kats -
mayzlekh, blut un koter -
*tam-venishlem di historye - un *poter!

roykh un khmare

ot vil ikh aroyf mitn roykh,
ot vil ikh arop mit der khmare,
un oyfleyzn zol ikh zikh oykh
in trern oyf grozn oyf dare!

der koymen
heybt gedanken un gedankelekh der koymen,
krayzlt zey un dreydlt zey aroyf in vayte roymen.
in dem trogt es on a khmare,
*mare
shvartsgedikhte roykhes,
mit a blits, a knal, se shpalt azh *moykhes.
zogt der koymen: nisht umzist shtey hoykh azoy ikh -
mayn gedank tsetreyslt veltn mit zayn *koyekh!

der roykh un di khmare
vi a nakete *neshome, vos fun *guf shoyn oysgehoylt zikh,
shlinglt zikh un ringlt zikh un viklt zikh un knoylt zikh
shvartser roykh fun koymen
het aroyf, aroyf in hoykhe bloe roymen -
shlinglt zikh, biz ergets in a himl-gegnt
mit a khmarele bagegnt.
- got mit dir! vuhin? in yenem
*gehenem?
sara narele!
(zogt der roykh tsum khmarele)
mikh freg! okersht kum ikh dokh fun dort! a boym geven!
vi gevaksn ikh, geblit - gemegt shoyn zen!
got un layt gefreyt! in kil gedikhtn shotn
mide ikh bahaltn, zol di zun nit brotn,
zey a fraynd geven, a *makhnes-oyrekh -
nit *keday, ikh ze shoyn, itst badoy'r ikh!
far libhartsikayt batsolt mit vos? mit ayzn un mit fayer!
hit zikh, vi dos lebn iz dir tayer!
kum mit mir ahin, ahin tsu tsu di shtern -
reyne funkelekh, *neshomelekh on *gufn!
ze nor, vi zey vinken, vi zey rufn!
- neyn! ikh ken nit! ikh - arop, arop ikh muz mikh kern!
- kind, far vos? - ikh hob a harts mit blits, mit duner un mit trern!

der kluger taykh
s'hot a taykh a mol gezogt:
"ale taykhn nor in *yam - ahin zey trogt!
ikh farshtey nit: kleyn di erd zey? veynik vegn?
veynik erter dorshtike, fargesene fun regn?
erter, vu me lekhtst, me *khalesht nokh a tropn vaser?
zogt: nit glaykher den ahin tsu, vi dem *yam tsu makhn naser?
az me loyft, me *rasht! nito keyn tsayt zikh tsu fartrakhtn
oyf a *rege khotsh in di baynakhtn
in di shtile!
neyn! ikh gey mit zey nit! ikh - ikh zukh a nayem *derekh!
un ikh shver aykh:
ven der *yam-hagodl, er *afile,
er aleyn shikt zogn mir: ikh vel dir
ale mayne perl shenken, di sirene
yene,
vos gefelt dir -
eyn mol neyn! oykh im vel ikh oysmaydn!"
un der taykh genumen shlenglen zikh un shnaydn
iber velder,
viste felder
un *yaboshe pikldarer.
(nit keyn nar er!)
*brokhes im bagegnt vu nor er gekumen,
yedes shteyndele mit freyd im oyfgenumen.
nor der taykh, er krimt zikh alts nokh - vayter, vayter
shnaydt er,
zukht alts naye vegn, biz er iz farforn
in der heyser *midber parn,
vu di zun vi kalekhoyvns flamt.
un vos iz gevorn?
fregt dos heyse zamd!

zukhn naye vegn - yo, *makhe-teyse;
nor farkrikht nit in *midboryes keyn heyse!

*reb *khamarish
"akh, a velt, a velt!
dem nor gut iz, vemen *seykhl felt -
dos an alter *klal!"
shrayt dos eyzl oyf a *kol
fun an ugerke a zoy'rer.
"ikh volt dokh geven a *rov in shtot, a *boyrer,
ikh azoy tsu zogn
volt di gantse shtot oyf mir getrogn!
kh'hob, *nishkoshe, got tsu danken, breyte pleytses
un a fuln boykh mit *eytses
un *hamtsoelekh un plener,
eyns fun andern *kharifesdiker, shener!
ven *lemoshl me volt mikh gehert,
volt ikh zogn:
shoyn genug di ferd geshlept dem vogn,
itst farkert -
zol der vogn shlepn shoyn di ferd!
tsi ikh volt a nay gezets gor oysgeflokhtn:
*hakl shokhtn!
ver se vil, der koylet! fray bay undz!
*shoykhet zayn mir oykh a kunts!
khik a heldzl, flik a feder -
dos ken yeder,
i der *katsev i der beder!
un a *pshite shoyn der hunt! iz volt ikh ongebotn
yedn hunt a shtrayml mit a *tales-kotn:
zay a *shoykhet, *kelev, nor nit zay keyn biler!
volt gevorn oyf di gasn shtiler.
un *kedoyme.
ober gey tserays zikh, hirzhe: "*ani shloyme,
az -"
"*benemones, redt vi a *bar-das!"
rayst im iber tsipekh-flikekh,
a kudlater hunt a *pikeyekh.
"gants gerekht mir dakht zikh,
ober lakhn fort se lakht zikh.
hot nit keyn faribl *reb *khamarish -
kentik, biz di *khokhme kumt tsum eyzl, vert zi narish!"

*teyke
vos se ken farglustn zikh a *lemekh -
hot farvolt zikh gor dem eyzl vern *rov in vilne!
az er vil, nu!
az se tsit im vi tsum *omed undzer *tipesh *yokl-tsemekh!
ay? vos? *toyre?
krigt baym milner er di *skhoyre!
*im eyn kemekh - az nito keyn mel, nito keyn *toyre, shteyt in *peyrek.
*nimtse: hostu *kemekh, hostu *toyre!
*al-pi tsufal vert er dos gevoyre
fun a *shmues, vos tsu im zikh tsugehert naygerik
un arayngenumen zikh in *mey'khl.
un vi zogt men, yeder nar tsu zaynem *seykhl -
treft dos eyzl oyf a veg:
in di trukene nayn-teg,
ven di *klovim dreyen um zikh nebekh koytik,
un nito keyn pitsl fleysh, keyn beyndl oyf a *shehekhyone,
zukht es op dem yoghunt voytek-roytek
(ver-zhe ken im nit - a royter hunt a *keylevonye),
*soydet op mit im zikh, shlist an opmakh:
"az vest makhn, *kelev, far a *rov mikh
un mir helfn oyfn *kise-harabones in *k"k vilne krikhn,
makh ikh dikh far *shoykhet dort in gikhn,
un di gute-brider dayne un di *kroyvim, ale fayne *beryes,
far *nemonim un *mashgikhim in di katsepyes".
un bay hint, farshteyt ir mikh, iz *oymer veoykhl.
nemt keyn *sakh nit in eyn *heref-ayen
hert men shoyn in ale gasn *klovim shrayen:
"nider mitn altn *rov! vos toyg der kanets mitn roykhl,
az mir hobn shoyn dos groyse likht, *reb eyzl *kharif,
vos er shaynt fun *mizrekh biz keyn *mayrev!
er a *lamdn un a *khorets! a *bal-eytse!
er vet brengen undz *meshiekhn oyf zayn pleytse!"
*meyle, bin ikh aykh dos *moykhl -
*klovim biln,
veysn zey khotsh vos zey viln!
(khotsh fun viln biz keyn vilne nokh a vayte shtreke).
ober hert, ikh bet aykh: oykh der hon aroys gor mit a kukureke!
un di gandz, di katshke un di tsig mit zeyer gege-meke!
vos iz dos? di *oyfes un di shof,
zey felt oykh dos eyzl far a *rov?
*teyke!

der amerikaner
gulye
*bar-barbulye -
dakht zikh vos, nit mer vi a kartofl;
nor a pempikl un oysgevaksn in amerike,
hot er lib, tsvishn undz geredt, a blofl -
s'heyst a nit-geshtoygndl in gildene pantofl.
zitst er breyt tsvishn ribelekh un tsibelekh naygerike
in a koysh untern oyvn,
vi a gast a *nogid bay kleynshtetldike *kroyvim,
un er bloft:
- zolt ir zikh nit *khideshn, vos kum tsu aykh nit oft,
neyn, nit heymlekh do, nit heymlekh.
dortn, zogt er, dortn
in mayn eygenem *yerushe-gortn,
tsvishn nis- un vaynshl-beymlekh,
hob ikh mir a shtibele fun bleter, blit es,
un az vil ikh, nemt es gor un flit es
glaykh aroyf in himl bloy...
- take? vos? azoy?
- ikh fli oft ahin tsu,
nem ikh mir mayn shtibele un bind tsu
tsu di vontses funem morgn-shtern
un ikh loz mikh geyn shpatsirn, nayes hern.
oder ikh tseleyg zikh oyfn telerl fun himl
un ikh khap a zisn driml.
- her nor, s'iz dokh take *giml!
- gut, vilt zogn ir? nokh mer vi gut!
ikh bin dort *kemelekhl bigdud -
vi a sonishnik tsvishn papushoyelekh!
hert ir, oyb ir vet nit zayn keyn lekherdike shtroyelekh,
vel ikh aykh dertseyln epes sheyns, a *sod:
eyn mol mir in libe zikh derklert di zun -
- vos? di zun? - di zun! - se ken nit zayn! - bay got!
ober ikh zikh opgelozt derfun,
nit far mir zi - a tseflosene, un tsu a heyse...
gornit, glat azoy a glet, a kush - *makhe-teyse!"
ober zikh farkokhn gor? pavolye!
*khuts loze tsu mir gevunken dort a gildene fasolye
mitn nomen shternvunk -
likhtik, sheyn un yung,
ober zikh getrogn vegn ir dort nit keyn sheyne klangen.
nebekh, zelbstmord tsulib mir bagangen -
zikh aropgevorfn un tseshit zikh iber dekher!
ta, vos bin ikh shuldik? mayn gevisn reyn -
hot gezolt zi zukhn zikh ir glaykhn un nit kukn hekher!
fri'r far alemen muz yeder kenen zikh aleyn!
nit gekent zikh - lig in gribele! - -
bloft barbulye un er shart zikh tsu a tsibele.
*meyle, iz barbulye a kartofl un a blofer -
zoln mayne reyd nit shver zayn im, shoyn haynt a *shoykhn-ofer!
ober az se kumt tsu reyd shoyn, muz ikh tun do a fartseykhn:
nit *matriekh zayn di shtern un di zun fun zey're heykhn,
az me vil a tsibele dergreykhn!

tsvey katshkes
in a taykhele a kleynem
un oykh ertervayz nit ib'rik reynem
zikh tsvey katshkes lang geplyesket, zikh *getoyvlt,
mit di shnebelekh zikh in di federn geboyblt -
haynt a gast gekumen fun di vayte *oyfes,
azh fun *hoydu zogt men, a *bal-moyfes,
in a shvartser yupe, gold geshtikt der *tales-kotn,
mit a goyderl, dos baykhele gerotn,
un redt foyglish: zogt nit "odler" - "older".
(take shener mol dir!)
greytn zey zikh, beyde katshkelekh, getray
un me reynikt zikh a *sho, un tsvey, un dray.
treft grod eyne in a blotik ort
un aroys nokh umreyner fun dort -
veys ikh vos, di gantse *tvile nit *keday!
un di *shokhnte? a *mazl! klor un reyn!
tut zi ober oyf der *khaverte a kuk
un zi trakht zikh: "neyn,
nit *getoyvlt zikh genug!
ikh *mistam nit reyner dokh fun ir".
nu, iz vider shvenken! "shvenken", zogt zi, "hot keyn *shier!"
un di oysgeshmirte? zi iz *godldik bay zikh:
"*ma-dokh", zogt zi, "yene sheyn - *mikl-shken ikh!"

der shvimer
eyn mol, lang nokh, ven der zeyde
iz geven a yingl,
hot shpatsirt a gildn ringl
mit a fledervishl.
(vu un vi azoy bagegnt zikh di beyde?
fort-zhe nit araynet mitn dishl
un keyn *kashes oyf a *maysele nit fregn!)
mit fardreyte un farkrimte vegn,
vu se forn nit keyn firlekh un se shlitlen nit keyn shlitlekh,
zey gegangen un gegangen, un natirlekh,
vi se firt zikh oyf shpatsirlekh,
zey geredt, geplaplt zikh gemitlekh,
biz azoy pamelekh
ongekumen glaykh tsum *yam-hamelekh.
shteyt dort ayngeshtekt a meser
funem kinig *shalmeneser.
fregt es: "ver shvimt beser?"
"ikh!"
shrayt der fledervish un gikh
glaykh in *yam a shprung.
oyf di vaser-fligl fledervishl voyler-yung
trogt zikh, trogt zikh -
un dos ringl nokh im yogt zikh -
plyukh-plyom,
oykh arayn in *yam.
kumt dos meser, makht in harts a vund:
fledervish fun oybn - fingerl tsu grunt!

ver s'iz nishtik, flakh un mitlmesik,
im aroyftsushvimen nit keyn shverer *eysek.
vemen dos nit gringlekh?
shvere gild'ne ringlekh.

dos brivl
"*yedidi *avisholem,
vos zol ikh dir zogn?
danken got *bekav-hakhayim vehasholem.
oyf di fis nor hob ikh zikh tsu klogn -
s'iz mit zey, vi zogt men es, *vayehi.
kh'veys nit, tsi fun ibrik loyfn, shverer mi -
nor zey zogn zikh shoyn unter.
"forn", *taynen zey, "iz fil gezunter.
foyl gevorn, khotsh, mir dakht, tsu fri..."
*beze-haloshn shraybt di hant a brivl.
"kukt nor, ver se redt! di hant!"
shrayt der grober finger funem fus, "a shand!
ver iz zi? a dinstmoyd, putst bay undz di shtivl!
nit di vert *afile undzer mindstn nogl -
un ados-o hot di *hoze undz gor tsu farklogn!
viln mir nit geyn, nu, vil'mir forn mit a vogn,
*mies gevorn undz der vander-vogl,
vos er makht undz mid un shveysik -
nu, iz vos? ir *eysek?"
"*khas-vesholem! fort *afile mit kalyaskn!
hot a gutn shlitvegs iber berg un toln -
nit mayn *eysek! ir, nit ikh vel tsoln!
felt *mezumen, git di shtivl far a *mashkn!"
funem elnboygn redt di hant.
vu-zhe hobn fis farshtand?
in der pyate.
dreyen zey zikh oyfn korek *tamevate,
tupen, kenen *beeyn oyfn zikh azoyns nit moln:
s'heyst, gor mir un nit di hant vet tsoln?"
leygt di hant a finger tsu tsum shtern
un zi nemt zikh klern:
"*pele, vi di layt *gepoyelt bay zikh!
nit mayn *eysek - un batsoln fort zol ikh!
dos iz, az du vashst a grobn fus un putsst im zayne shikh!"

tsvey hiner
eyner klogt un veynt,
un eyn got veyst vos er meynt!

zitsn zikh tsvey hiner, eyne
nebekh an *akore -
mit di eyer ire epes dort geshen a *tsore.
un di *shkheyne:
unter breyt tseshpreytn fligldikn mentlik
gelinke *kundeysimlekh a tsentlik.
un zi pikt, pikt mitn shnebele, delibet.
"herstu", zogt zi, "vos ikh vel dir zogn, *koshere? nu her:
shver tsu zayn a mame, shver!
s'geyt mayn lebn ot tsulib di *khevre-layt *leibed!
tref ikh nor a bisl mist, nokh vos tseshar ikh es?
*efsher tsulib mir? umshteyns-gezogt, mayn bisele *hitstarkhes!
tsulib zey dokh! meynstu, az a mame hot a vert?
az se folgt? se hert?
*oser!... zestu ot dem grinem tsutsek?
sheyn ayo? khotsh, tfu-tfu-tfu, a bisl shmutsik!
*pi, a bren! nit *moyre farn koter!
az ikh ruf aher im, loyft shoyn *davke nor ahin er!
haynt di eyer kliger fun di hiner.
un der *akhberosh, vos khapt dem onblik funem foter -
er iz beser?
kh'zog dir: a *meshalekhes! s'zol nit vaksn greser!
veyst den vos er hot mir haynt getun?
a farshlepte krenk! se ken den ru'n!
zikh tsvishn holts azoy farmatert,
az gemeynt ikh: shoyn, an ek! *gepatert!
un dos shtile puyele, dos shnekl?
kuk es on! a shlekl, zog ikh dir, a shlekl!
ersht
mitn indik shir zikh nit *gemeymest far a gersht!
un se loyft nor foroys, foroys!
*tsores mayne, *tsores!"
"ku-u, ku-ku, ku-ku-akh!
loz gemakh!"
shrayt di *shokhnte un tut in kepl ir a pik,
"na dir, nu! gefelt aykh? sheyne shtik!
klogt un veynt, un reytst mikh mit ir glik!"

shver der *tsar fun *gidl-bonim -
erger iz nokh on im.

der *giber
farn parkn,
mit a trit a zikhern, a shtarkn,
shpant der hon zikh, shpant ahin, tsurik,
oyf di zibn vayber ale mol a blik
un mit *gadles, mit a shtel:
"kukuriku! kukurik!
vos? vos vilt ir, vayber? glik?
ikh vel gibn aykh, ikh vel!"
plutsim gor der fuks! se *ganvet zikh dos *mazikl pamelekh,
makhndik a *brokhe "*ze hatarnegoltshik yelekh!"
trakht der hon nit, eyns un tsvey - un oyfn hoykhn ployt!
"shtey nor, shtey, mayn liber!"
shrayt der fuks, "vos zogt men oyf dem *giber?
vi se tsitert dos oyf im di hoyt!
*niker,
*berye iz der groyser kukuriker
oyfn ployt un oyfn boydem!
be! ikh alter nar gezogt dokh *vide *koydem,
eyder ikh *gepoyelt bay zikh mit im zikh tsu bagegenen!
dunern un blitsn - un se heybt nit on tsu regenen!
nu, far vemen ikh geshrokn zikh, far vemen!
far di vayber dayne, kh'lebn, megstu zikh dokh shemen!
shpringt oyf ploytn! nu, *ma rash?
*yefeyfies! a held gib zey, kurazh!
mit *gvure muz men zey're hertslekh koyfn,
mit *gvure, nit mit hozishn antloyfn!"
"*kuk a ruekh kuk!" der hon tsekreyt zikh,
"vil di *koykhes mit mir mestn, reytst zikh!
un az du bist shtarker, nu, iz vos? ver lakht den
fun a shvakhn, *khas-vesholem? oyf gelekhter iz der *pakhdn,
vos er varft zikh vi a *shoyte in *sakones
*makhmes *pakhed far *pakhdones!
trog zikh, *ruekh, op!"
un fun ployt in hoyf arayn der hon arop.

*reb *khoytem
rayt a bril zikh oyf der noz.
un *reb *khoytem,
khotsh di bril zi drikt im, makht a bisl royt im,
nor nit dos im kvetsht, nit dos;
a *bizoyen un a *kharpe im far laytn -
na dir nu, oyf im gor zol men raytn!
er iz dokh dos hekhste funem *ponim!
blozt er zikh, se shteyt nit on im.
"vos zikh", shrayt er, "ongezetst oyf mir der nar?
eyn shvartsyor im karg!"
"shvayg, du smar..!"
(fe, a vort vos shmekt mit mark.
ober gey red eydl mit a noz!)
"*emes", zogt di bril, "du zitsst dir oyvn on, iz vos?
s'eybershte fun *ponim? *meyle,
bist dokh fort a *miese *keyle -
freg, zay *moykhl, di fatsheyle!
makh-zhe nit, *adoyni *khoytem, keyn *yirgozn,
her zikh oyf tsu blozn!
megst dir zitsn oyvn un farraysn hoykh,
veysn ale kluge un *afile oykh
ale *shoytim,
ver un vos se iz *reb *khoytem".

dos keyn nayes, zogt ir? veys ikh vos?
*emes, nor dertseylt ikh dos -
*poshet, vayl kh'hob lib tsu shnoln in der noz!

ketsish mitgefil
lebn oyvn kotshere geshtanen
un genumen tsu der kats zi *taynen
(vos tsu *taynen hot di kotshere a *sakh):
az me hot nit keyn *rakhmones! az me lozt zi nit gemakh!
foroys tsindt men on a fayer
un dernokh di koyln sharn shikt men zi!
dos iz *yoysher? zi bay zikh iz oykhet tayer!
faynt vi yeder zi a bri!
un far vos-zhe tsu farshteyn dos git zikh keyner nit keyn mi?
un vos nokh? tsekrigt di dinst zikh mitn *kelev, a geshrey -
hot zikh dort mit im a *mase-matn,
tsu fil nokhgegebn er dem *treyfe-haldz *geshmadtn -
iz tsu vemen geyt es oys? iz vemen vind-un-vey?
ir, der kotshere, git frume nit keyn ru!
zi dem hunt zol brekhn ruk-un-lend!
vos iz epes ikh? far vos nit du?
vos-zhe, host *kholile nit keyn hent?
un *bikhlal, vos iz der *kelev shuldik, frume?
az di dinst a *shlimezalnitse - der hunt a *berye!
neyn, iz frume heys gebodn in di vasern fun *tverye,
brent un fayert: a pohibel! a *mehume!
un zi shlept di kotshere... um gotes viln!
loz gemakh! vos toyg der kotshere, der hunt zol oyf ir biln?
az a *kelev havket, kumt den tsu gezunt?
"vos? der *kelev?" zogt di kats, "der hunt?
kh'ken im, yo, ikh ken im!
eyder in zayn pisk arayntsufaln, glaykher shoyn in *gehenem!
kil in harts vert, az ikh ze im bay der tir.
veystu vos ikh bet dikh, tay're? tu a *toyve - gib im oykh far mir!"

der *khoshev
shpet bay nakht. in kikh iz shtil.
opgezungen shoyn ir lidele di gril.
itst a *maysele dertseylt der oyvn,
epes fun a shretele: "zikh oyfgehaltn *koydem
oyfn boydem
lebn koymen oyvn.
shpeter, az in oyvn zikh genumen fayfn vintn,
dos arop in keler, vu an *oytserl gefint'n.
ale *shabes, ale *yom-toyvim niselekh geknakt,
yoderkerlekh zikh, di sholekhts - oreme oyf *moes-khitin.
biz me hot dos shretele gepakt -"
"gleybt nit", falt arayn di kotshere, "er bakt!"
(grob! *avade grob! mit prisek zi bashitn!)
"male bistu, kotshere, a shtiferke, a krikherin,
male az *makhsheyfes zikh tsevikhern,
flien *sheydim raytndik oyf dir un durkhn koymen
glaykh tsum *ashmeday, vos hot gedint bay *shloymen?
ober *derekh-erets vu? gemegt khotsh visn,
ver farzorgt mit lekekh *khasenes un *brisn
un di velt mit broyt un *khale! un dertsu:
ver iz elter, ikh tsi du?
*khutspe! un me shvaygt! me git ir dos nit tsu farshteyn!
ikh dertseyl shoyn mer nit, neyn!
zol di kotshere dertseyln!"
un di kotshere, zi lozt zikh grod nit betn.
vos-zhe? shemt zikh? ken keyn tsvey nit tseyln?
"eyn mol", zogt zi, der *meshores-yung mikh ongetretn,
meynt ir, ikh geshvign? nit gevaklt zikh keyn *sakh
un tsurik in kop im - trakh!
marsh, *meshores-fisl, mit dayn kopete!"
"yo, a sheyne *mayse, nor a kurtse!" zogt di lopete.
"nu, un du vos? in *yarid-geshleg *gemeymest un tsetrogn
zibn drenglekh un a dishl fun a vogn?
undz di *mayse volt gevundert -
ven-zhe? ven shoyn nit gehert zi a mol hundert."
lozt gemakh! vos toyg aykh?" bet der valgerholts
(zey'r a guter, keyner nit gezen nokh beyz im),
"beser volt dertseylt undz epes sheyns der bezem.
zet ir, er meg zayn bay zikh a bisl shtolts.
umetum a *khoshev er, far im dokh ofn ale tirn,
in dem zal, in shloftsimer - un vu farvert im tsu shpatsirn?"
"myo, a *khoshev", zogt dos ketsl, "nit umzist!
*odn bezem trogt fun umetum aroys dos mist!"

un farfaln! yene nakht di kikh keyn *maysele gehert.
un di kotshere, vos hot geshtert -
ongetseykhnt ir a shtrof fun oyvn:
opbri'n in di koyln funem oyvn.

der kluger ber
ergets in *mitsrayim, lebn *goyshn,
vu di khvalyes funem nilus royshn,
vu fun velder, fun *midboryes, fun heyln
kumen *khayes gantse shares
hern yene *mayses fun *mekhashfim un fun *pares,
vos der nilus tut der shtiler nakht dertseyln
(vifl mol di nakht gehert zey, alts bay ir a nayes) -
dortn eyn mol far di *khayes
sheyn *gedarshet hot der helfant "*mayrekh-af",
funem vald der filozof.
(bay di *khayes oykh faran a kant!)
*al-pi klorn *seykhl, reyn-farshtand,
hel un *boylet
vi di *nakht-makhsheyfe, ven dem shvartsn ber zi koylet
(s'heyst, vi di *levone nokhn *moyled),
er dervizn, az di *khayes lebn gor in *toes:
oygn hot men, un me zet dokh, nor me veyst nit vos,
vayl in *tokh iz yede zakh *legamre gor nit dos.
"miglekh", zogt er, "mentshn rufn undz gor *khayes roes.
un az ir vet fregn zey,
shteyt di velt oyf fis nor tsvey,
nit, vi s'dakht zikh undz, oyf fir -
vayl i zey i mir
in a shvindl-blindl zikh gefinen
un di droysnvelt mir shpinen
vi a shpin ir shpinvebs, nor fun zikh -
klor geredt: fun undzer ikh..."
redt der helfant, *moykhes brekht er.
un tsvishn *oylem oyvn, in der zayt der rekhter,
zitst *reb berish in der grober bekeshe,
glotst tsvey oygn lekishe,
un er trakht zikh: be, der *ruekh ken zikh shtoysn,
vos der *shoyte oysn!
un tsum *sof,
az geendikt shoyn der filozof,
heybt zikh oyfet der *balbos der yuster,
hust er
un er zogt zikh mit a shmeykhl:
"yo, gefaln oyfn *seykhl!
yo, ikh veys shoyn, veys, in vos se shtekt der *koyekh:
redn darf azoy ikh,
nit der *oylem, nit *afile ikh aleyn
zol nit visn vos ikh meyn -
vet men zogn: ay, *dov-ber!
*derekh-erets! e, er iz nit abi-ver!
megst im, bruder, hern -
er der kligster fun di bern!"

der *takhles fun der erd
kil.
opgeshtelt in himl zikh di mil,
vos krishtolberg heyse shtoybn zikh tsvishn ire reder.
borves, oyf shpitsfinger, durkh vaynshl-seder,
kumt in oysgeneytn hemd aroys a dorfish frishe nakht.
sha! dos feld zikh tif fartrakht.
un vos trakht a feld? se trakht un klert,
tsi di erd tsulib di zangen, tsi, farkert,
got di zang bashafn tsu basheynen gor di erd.
un tsu vemen vendt men mit der *shayle zikh tsum ershtn?
se farshteyt zikh, az tsum gershtn.
veyst ir, vi me ruft in feld im? her profesor.
nit umzist dokh - kuk zikh tsu a bisl beser,
zestu take, az di vontsyes bay im a bisl greser.
ver-zhe, az nit er
undz farentfern di *shayle? *aderabe, ver?
un getrofn. in der fintster oyfgeshtralt a shtralenish -
nokhn gershtn mer di *shayle shoyn keyn *shayle nisht.
"ikh hob", zogt er, "in dem *inyen shoyn genug geklert,
shoyn fun lang, fun lang,
biz gekumen mir tsu *kholem gor an alte zang,
un fun ir *befeyresh ikh gehert:
"erd tsulib dem gershtn, gershtn far di ferd!"

der hunt un di gendz
eyn mol zikh farbenkt a hunt nokh epes vos azoyns, a yents,
vos me ruft bay layt inteligents -
faynbanemung, takt...
oyfgevaksn oyfn smetnik bay a poyerisher khatke,
oyf der gas arum der yatke -
vi azoy gor er dertrakht dertsu zikh? zet ir dokh, a fakt!
*nimes im gevorn di *khaveyrim zayne, di fargrebte hint.
(fraynd - un vos me vintsht zikh, zol es faln oyfn vint!)
un di yatke-yidenes - ay, piskelekh!
ongefilt mit *kloles-kharomes vi der boykh mit kishkelekh!
un vi grob bahandlen zey dem *katsev! dakht zikh, vos? in flug,
darf a hunt den zayn dem *katsevs straptshe?
ober a fardros: me git aykh, khapt-zhe!
nemt un zogt a dank! iz, far a *baln, kuk:
vos der *katsev git zey, alts nokh nit genug!
git er eyner leber, lung,
shrayt zi: neyn - zi vil gor tsung!
eyner
git er fun der rip a payde - shrayt zi: gole beyner!
un az beyner vos? me ken dermit zikh *samen?
ay, vi git dos im der *katsev! beyner hobn ale *tamen!
ober yatke-vayber oykh umshteyns-gezogt mir damen!
veysn tsu fardrey'n a kop *reb *khayimen, nem khotsh gib zey a mayontek!
un vi zogt der *katsev: *tovye khate zuntik montik -
toybe zindikt zuntik, montik heyst der shlekhter tog!
un tsu vemes kop di klog?
fregt dem shtekn! oyf der kats in *kas er -
oyfn hunt di *broygez-tents!
un far vos? vayl *iker felt - inteligents!
vu-zhe, nu, gefint men dos? baym hunt? baym *khazer?
tsi gor bay der kats, a fayer zukht zi? flam un shtroy!..
vi er geyt, der hunt, un trakht azoy -
ersht, se kumt akegn im a khopte gendz,
reyne, vayse, klore, shlanke -
ot dos heyst inteligents!
zogn zey: "gut morgn!" entfert er: "ikh danke".
fregn zey im, vos er makht,
entfert er: "vos zol men makhn? be, me shmakht.
visn zi, a shvere zakh *parnose -
zibn *klovim oyf eyn beyn!"
fregn zey, vos toyg im beyner - beser prose!
zogt er: "geyt shoyn, geyt! vos redt ir? ir zolt nit farshteyn?
kayen prose glaykh vi kayen holts, tsi erd..."
kukn iber zikh di gendz: "ir hert?
gants genug geploydert! lomir geyn!"
un der hunt, er kukt zey nokh, badoy'rt di gendz:
"veysn nit dem *tam fun beyner! oreme inteligents!"

tsvey *khakhomim
tsu der tsig
in a *shmues gezogt a mol a bik:
- s'a *sod! gehert ikh kindvayz fun mayn mamen!
dir dertseyl ikh es: faran a beyndele aza *min,
vos me ruft es "*tsheykhl"
oder "*seykhl" -
un bavayzstu nor dos beyndele aroptsushlingen,
iz bakumstu fligl, heybst on zingen!
- take? - yo, nu, dos gezogt mayn mame, *zkhuso yogn!
- un dos beyndl vu? - baym solovey in mogn.
- heyst es, az du vilst dos beyndl fun gezangen,
muzstu dokh dem solovey fri'r fangen!
- ho-ho-ho! tsekayt di zangen!
- un dos feygele tsu fangen muz men fligl hobn?
- ikh meyn oykh dos, fligl. nit keyn *nafke-mine, shvartse vi bay robn
oder vayse vi bay toybn, tsi *afile royte...
- vu-zhe nemt men fligl? - gey red mit a *shoyte!
herst dokh, shlingst arop dos beyndele, bakumstu fligl!
- un dos beyndele? - a tsig, a tsig, un gor fun leym a tsigl!
herst nit vos me redt - baym solovey in mogn!
- e, me... heyst es... vos gevolt ikh zogn...
lozt aykh dinen nor a vayle...
- heyst es, shmokhet bik, bist a *khakheymeste balayle!
folg mikh, mit a shvakhn kepl shtup dikh nit tsu groysn -
nit ayeder, vos hot herner, ken zikh shtoysn!

dos zeltserl
ze: der tish *harkhovedik gegreyt,
on a kneytsh dos tishtekh ligt farshpreyt,
*hakl-bakl oysgeshtelt, i dos i yents,
gopl-lefl, teler, a krishtolener kredents,
un di gute briderlekh di dray (ikh meyn es
fleshlekh dray, vos shteyen zikh in *shkheynes -
bronfn, royter vayn un vaser,
un zey redn tsu di glezer-glezlekh oyfn vunk);
ot iz oykh dos zeltserl (a *mamzerl! a funk!)
un dos knaknisl (on tseyn a bayser)
un dos zilbermeser mit der sharfer tsung
(darf keyn shlayfer zikh nit zukhn) -
*hakl mukhn,
alts shoyn fartik tsu der *sude,
nor nit fartik nokh *reb yude -
er farnumen iz gesheftlekh
(farn esn tretn tsu gesheftn eftlekh).
vos-zhe zol dervayl der *oylem tun do oyfn tish?
halt men unter zikh, farshteyt zikh, mit a *shmues.
- akh, ven got zol gebn undz *nekhomes un *yeshues
(zogt der vayn), ven zingen zoln fish
un *bemokem sheeyn ish
tantsn zol a knish,
volt geven shoyn eyn mol a *lekhayim!
- miglekh! (zogt der bronfn) nit gehert derfun -
ven der *boyre pri hagofn zikh tsehulyet in *mitsrayim,
iz der *yam gevorn *mashke, oysgezhlyoket im di zun,
un di berg getantst, getupet vi di tsiglekh.
nit gezorgt, bay got iz aldings miglekh!
- yo, bay got iz aldings milkhik!
*pi, az got vil, shist a bezem hilkhik
un a blinder *shiker vert a trefer!
(shit dos zeltserl mit zalts un fefer.)
- *mamzer! *apikoyres! (tantst a flakher teler unter).
lefl klingen beyz un goplen kritsn mit di tseyn:
- hultay! ver *derharget! zol dershlogn dikh a shteyn!
vey, der shvartser fefer redt oys im, di *klipe - havket vi a hunt er!
- vos-zhe tut er oyfn tish gor? zol er geyn arunter!
- zol er geyn ahin tsu vu der shvartser fefer vakst!
- knaknisl, vos shvaygstu? nem im!
klem im!
kenst dokh, az du knakst!
- kenen ken ikh, zogt dos knaknisl, dos veysn ale tishn;
ober, hot nit keyn faribl, ikh zikh faynt tsu mishn -
saydn az ikh muz, ikh bin getsvungen, s'iz nito keyn *breyre...
- nu, vos zogt ir, vi gefelt aykh undzer knaker?
(royter vayn zikh a tseflaker)
faynt tsu mishn zikh! far vos? di tseyndlekh a *neveyre?
shem zikh farn tish un far di vent!
- vert farshtumt shoyn! (hakt zey op dos meser)
mer me shvaygt zey, alts der tuml greser!
lefl-gopl zikh tseklungen! telerleker vos ir zent!
un ir oykhet, fayne *beryes, fleshlekh vayn -
shemt zikh in ay'r tifn haldz arayn!
- ver? mir?!
- ir!
makht zikh nor nisht *tamevate!
ayer *mashke vinkt tsu got un iz gor a *geshmadte!
*khotsi mayim, *khotsi yayen -
un me nemt zikh oyf mayn zeltserl shrayen?
zol men visn: *sheker *shmadt zikh un er nemt zikh on far zayn bashefer -
*emes git zayn got aleyn tsu shmekn fefer!

der *vayivrekh funem eyzl
shat nor, shats -
epes redt dos eyzl mit der kats:
"zay gezunt mir! morgn, *bli-neyder,
eyder
fun di shvartse shtaln di farkhmarete
fort aroys di royte karete
mit di vayse eyzlekh,
vos zey kayen nit keyn grezlekh,
nor zey shlingen shtern -
vestu hern,
ikh bin shoyn avekgeforn.
zay gezunt oyf lange yorn!
vest nit benken, *khaye-etl?"
"freg nit, se vet zayn a lokh in shtetl!
kh'vel mir oysveynen dos drite oyg!
*efsher meg ikh visn, oyb s'iz nit keyn *sod,
vos se traybt dikh, libinker, tsu *na-venad?
vos iz epes plutsim gor? vos toyg
nemen mit a mol i zikh i fraynd tsebrekhn?
nu, barekhn:
esn-trinken hostu,
voyl un tayer di *balboste,
zis vi puter,
un *reb *motl der *balbos, zol lebn, oykh a guter -"
"vi far vemen - grod far mir a shlekhter!"
zogt dos eyzl un se griblt mit der kopete der rekhter
"zog aleyn: fun mayn geboyrn
ikh getray im fun di knekhl biz shpits-oy'rn,
ru nit, arbet far tsen *rukhes,
un keyn honik, veystu, git er mir nit lekn,
nit ikh zukh es -
be, genug far mir a bisl shtroy.
ober yo, far vos-zhe zol nokh zayn azoy,
az tsebrekhn glust zikh mayn *balbos dem shtekn,
brekht er im gor iber mir?
nit far dir gezogt gevorn, nit far dir -
du volst dos nit oysgehaltn! un vos nokh:
karg im, vos er shindt di fel - er makht mir nokh in harts a lokh!
er baleydikt mikh, er zidlt: "oksnkop!
lokshntop!
lekish! petekh!
et, ikh
vil dos gor nit nokhzogn. nit gut -
er fartsapt mir, nit tsu dir geredt, dos blut,
ekt di yor -"
"zog ikh take, for!"
"zay gezunt-zhe!" "for gezunt!"
"gris dem hunt!"
un vos meynt ir, nit gehaltn vort? gehaltn!
morgn, okersht durkh di shpaltn
fun der shtal a shprots der tog -
s'eyzl funem shlof a heyb, a trog,
glaykh vi emets raptem im baym ek a ris
un a shtel im oyf di fis
(khotsh der shlof nokh azoy zis).
itst shoyn gantse dray *sho tsayt,
az dos eyzl trogt zikh, shpant zikh ergets vayt,
oyf di vayse, breyte shlyakhn,
un se trakht fun modne zakhn:
*bilems eyzl hot geredt oyf zibn shprakhn...
oyf an eyzl kumen vet *meshiekh,
tsvekes veln blien, shteyner veln lakhn -
*efsher take ikh *meshiekhs eyzl?.. i-ekh? i-ekh!!"
un a hirzhedike freyd vakst hoykh un hekher. -
un der shtekn-brekher,
der *balbos *reb *motl -
er vu iz er? vu zol zayn er? oyfn zotl!

*amnen un *tomer
er un zi,
*khosn-kale mayzelekh gants fri
oyf shpatsir gelozt zikh - grod di kats in kimpet iz gelign,
nu iz vi-zhe zogt men zikh dos op fun fargenign
un me makht nit keyn frimorgndik shpatsirl?
dreyen zey zikh shtil tsvishn fesele un tirl,
un me shpitst di oy'rlekh, un me loyert nokh a mindstn shorkh.
plutsim, horkh -
ergets vu a shpilkestl, a *shivre-keyle, a tsekrokhns,
heyzerik se dreyt a gasnlidl tsebrokhns.
"shtiler!" sheptshet eyns tsum tsveytn, "shray nit!"
un dos porl shtelt zikh opet, hert zikh aynet.
(mayzlekh, darft ir visn, zenen muzikalish).
"oy, ikh shtarb! ikh *khalesh!
nit keyn shpiln dos - a katsn-yomer!.."
er, dos *khosndl, vil shrayen. un far vos-zhe nit geshrign?
ir tsulib, tsulib zayn *kaleshe, zayn *tomer.
"*meyle", trakht er, "nu, gefelt mir nit der *nign,
ober ir, mir dakht, tsum harts - zol zayn tsu fargenign!
zol ir voyl bakumen!
*emes, nit keyn *meyvnte - deroyf a froyentsimer!
un vos erger, shlimer -
s'ken dokh in ir hertsele a *khoyzekl shtil brumen:
er dershrokn zikh, mayn *giber - flign zhumen!
*pleyte vil er makhn - iz an *umkheyn oyfn shpiln!"
shvaygt er un dershtikt in zikh di grine-gal-gefiln. -
un di *kaleshe? zi - moyl un oy'rn ofn,
un di eygelekh redn: sara *tayneg! sara freyd s'iz!...
gleybt nit! oy, volt zi di fislekh oyf di pleytses
un aheym, aheym gelofn!
un nokh vos di *kheyndlekh?
im tsulib, tsulib ir *amnen - beyde oysgegesn zikh di tseyndlekh
oyfn "*ahaves-tsien" fun *reb *mapu...
"*meyle, mir gefelt nit", trakht zi, "ikh a *meyvnte a knape -
keyn gefil nit, keyn geher;
ober er -
zol er shepn *nakhes!"
un gey tu epes un beser makh es,
az tsulib iz oft mol erger vi *lehakhes!

der teler
a tsigaynerte a tsirkus-meydl,
in a vaysn kleydl,
mit a zilberteler oyfn kop,
un der shvartsgedikhter tsop
vild tseflosn un tselozn -
ot azoy-o kumt aroys di nakht oyf shtile grozn.
un ot blaybt zi shteyn in laybkolir in rozn.
kumt tsu fli'n a shpin
un tsvishn erd un himl lang un din
tsit zi oys a fodem,
lozt zikh geyn oyf im di nakht - *pkhodim!
un der zilberteler oyf ir kop
falt, *kholile, nit arop.
sheyn?
kumen ober hint tsu geyn
un zey nemen biln:
- kop in dr'erd! di kuntsn nokh vos toygn?
- varft a kats ir in di oygn!
- git ir kayen shtroy mit griln!
- vos-zhe vilt ir, hint? - mir viln,
likhtiker zol vern, heler -
lomir zen vos iz in teler!

*reb mayzl-mizl
s'iz bakant:
ergets in a land,
punkt in mitn mark,
zibn yor tsu kind gegangen iz a barg;
zibn yor gekrekhtst vi toyznt nit geshmirte aksn
un farteybt a velt di oy'rn -
un *lesof a mayzele geboyrn.
iz dos mayzele gevaksn un gevaksn,
biz gevorn funem mayzele a moyz.
groys,
nit, farshteyt zikh, vi a barg,
nit *afile vi a bergl,
nor a moyz gezunt un shtark -
tsvishn bergelekh a tsvergl,
tsvishn mayzelekh a riz.
un geheysn hot es mayzl-mizl.
ale mayz getsitert far dem rizl.
un az mayzl-mizl tut a nis,
nisn mit im ale mayz in eynem;
hust er - trogt im yeder glaykh unter a gogl-mogl.
voyl tsu dem, vos tsvishn mayz a *gog-megogl!
zet men fun der vaytns geyn im -
unter oy'rl mitn ekl blaybn shteyn *zkeynim.
kumt oyf an *asife - bizkl
mayzl-mizl efnt nit dos piskl,
keyner nit keyn rir un nit keyn pips,
glaykh vi ale tizleklekh fun gips.
oyf a *khasene, a *brisl -
im dos beste nisl,
oder
ale esn sholekhts, er di yoder.
ober yoderes yak yoderes - *reb mayzl-mizl,
vi geveyntlekh yeder *rosh-hakohol, hot zikh a kaprizl:
farn shlofn lib a kuk tsu tun in "*mayver-yabek"
un tsu shmekn tabek.
tabek muz im zayn, khotsh dunert, blitst un hoglt;
nit - der shlof farvoglt.
vu-zhe iz der tabek? in der tabakerke.
un di tabakerke - hot der altitshker *reb berke.
un *reb berke, *davke, iz a yid a tsatske:
az er leygt zikh shlofn,
oyfn tish di tabakerke lozt er ofn,
un *kol dikhfin - shmek dir, patske
dir dos nezele, di vontselekh...
tsu gezunt... un zoln zikh dir *kholemen
gringe, zise shmontselekh
fun gemarenirte kez-un-puter-ketslekh un fun *sholem un -
ptsi! aptsi! haptsi!
volt dokh zis geven dos lebn, a tsukerke -
darf zikh trefn, az *reb berke
fort avek un nemt zikh mit di tabakerke;
nit *reb berke, nit di tabakerke, beyde nishto hi -
tsvey un dray un fir *mes-les.
un *reb mayzl-mizl dreyt zikh um a *mes -
nit er shloft, nit er nemt in moyl arayn a bisn.
az er *khalesht, az er vil un ken nit nisn!
s'iz an umglik, zolt ir take visn:
oyf shpits-shpitsl
funem nezl zitst a kitsl,
punkt vi oyf shpitstsingl fun a *lets - a *khoyzekl, a vitsl...
ot-o shpringt arop es! ot-o -
neyn, se halt nokh nit derbay *les-ate,
epes felt dertsu, a pitsele, a pintele, oy-oy -
*khoylem noz *noy,
gut azoy un rekht azoy,
noz iz do - nu vu-zhe ir der *khoylem?...
zetst *reb mayzl-mizl zikh anider,
kegn im der gantser *oylem,
un me tsitert un me varft mit ale glider,
un me treyslt un me heybt di fislekh -
ot-o gisn toyznt nislekh
zikh tsunoyf in eynem in eyn groysn nis,
ot-o kumt zi, di derleyzung, ot-o kumt der groyser shis,
ot-o likhtik in di oygn, ot-o-o geyt oyf di zun -
un???

reder
tsit a vogn mit fir skripendike reder - a muzik.
oyfn vogn *khevre *klezmer - oyf a *khasene,
tsi, mir dakht zikh, fun der *khasene tsurik.
forn, forn *klezmerlekh gelasene,
s'yogt a vintele oyf zey a shlof -
opgeshpilt a nakht dem *rov
un dem beder,
zoln shpiln itst di reder.
fort men, biz me kumt tsum veldl. shtelt men zikh dort op,
*khevre krikht arop,
ferdlekh lozt men pasen, un der *oylem, vi se firt zikh,
der geleygt zikh, der gezetst zikh, der shpatsirt zikh.
un *reb *yankev-elye,
er, der *rosh fun der kapelye,
lebn vogn zikh gezesn un *getaynet
mitn *bal-egole, un zayn fidl grod
er geleygt baym vogn, hart baym rod.
redt dos rod tsum fidele - far a *balones hert zikh aynet:
"herstu", zogt es, "bruderke - (ikh meyn,
du vest mikh farshteyn,
nor du eyner - nit azoy farshteyn vi filn)
haynt a velt a falshe, bruder, a genarte -
poykn, trubes, tatsn gib zey, dzhumdzhe vi di miln!
ikh hob faynt dos leydik-fesldike, lyaremdike shpiln -
lib hob ikh dos veykhe, tsarte,
vos se bet zikh, glet,
vos geyt iber oyfn *bay-kol un farfort het-het...
zog, gehert mayn ziftsele, mayn krekhtsele?
haynt mayn iberkatshen zikh, dos yekhtsele -
kuntsik, ha? nor vos... a shtikele *khisorn -
(ekh, nito keyn *mazl, darf men nit keyn yorn!)
ver farshteyt mikh un vos hob ikh far a vert?
az ikh shpil far ferd!
fun der shkape opgeredt, a gole gornit -
shpil ikh, zi gor *broygez vos ikh for nit.
un der kashtn -
gor a gantser vertl-zoger, kligert zikh: "vos *rasht'n?
az in heldzl trinkt, mit a bisl pakre vasht'n!"
*moykhl! et, a ferd blaybt ferd, ikh zukh bay im keyn *kibed.
s'art mikh nor - se geyt dokh mayn talant *leibed!"
"zol er!" zogt dos fidele glaykhgiltik, "keyn *sakones!"
(e, nit eydl!)
ober nit gefaln iz bay zikh dos redl.
"narish!" zogt es, "fregt nokh vos getun es -
bay a konkurent gezukht *rakhmones!"

flign
mir dos *maysele dertseylt a groyser *shakren
un aleyn gezogt: ikh zog a lign.
iz a *simen, s'iz an *emes. - bay di flign
gor a vilder kop bavizn zikh, a *khakren -
oysgefunen er, on libe hot dos lebn nit keyn zin
un a flig muz lib hobn *afile oykh di shpin.
mit zayn eyg'nem *seykhl er dertsu dergangen. un *akhuts
zikh dergruntevet tsum *shoyresh, vos fun im di *tsores grinen:
flign traybt men nit umzist, *kholile, zey fardinen.
az me flit um *botl! az me brengt keyn nuts!
ot, ven flign makhn honik vi di binen,
demlt, demlt -
un a *nakhesl in *khokhems eygelekh zikh flemlt.
nit gevart un durkhn fligl "mikl-shikl"
er tseshikt a ruf in vu a gesl, vu a likl,
in di hoykhe paletsn vi in di hayzelekh di kleyne,
in di shmutsike vi in di reyne-sheyne:
"*mirtshem *peysekh *sheyne
in altn *biker-khoylim
an *asife. ver se kumt, az voyl im!"
un der oyfruf a geshrey in *midber nit geblibn.
akurat tsum tog in *hekdesh zikh tsunoyfgeklibn
*makhnes zhumendike, shvartse.
dort in kikh der *khokhem opgevart zey
un aroys mit a getokter vits-farbrokter rede.
koym geendikt, zikh tsevigt di shvartse eyde -
a gezhumeray:
- honik makhn? yo, *keday!
- gring tsu zogn: makhn... fregt, fun vos?
- veyst nit? honik makht men dokh fun groz!
- neyn, fun royzn un fun indikzomen!
- zol di shpin zikh azoy visn funem nomen!
honik makht men gor fun troybn! dos der *iker!
- yo, yo, troybn! troybnzaft fartraybt dem umet!
- z-z-zol got hitn (zikh a hikevate flig tsezhumet)
troybnz-z-aft makht *sh-sh-shiker!
- fun vos den-zhe? zog-zhe! bebe!
f-f-fun kebebe!
tu a kuk! a hikevater *rebe!
*az-z-zes-ponim! *mamz-z-zer!...
un geven iz dort dos fligele fun *titus
(s'hot a piskele fun kuper un mit shtekhvertelekh shit es),
leygt es for: *heyoys der *khokhem zis geredt, *batamt zey'r,
zol men makhn honik funem *khokhems zise verter.
- shtiler, shtiler, zetst zikh oyset oyf di erter!
shrayt nit "shtiler", vet shoyn shtiler zayn *mimeyle!
- oy, farfalene! a folk fun *gneyve-gzeyle! - -
un azoy a gantse nakht. far tog a *heskem ersht geblibn,
oyf di *hekdesh-vent mit *flign-ksav farshribn:
"yor bay yor *asifes tsvey fun flign frume, voyle,
*khuts dem an *asife gdoyle
eyn mol in a *shmite,
oyb nit miglekh zayn in poyln, iz in lite -
biz gefinen vet men *sof-kl-sof
gor dem bestn honikshtof".
un fun demlt - kumt der zumer,
heybt zikh onet mit zhum-zhum er:
flign zhumen, flign *rashn,
un me halt zikh mit di hinterfislekh in eyn vashn -
shturems in di flashn -
me *asifet un me flit aher, ahin, -
nu, un honik? geyt, zayt *moykhl, tsu der bin!

der flifish
azoy vi bay mentshn, azoy oykh bay fish un bay *khayes un *oyfes.
iz oykhet in vaser faran a *bal-shem, a *bal-moyfes -
der flifish. dermont er in reynkayt dem heylikn *shem,
un mit di flis-federlekh fester a nem,
un heybt zikh oyf hekher tsen *tefokhim fun vaser tsum himl aroyf,
un *toyvlt zikh dort in *eyn-sof,
un kumt zikh tsurik tsu di fish,
un *toyvlt in *yam zikh, un pravet a tish,
un zogt far di karpnkep *toyre:
ay, *boyre meoyre
*hoeysh!
vos veys'mir, vos zenen mir - vaser un fleysh!
un blinde mir grobn in opgruntn lekher!
nor ober, az tust a tu-oys zikh fun zindikn boykh, -
fun gantsn dem *gashmies oykh,
un heybst zikh oyf hekher fun hekher -
faranen *madreyges nokh hekher fun hoykh! -
nito dort keyn vaser, nor epes a gornit,
vos iz *kule gor, un me tor nit,
me ken im nit gibn keyn bild un keyn nomen -
a neyn, vos iz merer fun yo, a "*mistam kol mistomen":
du flist dir arum dort in likhtiker varemkayt
un tsiterst in ziser derbaremkayt -
a gots a *rakhmones!
un zest unter dir dem *shtok-khoyshekh, vos hilt dem *okyones,
un zest vi *neshomelekh, dreyendik ringen,
zikh bodn in glantsikn *nakhes un zingen
gezangen zis-zise,
un heybn di fligelekh hekher tsum *kise
fun *levones-hasaper,
vos ale di perl fun *yam
fun im nit *afile keyn opglants keyn knaper!
un *omeyn veomeyn - azoy dos! azoy dos! azoy dos!"
un s'hern zikh ayn mit a *dveykes di fish in di *soydes,
un s'nemt zey arumet a varemer shtrom,
vos glaykh vi fun harts funem *yam tsit,
un shtil shtil a *nigndl fishish me bomtset -
se flatern bulbelekh gringlekh arum zey're liplekh,
di frume mit *tmimes farziglte kniplekh...
un eyner a fish a hayntveltiker dort,
vos gleybt in dray zakhn nor: veremlekh, libe un sport -
er *khidesht zikh, *khoyzekt un *letst:
"di fintstere kreftn, zey virkn nokh yetst?!
az tsvey mol tsvey fir shoyn barekhnt di fish-matematiker -
un nokh ekzistirn fanatiker!"

*khay gelebt
ver redt?
tsapes tsvey. me redt, me *male-geyret:
- me-e! *ma onu, *ma khayeynu?
nokh a vokh un nokh a vokh, nokh eyne un nokh eyne,
nokh a tsveyte, nokh a drite -
un dernokh vos? *sof beheyme - tsu der *shkhite!
- be!
*shkhite - *meyle!... me!
s'iz a *goyrl -
m'iz gegangen un me vet ersht geyn durkhn toy'rl.
in der vayl vos meynstu tut men, vos?
az me lebt, iz lebt men un me kayet groz.
- groz? mit groz farshtekt men ale lekher?
- iz dir veynik, shpringt men hekher,
un me tsupt, me kayet shtroy fun dekher!
(*)kayen, bruder, iz nit *hevl!
ey, vel
ikh bald shpringen un vel tsupn un vel raysn, raysn!
- un me vet dikh khapn! un me vet dikh shmaysn!
shmaysn? be! azoy oder azoy,
eyn mol lebt men - kay-zhe shtroy!

tsvey eyzlekh
- gut morgn, *reb eyzl! gut morgn, gut yor!
- vos hert zikh epes guts?
- et, be... nit gor!
gemeynt, kh'vel epes oyftun, brengen nuts
far zikh un far der velt,
ikh vel tseakern dos feld
fun undzer visnshaft -
az *hefker! az se hersht aza tserisnshaft!
zogt der azoy un nor azoy,
iz kumt der anderer un zogt kapoyr.
un beyg dikh tsu, ikh vel dir zogn oyfn oy'r:
zol got zey *moykhl zayn, zey kayen ale shtroy!
az me redt zikh in der velt arayn, *hashorelekh,
*boykh-svorelekh,
me shpint, me dreydlt un me drotlt!
ikh volt zikh ersht a nem getun, zikh ongezotlt,
ikh volt aroysgelozt a *seyfer "*evn-eyzl" -
der ershter *kheylek vegn *bilems eyzl,
un festgeshtelt, vi tsvekelekh in der pidkove,
dos eyzl vifl teg gefast, un oyfgefast nor mit polove,
un vifl s'hot gehat in veydl hor,
un ven geboyrn, ven geshtorbn - s'yor,
dem tog, dem *khoydesh,
*afile oykh di *sho -
*ad hayem vegn dem keyn rikhtike *yedies nokh nito.
un az geredt yents eyzl *loshn-koydesh,
iz muz men visn oyf vos far a *havore -
volinish, *ashkenazish, oder *sfardish mitn *pasekh;
bay mir iz dos a zakh a klore,
az *bilems eyzl nor geredt oyf *sfardish - *ashkenazish has ikh!
dernokh der tsveyter *kheylek -
heylik!
kh'red dort vegn eyzl fun *r' *pinkhes
*ben yoer:
vi in *midber vaser frishs gefin ikh es,
az yener *tsadik nit geven keyn vayser, nor a groer.
dernokh ersht nokh un nokh.
- iz vos-zhe shvaygstu, bruder? - okh, okh, okh!
az shtendik nor in yokh!
un vos i'?
*parnose, zindike *parnose! -
do beyde eyzlekh shtil aropgelozt di oy'rn
un, shoklendik di mordes troyerik, badoy'rn:
tsulib a narishkayt azoy fil *khokhme geyt farloyrn!

der *broygezer dakh
*kas, veysn mir dokh, iz *avoyde zore;
ober mitn dekhl fun *reb *shloymes hayzele a *tsore -
beyz, se geyt a roykh azh fun zayn noz,
funem koymen.
un far vos?
*taynes hot es tsu *reb *shloymen.
hert a *mayse: *shloymes dekhl
hot bakumen ergets vu a lekhl,
oder tsvey, tsi *afile dray, - un az finef, fuftsn, zekhtsn,
nu, badarf men rufn shoyn dos dekhl reshete un krekhtsn?
un vos erger nokh - dertseylt nit keynem! -
koym vos epes, veysekh, oyfn himl a *yarid,
boydem, klots, a khmarele - vu treft zikh nit? -
er avek, er ligt shoyn iber bay di *shkheynim!
meg er zikh nit shemen?...
redt zikh oys dos dekhele dos harts. far vemen?
far der toyb, mir dakht zikh.
hert di toyb, fartrakht zikh,
un zi zogt: "a lekhele in dakh? dos makht zikh -
nit geferlekh!
un *reb *shloymele? ikh ken im - frum un erlekh.
ober her, tsu zogn dir ikh hob:
vilstu nit, er zol antloyfn, veyn nit oyf zayn kop!"

der harbsttog un der zeyger
*efsher veyst ir, zogt mir, brider,
vos dreyt um zikh vi a nekhtiker a tog a mider
oyf der gas?
harbstik koytik, krank, fitshnas,
volt er beser oyfgehaltn zikh vi yener *khokhem in a fas,
oder vi a *dibek in a vaysn ber fun kaltn *tsofn,
tsi gor oyf a voln khmarele geleygt zikh shlofn
un ersht oyfgeshtanen mit di oygn glotsn,
ven oyf di dolonyes hor vet shprotsn -
neyn, er vil nokh lebn! lebn vil er gor!
tsien nokh azoy un tsien khotsh a yor,
nokh a yor mit zikh azoy di velt fargroen!
un iz *broygez oyfn zeyger, vos er tseylt im zayne *shoen:
"in getseyltn iz di *brokhe dokh nit *shoylet -
shoyn nit eyn tog undz der zeyger opgekoylet!
keyner nit vi er azoy fil shedlekh!
ful mit shpitselekh un dreydlekh-redlekh,
redt er shtil, zis-umetik, eyntonik -
tik-tak, tik-tak, tik-tak, vi di tropns honik,
biz se nemt dikh shlefern un lozt arop di bremen,
veystu nit fun vanen un fun vemen,
rukt zikh on oyf dir a shvartse *makhne
un me khapt dikh, trogt dikh tsu der babe yakhne,
nemt zi un farrukt dikh inem tsholnt fun di alte shkrabes
fun ir babes babes babes -
blaybt di velt *faryosemt, iz dos harts dir shver,
veystu shoyn nit vemen tsu badoy'rn mer,
tsi di velt, tsi zikh aleyn..."
brumt der osyentog, farlirndik a trer.
"her!"
klingt der zeyger, "oyb di velt dayn *iker-meyn,
zolstu geyn!
geyn un shoyn nit kumen mer, gedenk!
un *leman hashem, nit benk,
vayl nokh dir oykh vet nit benken keyner!
nase harbst-teg esn ayn zikh in di beyner,
un zey meynen
gor, di velt vet nokh zey veynen!"

der zok
oyfn gantsn droysn oysgetsoygn zikh a tog,
un er rirt zikh nit fun ort, khotsh *harge, shlog,
tsi *afile koyle!
di *yadayim in di vayse hemd-arbl di hoyle
er farvorfn zikh tsukopn,
un tsur *borves-shikse,
vos baym vaser mitn pralnik hilekhdike kish im shikt zi,
tut a zog er: mir in kop nit klopn!"
oyfn shtern *kheyndlt zikh a shmeykhldiker tropn
tsu a lok fun zayne *mamzerishe lokn.
shtil vi a gornit. in di oy'rn klingen glokn.
varft er, ligndik, arop di zokn -
eyn fus helft dem tsveytn funem zok zikh tsu bafrayen.
nemt der vayser zok tsum himl shrayen:
"foter, tate!
ze, vos bin ikh es bay im - a nase shmate!
ikh -
shemen zol er in zayn grobn finger zikh! -
mikh di zun mit gingold-shpiselekh geshtrikt!
un fun vos? fun shtralnknoyl, vos glikt
nor der shtiler nakht in shoys im oystsushpinen
un zayn nomen "shtern fun baginen"!
un dernokh in milekh funem milkhveg oysgevashn mikh funk-funk!
ersht - gefel ikh nit dem voyln-yung!
ta, volt vi a mentsh er khotsh zikh ongeboygn
un pamelekh, eydl mit der hant aropgetsoygn -
neyn, er rayst gor mitn nogl!
himl! duner, blits un hogl!"
un der himl hert di *taynes funem zok
un er kusht di pyates funem tog.

staytsh? nito in himl keyn gerekhtikayt?
ver zogt? ver redt kegn zayn almekhtikayt?
vos-zhe den? *kheyn -
dos iz di gerekhtikayt aleyn!

der *bal-rakhmim
naket, borves, in eyn hemd,
halb dershrokn, halb farshemt,
vi a kind,
vos, farfolgt fun bestye fun royer,
zikh geranglt ergets vu unter a moyer
un zikh oysgerisn okersht fun der nets fun zind -
di *levone shvimt aroys in bloe taykhn troyer.
se tseshroyft dikh, se tsenemt.
darft ir mer: der *ashmeday, im oykh baym harts farklemt!
ayngehilt in zibn nekht un ongeshpart oyf shverd,
shteyt er farn *gehenem-toyer un er klert:
"*tsar, troyer - dos der *goyrl der *levones,
un der *goyrl mayner - *kloles.
*tsar, troyer heylt men mit *rakhmones;
hob *rakhmones ikh, bavayz ikh khotsh eyn mol es -
un gebentsht vet zayn mayn nomen.
*homen!"
tut a grilts er un a patsh mit shvebl-fligl,
azh der *gehenem shpringt shier unter,
"*homen! (dem *bal-dovers *gabe, zayn getrayer hunt er)
*teykef oyfriglen dem rigl
fun shvartsyor! aroyslozn di mame
fun beyzvunder un fun *like-khame!
un a *pakhed oyf der zun shik un a vistkayt in ir mine!
zun, *levone - glaykh! oys *kine-sine!
nebekh, nebekh, di *levone a farshemte *shkhine!"
"halt!"
hilkht a duner a tseruderter, yogt um un knalt,
"*roshe! vifl nit faran *sakones -
nor di greste, az du verst a *bal-rakhmones!"

dos porfolk
gants *kayor, ven hekher hoyz
zikh tseblit di royte royz,
vos di mentshn rufn zun,
zogt der hon
"royter mon"
tsu zayn "vayser lilye", der hun:
- kum *zugosi kreyne!
do dos lebn dokh a mutshenine, *loy aleynu,
geyn do ken men dokh tsu grunt!
keyner nit keyn fraynd dir, nit di kats un nit der hunt -
opgeredt shoyn funem koter.
un di mentshn - tsutsuleygn tsu a bloter!
dakht zikh, vos? azoy zikh gor keyn shlekhte nit, *kholile! *aderabe!
- ale tog mit zise brekelekh undz shpayzt di babe!
- vintshn mir ir *oylem-habe!
nor dos harts, se shrekt zikh, oy, se shrekt zikh kegn viln -
herst, dem mentshns getrayshaft arger mir nokh funem *kelevs biln!
kum-zhe, kreyne, kum fun danen! -
kum iz kum.
(andersh vi der hon di hun, *kholile, keyn mol nit farshtanen!)
geyt men, geyt men, dreyt men zikh arum
un me zukht dos land fun glik,
vu se hersht di klore vayse tsig,
vos bavayzt in *kholem zikh tsu yedn frumen kind,
un keyn mentshn zet men dort nit un se biln nit keyn hint.
shpant men, shpant men. in der vayl a vereml a pik,
un pavolinke ahin, aher -
nokh a vereml, nokh a ker,
nit geaylt zikh, foroys, foroys - ot farblondzet gor tsurik.
gut un voyl. vos darf aza porfolk den mer?
esn veremlekh un zukhn glik,
biz der *khalef kumt un - khik!

der hon un der indik
"vos iz dos mit dir far a *tsore?"
gezogt hot tsum hon *bar-kapore
der indik *reb *bolek ben-tsiper -
in kamer baym *shoykhet *reb zeyde
gezesn dort zenen zey beyde,
un ven? *sof *slikhes-tsayt, *erev *yom-kiper.
"nu, shtiler! nu, shvayg!
vos kreystu, tsetrogst azh di shtayg?
dem *shoykhet gor vekstu? vos iz? er zol oyfshteyn bakukn
zayn *khalef, tsi iz er nokh sharf
azoy vi me darf?
zol shlofn der koyler! in shlof nor iz er nit *mesukn!"
"in shlof nor - in shlof nor -" geshoklt der hon mitn fay'rikn mitsl,
un hekher tsekreyt zikh, mit *koyekh.
(derhert fun a *shokhns a boydem a krey un getun im in heldzl a kitsl,
nu, vayzt er: ir kreyt dort azoy mir - ikh krey do azoy aykh!)
"du shvaygst, du *ben-pik'holts? ikh zog dir nit zindik!"
zikh beyzert un flikt im dos mitsl der indik.
"loz op! oy, loz op!" bet der hon zikh, "nokh vos-zhe mit *kas?
gor vekn dem *gazlen? *kholile-vekhas!
an umglik! a *tsore! a *khalef! ikh vil nit, nu-nu -
kukuriku!"

di mil
umgekukt hot zikh di mil,
az nit gut - zi molt tsu fil.
fe, vos tsu iz ibrik, veyst dokh yeder -
shoyn a *pshite tsu fil moln, dreyen reder.
az me molt a *sakh, iz molt men dokh nit shtendik veyts.
ir farshteyts!
fokht zi mit di fligl, *taynendik tsu barg un tol:
"kh'hob geveynt zikh shoyn tsu moln, mol ikh, mol.
vos, ikh mol nit veynik klayen? yo, ikh fil es.
vos-zhe zol ikh tun? aza *regiles!
khotsh, mir dakht zikh, a *regiles nit keyn ayzn, nit keyn shtol -
a *regiles ken men brekhn.
ha? vi meynt ir? mir a mol gezogt an alte moyz
(kayet *sforimlekh in *shokhns hoyz):
"a *regiles iz a tsveyte *teve". nu, iz vos? ikh rekhn,
az a *teve ken men oykhet endern.
fregt, zayt *moykhl, undzer milner sendern:
r'hot gehat a *miese *teve,
z'hot geheysn *sore-sheve -
er gerufn zi "mayn milshteyn oyfn haldz" -
flegt zi oykhet moln, klapn, klapn, shitn
oyf di vundn zayne zalts.
vos-zhe meynt ir, vos? er hot zi nit gebitn?
yo, gebitn. itster hot er shoyn a naye,
heysn heyst zi *sheyne-khaye -
nit keyn milshteyn, nor a taybl.
vos? dos nit keyn *teve, zogt ir, nor a vaybl?
redt nit! *teve, taybl, vaybl - sara *khilek?
ikh aleyn gehert, gezogt *reb senderl tsum *shokhn hilek:
"herst, a vayb a *klipe - vi a *miese *teve! vilik tsi nit vilik,
vest zikh mit ir matern un matern -
mitn toyt vestu zi *patern!"
nu, iz vet mayn *teve oykhet shtarbn mit der tsayt,
vi a vayb a *klipe shtarbt bay layt".
shmeykhlen, herndik zi, berg un toln.
un di mil zi molt un molt, vos mer zi klogt zikh oyfn moln.

ferdlekh
shteyen ferdlekh tsvey un molndik baym zholeb mit di tseyn
ineynvegs a *shmues moln zey - me plaplt.
"shoyn! nito shoyn kashtn, neyn!
vi er hot gevorfn zikh, getsitert un getsaplt,
biz oyf eybik er fun vogn zikh bafrayet!"
zogt a ferdl krekhtsndik un kayet.
okh, okh!" zogt dos tsveyte un se hert nit oyf tsu moln,
"okh, er shteyt mir far di oygn, kashtn!
ot azoy in eynem mit a *khaver loyft'n, *rasht'n,
iber berg un iber toln,
plutsim nemt er, leygt zikh gor in mitn veg anider -
tprrr! un zayt gezunt! un fort on mir shoyn, brider!
nor vos zogstu oyfn hey? "gemeyn, nor beser vi a *hey in *sider".
"yo, nu, fun a *hey in *sider vert der kop dokh hart -
du gedenkst dos *maysele, vos kashtn undz a mol dertseylt?" 15
"fregst nokh? ot-o shteyt er, redt, di verter tseylt.
"eyn mol", zogt er, "kum in shtal ikh, zogt *balbos mir: vart,
kh'vel haynt vayzn dir a *hey in *sider!
geyt avek, di tir farshpart,
un di gantse nakht dos harts mir kider-vider -
meserlekh in boykh geshnitn!"
"nebekh, vos baym lebn er zikh ongelitn!"
kayendik gezogt der ershter,
"vifl teg gehungert, nit gezen a gershtn er!"
"un di baytsh in regn a *farkhaleshtn im alts getribn!"
molndik un ziftsndik der tsveyter tsugegibn.
un azoy badoy'rndik un krekhtsndik di ferdelekh gekayet,
biz dos hey in zholeb nit gestayet.

dos hemd un dos rekele
shtiler, klap nit, tsingl funem glekl -
epes redt dort emets!
ver? dos hemd tsum rekl.
- ikh bin, zogt es, klor! nito oyf mir keyn *shemets
fun keyn shmuts, keyn shprenkele -
zol got hitn! shprenkele iz krenkele!
megstu take, rekele zikh shemen!
- ikh? far vemen?
- nu, far mir, farshteyt zikh! ikh bin vays, du shvarts.
nit umzist bin nenter ikh tsum harts!
shvarts iz blote, vays - ot dos iz, bruderl, a farbl!
- hob ikh dikh in arbl!
(zogt dos rekl) veys:
du bist nont tsum harts, zolst aynzapn zayn shveys!

*reb berls hoyzn
forn darf *reb berele keyn poyzn,
ober a *menie. vos? me tor nit zogn,
saydn oyfn oyer: opgetrogn
er di hoyzn,
take shtark!
geyt er a *metsie zukhn oyfn altn mark,
un getrofn grod *bekhotse-khinem
pludern a porl fun gevant fun grinem,
shtayfe, shpogl naye. nor vos den -
lang, tsu lang. *bekheyn?
lang fun kurtsn - nit far undz,
kurts fun lang - a kleyne kunts!
kumt aheym er, bet zayn *serl:
"nem, *zugosi-kroyn, dos sherl,
mitn sherele di hoyzn hakn -
khapstu kish in beyde bakn!"
muz zi ober morgn bakn.
geyt zi tsu der *shkheyne *tsipl
layen dort dos naye zipl,
un zi vert shoyn dort farfaln -
zi tsu plaplen nit keyn kleyner *baln.
bet zayn shviger er, di alte zlate -
vil zi shlofn *les-ate,
ken im itst nit dinen.
pruvt zayn tekhterl er betn, *dinen,
iz zi *tored, zukht dos keml,
hot keyn tsayt - me shpilt haynt "kunye-leml".
vos-zhe tut er, berl?
khapt aleyn dos sherl,
shnaydt arum, bazoymt di ekn,
*mayse *khayet,
un geleygt zikh, nit gehayet -
mit di zores kumt der *bal-agole vekn.
er nor ayngeshlofn - zi do mitn zipl,
bayst far *bushe zikh dos lipl:
"berl vet dokh nebekh zayn gerekht -
nayn mos reyd, dos *malbesh nit farrikht!"
khapt dos sherl, shnaydt, oyf gikh mit dribne shtekh farvorfn -
vos-zhe den, zi ken nit? veln darf zi nor!
opgefartikt un geleygt zikh. (mid, un oyfshteyn muz zi haynt *kayor;
gut vos *dinelen di tir nit efenen badarf'n -
mitgegibn ir dem shlisl).
nemt es nit - azoy fil mit a bisl,
kumt on *dine
un derzet di pludern di grine:
"yo, gebetn epes dokh der tate..."
a getraye tokhter - bald gekhapt, arumgekertst, arumgeboygn,
un dernokh ersht shlofn - shoyn geklebt zikh ir di oygn.
*dine ayngedrimlt, shteyt shoyn oyf di alte zlate.
(*dine lib zikh tsu barimen:
"keyn mol leyg ikh zikh nit shpet, a *simen -
gey ikh shlofn, shteyt di bobe oyf, un zi
oyfshteyn shteyt zi *tomed fri.")
zikh gevashn, opgezogt di alte *moyde
un tsu der *avoyde -
shnaydn!
(faynt di altitshke tsu zitsn leydik, saydn
nit mit alemen zi, *khas-vesholem).
un *reb berele? in *kholem
handlt, koyft *bezil-hazol
*bakl-mikl-kol!
un fun ale di *khaloymes un *metsies -
pludern gor biz di knies!

tsvey fedem
ergets in a fremdn gegnt
mitn shuster-fodem zikh der royter fodemzayd bagegnt.
khotsh der shuster-fodem far keyn groysn *yakhsn nit *geshemt,
zikh derfreyt mit im der royter - in der fremd
iz der mindster grus a shtrudl.
gern
iz der royter fodemzayd tsu visn, epes hern,
vegn dem un vegn yenem:
"vos tut sher-un-ayzn, fingerhut, *reb nodl?"
"vos? *reb nodl? nit ikh ken im!
ikh volt gern visn, vos epes der *yikhes dem parshoyns.
yakbe, zogt men, er bay aykh azelkhes un azoyns,
*kol-velokh -
ir on im keyn shtokh!
geyt er foroys,
shlept ir nokh zikh, nit - iz *tsores.
hert ir, ale megt ir geyn tsu mir in *kheyder:
ikh vuhin ikh darf - ahin aleyn *keseyder.
un ikh shlog zikh durkh, vi hart se zol nit zayn di leder.
zay a *berye, bruderl, folg mikh!
fester, shtayfer darf men zayn bay zikh - a drotl,
un nit vern *botl!
shver der veg? iz on *sakones, krikh!"
"ta!" zogt fodemzayd, "vos den?
ikh volt oykh zikh durkhgeshlogn, ven -
ven ikh hob
oykh vi du a *khazer-kop!"

der lokh fun beygl un meshene kneplekh
zogt der beker *moyshe-mekhl:
"vi azoy me makht a beygl veystu?" nem a lekhl,
kleb arum a teygl,
hostu dir a beygl".
est men oyf dem beygl, vu-zhe blaybt der lokh? in keshene.
iz bay *shloymelen in keshene a lokh.
un vos nokh?
kneplekh tsvey azoyne sheyne - meshene.
viln zey, di knepelekh, nit hoyzn
in der keshene fun *shloymes alte hoyzn
mit a lokh fun beygl -
kumt zey epes den derfar? tsi zenen zey den *khoyte beeygl,
az zikh glitshn fun der keshene zey nemen?
vos? vos iz der lokh fun beygl? gornisht *shebegornisht.
un bay vemen halt zikh? mit vemen?
ersht - er efnt gor a moyl der beygllokh: "ir megt zikh shemen,
ir *megushemdike! keyn farshtand nito bay aykh dokh oyf keyn hor nisht!
*iker iz bay aykh der beygl, nit der *tokh?
ir fun *rukhnyes antloyft gor? dos iz dokh der *etsem-mehus un der *kol-velokh
fun a yedn *yesh,
un *afile oykh fun grobn mesh!
nemt far a *balones un tseteylt dos mesh oyf teyln un oyf teylekhlekh,
mer, alts mer, pamelekh un pamelekhlekh,
un dos teylekhl dos dinste vi a hor
vayter teylt es vi me teylt dos yor
oyf *khadoshim, teg un *shoen, *reges un sekundn -
kumt ir nit tsum beygllokh, tsum nul tsum rundn?
ir banemt dem *inyen! tut a kler!
nemt dos tifer nor! nemt tif es!"
un geredt der lokh fun beygl *seykhldik *kharifes,
*rukhnyes ahin un *rukhnyes aher -
nor geredt tsu vemen? tsu a *rukhnyes vi er:
oysgeven di knepelekh di tsayt, nito zey mer!

der hantekh
bruder-lebn, host a harts, filst mit mit yenem -
*rakhmim betn gey-zhe!
zindike zikh paynikn in *gehenem -
koytik greyt in heyser deyzhe.
unterreklekh, *khave-hemder,
vos du geyst nit on zey *kloymersht, kerst zey on a fremder,
un zey varfn fun baheltenish dir vayse blitselekh,
kukelekh mit shpitselekh;
eybervesh un untervesh - *meshorsim un *adoynim -,
hoykhe kelner un, tsvishn undz geredt, *takhtoynim -
ale prien zikh in eynem in eyn deyzhe.
*meyle, nu, a *mitsve! host gezindikt - veys-zhe!
vilst zikh shlitlen - shlep dem shlitn!
fri'r gezindikt - itst gelitn!
ober vos-zhe tut der frumer hantekh do in mitn?
er, der *poresh, vos fun *tvile-vaser nas -
er ligt oykh in kvas?
nemt tsu im zikh dos farshayte unterrekl:
"feter, vos? ir oykh? aher tsu funem hoykhn flekl?
ir *reb hantekh?
ay, ay, ay, dermont aykh:
*penimer farvashene geribn un gevisht!
*kosher, frum - tsum *sof gor: neyn, s'i' nisht!..
saydn haynt der himl vi a brudik laylekh *treyfe!
oder *al-pi *toes aykh farshlept aher tsu di *makhsheyfe
katshke - pratshke *khaye-rosye?"
"oy, *khatosi!" ziftst der hantekh, "yo, *khatosi!"
"feterl, vos redt ir?" "freg nit, kind - nit gut!
kh'hob gelebt fun fremdn shmuts un brud!
vu farshemte *penimer - ikh *rosh-verishn!
nit gefreyt zikh mitn klorn, mitn frishn,
*ikersht mir der shmuts - tsu raybn un tsu vishn!"

di bord
oyf der morde trogt dos ferd di shpayztorbe di groe,
tut im vild *hanoe.
un vi durkhn arbl a farkerte zang
funem ek tsum kop loyft a gedank:
"az ikh hob a bord
dort
hintn
oyf tsu traybn flign vi di vintn,
nu, iz vos? azoyne berd
hobn ale dokh, say narishe say kluge ferd.
ober az ikh hob a borde
fornt oyf der morde,
vos-zhe heyst shoyn dos?
e, dos heyst - ikh veys shoyn vos!
ver s'iz sheyn, ikh klug - oyf *seykhl fal ikh!
e, bay keynem aza bord nito - bay mir nor un baym *galekh.
nit keyn fledervish mayn bord un nit keyn bezeml - a lopete!
haynt-zhe, az me kusht dem *galekhs hant, far vos-zhe kusht men nit mayn kopete?
*tomer shver zikh tsu der kopete tsu beygn,
vel ikh zi derlangen, glaykh in moyl zi leygn,
dos bay mir keyn *tirkhe nit keyn groyse -
"kukt!" un *oymer veoyse -
mit der kopete derlangt er dem *balbos
glaykh unter der noz.
kumt di baytsh un katevet un shnaydt -
hirzhet es, dos ferd, un shrayt:
"grober yung, *am-horets du! a groer bord?"
nemt di baytsh ersht un farfort
glaykh in pisk im: "hit undz got fun ferd,
vos zey shpayzn zikh fun groe berd!"

*kosher
oygn toyznter di nakht un dokh azoy farkukt,
nit gezen, vi blut se gist zikh ingeheym:
hot der volf a barndl fartsukt,
opgedushet in der fintster, mit zayn zindl opgeshikt aheym -
firt shoyn oys der *mazik a *shlikhesl *bishleymes!
un di shof di mame, vos gepruvt tsu makhn a gevald,
betn hilf bay hint, bay mentshn, bay *beheymes -
oykh tserisn zi, farshlept in vald:
"aza *khutspe! ruft di hint gor! vekt dem pastekh!
zol zi visn voyl:
kum tsu gast ikh -
nit keyn shorkh!
horkh,
ze un tss - halt s'moyl!"
opgegesn, opgefresn, mit a hozele farbisn
(shoyn gehaltn nokh der *sude, baym balekn,
ersht - dos *nefeshl adurkh, tsetumlt fun umziste shrekn,
un tsvishn zayne negl shoyn geblibn shtekn).
beyz dos frishe blut in *ponim im geshmisn,
er gezhlyoket dos vi roytn vayn vi zisn -
shenkt dir got a fete *sude, shtelt er *mashke oykh! -
un di shpilfeygl tsum esn shpiln tsu.
patsht der volf tsufridn zikh in boykh,
efnt breyt dem pisk un zogt zikh mit a genets:
"ikh mayn *khoyv, a loyb tsu got, ikh tu.
nor altsding muz hobn dokh a grenets -
nokh azoy fil arbet *kosher ikh fardint dos bisl ru".

der odler un dos zumer-feygele
eyn mol zikh geyogt an odler nokh a zumer-feygele.
se farshteyt zikh, nit dem hunger oyf tsu shtiln -
glat azoy zikh, a kapriz dos fun zayn viln;
vil a mol an odler mit a babetshke zikh shpiln,
yogt zikh nokh ir, khapt zi, vi me khapt a regele.
ongeshpilt zikh
un gefilt zikh
milder, gringer funem frilingvint,
lozt er op dos feygele groysmutik
(meg di zun fargeyn un oyfgeyn blutik -
ven zi shpilt zikh mitn regnboygn, iz zi dokh a kind).
zogt tsum feygele der odler: "fli dir,
fli, mayn flater-blimele, un bli dir
iber ale blimelekh gezunterheyt!
nor farvolt zikh mir a shpil tun, nit gemeynt keyn shlekhts!"
tsaplt es, dos feygele, iz oyser zikh far freyd
un se vendt tsum odler zikh vi epes rekhts,
un se redt azoyne kluge reyd:
"o, du shtern-khaper, himl-fliker,
du, vos trinkst zikh on mit zunblut un du verst nit *shiker,
host dokh mir dos *khayes shir aroysgetsoygn!
ikh azoy dershrokn zikh, azoy dershrokn!
khi-khi-khi, gemeynt vest mikh tsebrokn!
ober leyn, nu, leyn in mayne oygn -
tsi gefinstu dort a *simen fun fardros?
ikh bin *moykhl yedn, *moykhl *tomed, nit nor haynt -
ikh far mayne faynd
trink ikh zaft fun yedn *blumenkos.
ikh - mayn harts fartsayung far a gantser velt farmogt!"
kukt oyf im der odler, kukt, un zogt:
"her oys mikh! her, vos zogt tsu dir der alter
khmare-shpalter:
"ikh bin *moykhl", zol keyn nishtikl nit shrayen!
ver se ken bashtrofn, der nor ken fartsayen!"

der indik
ze nor: ongetun in vayse kitlen,
oyf di kep shvartsbloe hitlen,
rikhtn rizn op a *seyder
mit tsen toyznt *gingold-kares -
dos a shpil aza fun zun un khmares,
eyder
in di shvartse *galekh kleyder
oyf der zun mit shverd un fayer
falt aroyf di frume nakht.
shteyt an indik lebn shayer
un er trakht,
vegn vos *bikhlal se trakht an indik - vegn gornit.
shtiler! *kholem gist mit vor zikh iber -
iz der *kholem nit keyn *kholem un der vor keyn vor nit.
un fun puste griber,
un fun koymenes, fun shtiber
tsien zikh *galokhim, *shvartse-khevrenikes loyfn -
un der shayer nit keyn shayer, gor a shayter-hoyfn!
blozt zikh on der indik, geyt avek un oldert:
"meg zikh brenen toyznt mol dort,
zol zikh tun oyf benk un tishn -
nit mayn *eysek! ikh vel zikh nit mishn!"

muz men fregn shoyn dem feter mindek:
vos a shteyger volt geven, ven s'misht zikh yo arayn der indik?

rayznder
rayznder, farshidene parshoynen,
oreme un raykhe, groyse, kleyne,
daytshn un frantsoyzn, terkn, rusn un *akheynu
*bney yisroel - vos den, se vet zikh loynen?
ale forn, mir'n zitsn vu mir voynen,
oyf di erter oyf di harte?
for-zhe bruder, *ki lekhokh notsarte!
fort men: vayber, kinder, mener,
layt gebildete, voylkener,
*sokhrim eydele un *ameratsim -
eyner ongeshtopt, ikh shats im
in di hoykhinke *alofim,
nor a daytsh! oy, redt er! gotenyu, nit shtrof im!
nu, a *dor-hafloge, a mishmash fun shprakhn:
ale redn - ver fun libe, *miskher, veter, puste zakhn,
ver fun politik un ver se zogt zikh glaykhe-vertlekh.
vu-zhe iz dos? ergets oyf a shif?
*khas-vekholile, neyn - in brivkastn di briv!
rayznder in rayzementelekh - konvertlekh,
un mit rayze-peser oykh bazorgt - postmarkn,
mit *bitokhn oykhet in a got a shtarkn,
nu, farshteyt zikh, iz men zikher,
fri'r tsi shpeter, tsi pavolinke tsi gikher,
yeder vi im ongetseykhnt, kumen vet men tsu a tsil,
*beezres shem yisborekh -
vil er, zits ikh, vil er, for ikh.
nit ayedn ober iz bashert
ot dos gliklekhe gefil.
vi a *bar-menen, farfintstert in der *karke
nebekh, ligt an orem brivl on a marke.
(on a pas, vos hot a rayznder di vert?)
un ir hert:
in a brivl ligt a mol a mentshlekh harts,
oft mol a farbiterts un an opgenarts.
klapt es, klapt, fun zorg farkhapt:
*tomer, got zol hitn, bay der grenets me dertapt,
*tomer tut men im a freg, a nem tsum *khumesh -
bruderl, staytsh, staytsh?
ruft zikh on tsu im der ongeshtopter, der vos redt nor daytsh:
"zi zint, zag ikh inen, dumish!
dumer nokh fun ayzn!
vos gevolt zi vayzn -
one marke kon men rayzn?"
"*khas-vesholem!" entfert im dos brivele oyf *mame-loshn,
"vos a brivl on a marke? nit a groshn!
ekh, mir veysn, yo mir veysn: gliklekh di vos rayzn
mit a marke un mit grayzn!"

vent
dakht zikh vos - a vant, a shtume lele?
nit keyn libe, nit keyn *sine, nit keyn hofenungen hele,
on bager un on a viln?
neyn, a *toes - ikh ken shvern bay di *tfiln!
*emes iz, a vant hot lib zikh tsu fartayen,
dokh azoy ken trefn zikh, a shteyn fun vant zol shrayen -
layt dertseyln un in bikher ken men leynen.
ikh aleyn fir vent gehert a mol shoyn veynen,
vayl a modne *kheyshek, dakht zikh mir, bafaln zey, di vent,
umtsuvarfn zikh aleyn, un nit gekent,
vayl - vil yo, vil nit - gemuzt zey shteyn un tsuzen un badoy'rn,
vos tsu groyl un vilde *soydes zey geboyrn.
un ver veyst nit, az a vant hot oy'rn?
freg ikh: az a vant ken hern, zen un filn,
nu far vos-zhe zol zi oykh a libe shoyn nit shpiln?
take! kukn iber zikh tsvey vent -
a frimorgnshtral in fentster-oyg zikh tsiterik tsebrent:
*mizrekh-vant a tsatske dokh, a *khosn vos katore,
ayngetunkt in *yikhes - hertsl, *moyshe montefyore,
*malbi"m, vilner *goen mit di *tfiln oyfn kop;
*mayrev-vant a *tsnue, reytlt zikh, gehilt in shvartsn shotn-tsop -
*mole kheyn zi! haynt ir garderob!
pss, a shafe ful mit kleyder keyn *nehore -
atles, samet, zayd un ratsemore.
un dertsu nokh vesh a fuler kastn. vos-zhe shteyt'n?
eyns dokh ongemostn farn tsveytn!
vi-zhe kenen ober vent farlibte vi a flig
eyns un tsvey a fli tsum glik?
klapt dos harts - der vantzeyger - tik-tik
un - nu, gornit!.. o, tsu libe muz men hobn fligl -
khotsh a *sakh mol in a klugn *shadkhn gor gevendt.
ver-zhe iz der *shadkhn, vos er firt tsunoyf tsvey vent?
ver? der shpigl.
nu, a *shadkhn! pasik iz der *shidekh, tsi nit pasik,
er tsu im a nem zikh vi a *vayser-khevrenik a *mazik
nemt a tsig on far der bord -
*mazl-tov, se fort!
shpigl beyde vent tsunoyfgeport:
*mizrekh-vant trogt *mayrev-vant in zikh,
*mayrev-vant in *mizrekh-vant tseshpiglt zikh - eyn ikh.
kumt der *shadkhn, mont *shadkhones - veysekh, *tayne tsu di vent!
"ver *shadkhones? vos *shadkhones? s'i' dokh
gor a *libe-shidekh!
freg di *shkheynim! nokh fun kindvayz mir bakent -
do in eynem eyns geboyrn farn tsveytn.
vos-zhe vil der *shadkhn? er gekumen shoyn tsum greytn!"
un me leyknt shteyn un beyn, me makht tsu gornisht im in gantsn,
un me lebt tsufridn zikh in zayne tife glantsn.

klogt er zikh, der shpigl, farn *rov, dem *moer godl,
farn blitslomp, vos adurkh dem oy'rl fun a nodl
shlept er helfantn gingoldene mit pomp -
red tsum lomp!

der shpigl un dos bild
oyb ir vilt,
hert zikh tsu - tsum shpigl redt dos bild.
- *efsher vestu, liber *shokhn, mir derklern:
vos bistu? a kats tsi a lamtern?
ersht geven a zeyde iber der *gemore,
shpeter a farshlepte krenk, vos kusht zikh mit a *tsore!
on a shpas, ikh meyn es:
bistu *reyshes - vos-zhe bistu *sheynes?
bistu *shimen - vos-zhe bistu *ruvn?
gib mir tsu farshteyn es!
- ikh vel pruvn:
eyns fun tsveytn oyf der velt farshidn,
un i der i yener blaybn muz fun dir tsufridn.
un *kefi,
ven tsvey libn zikh, iz nit zi im un nit er zi,
nor zey beyde libn beyde take zikh -
du farshteyst? zey libn zikh, ayeder nor zayn ikh! -
un zey ale muz ikh rikhtik shpiglen,
in mayn harts getray zey viglen,
makh ikh es in gikhn -
tu zikh on in ikhn, tu zikh oys fun ikhn.
un der *klal iz: pas zikh tsu tsu layt!
mitn shtrom gey, mit der tsayt!
un deriber, ale mol zikh bayt!
nit, iz bistu a *loy yutslekh un du geyst in brokh!
- ober dokh!..
- e, umzist di reyd! du host mikh nit farshtanen,
bist naiv un opgeshtanen.
- *efsher yo un *efsher nit. ikh meyn nor,
du bist der un yener un bist yeder eyner.
vayl aleyn bistu nit keyner!

der *novi
oyfn dakh
shteyt a kro un shrayt: "krakh-krakh!
krakh un dunern un blitsn!
krakh-krakh oyf di kloysters mit di shpitsn,
vos zey shtekhn, vos zey boyern
in di himlen lekher!
krakh oyf moyern!
krakh oyf dekher!
krakh! altsding vet krakhn, se vet geyn a roykh!
krakh oyf nestn fun di hoykhe beymer!
oyf di beymer oykh!
veyst, baym onheyb fun dem *sof shoyn shtey'mir!
hert, se biln hint
un se ranglt zikh mit zikh aleyn in virblrod der vint,
veynendik un dreyendik zikh vi a shlang!
veyst, zey zingen aykh ay'r letst gezang -
dos gezang fun untergang,
dos gezang fun shtrof un zind!
krakh! vos klapn nase beyner
dort in shteyner?
vart, ikh her, ikh her vos -
oyf di *khurves, ay're *khurves
tantst der toyt a naketer,
naser, farmaraketer!"
un nokh lang der *novi kraket. kraket er
un lozt oys: "gedenkt, ikh *khazer iber aykh un *khazer -
"krakh! krakh! krakh!"
un a makh
mit di fligl, un a fli, a shtel zikh oyf a *khazer.

fort der *novi iber gas un gesl
oyfn *treyfe-kosher fisl-fesl
un nokh shpiglt in di oygn dos *neviish blyaskl.
shrayt a *bas-kl:
"*has kl
*boser!
dos ay'r *novi - dos er!
ay'rer oyf shpits dakh er,
ay'rer oyfn *dover-akher!"

der *emes
*emes vi der royter mon er blit,
un a mol a shvartse kro er, got bahit.
firt zikh um a kvotshke mit ir plid:
*kheynevdik pitselekh,
lebedike epelekh,
mit tsvey fiselekh, mit kepelekh -
kepelekh mit zise pishtshendike shpitselekh.
un di kvotshke hit di epelekh, zi hit,
un zi kukt arum zikh un zi vert nit mid
ale mol zey rufn, ale mol zey zamlen,
un dos harts, se kvelt nor herndik zey shtamlen.
hostu dir nit, na dir - mit a mol a gast iz do!
ver? di shvartse kro.
- morgnbli un vayse zun!
(mit a libn grus bagegnt zi di hun)
nu, vos zogstu oyf mayn kleynvarg? (fregt zi ibergliklekh)
nit vos ikh, a mame - ale zogn dos: antiklekh!
oysgevoksn keyn *nehore hipshe.
- *tipshe!
(vi mit kaltn tut di kro in *ponim ir a shprits
un mit beyzn krake ir in harts a krits)
oysgevaksn... a *gedule, nu! a *simkhe oyf ir kop!
mer zey vaksn, vakst dokh di *sakone oys in shvartsn top!
hipshe... freyt zikh! beser
khap a kuk in kikh - me sharft nit dort dos meser?
- sharft men yo, tsi sharft men nit - mayn *dayge?
- mayne oykh nit! nor in kikh a kuk tun say vi say gey!
vos-zhe, veyst den nit, az *reb *elishe
puyelekh hot lib er, yunge, frishe?
- lib? lang lebn zol er! ver-zhe hot nit lib azoyne?
ober mitn meser vos hot dos tsu tun?
(*khidesht zikh di hun).
- s'hot shoyn! (zogt di kro) ikh bin dir nit keyn *soyne,
nor -
- shvartse kro, red klor!
- *ishe,
dayne kinder mit di beyndelekh vet fresn *reb *elishe!
- khotsh er hot zey lib? - nit khotsh, nor vayl!
*kol-zman zenen pitslekh - on *sakones! frey zikh nokh dervayl!
ober shpeter, shpeter - krakh! *hashem yerakhem!..
shrayt di kro dem *emes oys, fartrogt azh oyfn dakh im.
tsindt der dakh zikh on un shelt mit fayerdike tsinger
i dem *emes i di kro. der kvotshke vert nit gringer.

a *tayne tsu got
der frimorgn shpiglt shpogl nay un frish
un zis lebn rint zikh in der mindster darer shtroy.
varft zikh tsu der royz dos zumer-feygele un kusht azoy!
royz un zumer-feygele - tsvey kish
fun zayn libn nomen.
zikh tsunoyfgekusht un hertsele tsu hertsl dunert: "*adoynoy!"
zogt-zhe: "*borekh hu uvorekh shmoy -
*omen!"
nit gezogt? derfar: *vayove homen -
vakst fun unter dr'erd do oys,
vi a gast an umgebetener, di alte moyz.
tut dos zumer-feygele a tsiter,
flater-fliter,
un nito mikh - oysgeven di tsayt!
un di alte, vi geveynlekh gute-frume layt,
nemt zikh *taynen, *musern di royz:
"shtendik", zogt zi, "tsu der rekhter *rege shikt mikh got aroys!
gut vos ikh bin ongekumen! un ven nit?.. nu, her-zhe, tokhter, oys,
her, vos s'zogt an alte moyz dir:
*kol-zman du bist yung, gedenk, di velt a *prozder,
nor a kurtser durkhgang un nit mer!
un vos nokh? vuhin du tust a drey zikh un a ker,
umetum farshpreyt di nets -
shtaygelekh, khaplaperlekh un kets! oy kets!
kets mit toyznt oygn blindl-blindlendike,
redl-rod- un rod-rod-redl-rindlendike,
un *meshiekh kumt nit, un ver veyst dem *kets!
az der *dor iz zindik - zind oyf zind!
zogt, vos trakht ir zikh? der himl, *khas-vesholem, blind?
tsmotshket zikh mit zumer-feygelekh!
ay, gedenk! gedenk di toyznt eygelekh!"
hert, di alte redt dokh tsu der zakh!
ober vos farshteyt a royz in moyznshprakh?
nu, tseshtralt zikh ir dos perl-oyg un tut a lakh -
zind oyf zind *gekeyflt!
vert di alte beyz un tut a makh fartsveyflt
mitn ekl:
"nem khotsh heng di gal oyf oyf a flekl!
got bashafn zikh a *prozder mit *sharpa"t alofim shalemoyzn,
veynik - oysgefelt im royzn!"

der *khamer-eyzl
lang der zumertog tseshtrekt zikh oyf der nudner gas.
makht der *kelev mitn eyzl zikh a shpas:
- ay, du *khamer-eyzl, zogt er, du!
kutsenyu un mutsenyu gor mit der royter ku?
- gey, vos redstu? ikh? vos heyst? a *toes *min-hastam!
- makht zikh nor nit, feter, far keyn *tam!
ikh aleyn mit mayne oygn dos gezen
un der shvartser koter oykh derbay geven -
lebn toyer nekhtn!
nu, ver volt zikh oyf azoynem rikhtn?
- *sheker! (shrayt dos eyzl) *shove-vesheker! s'iz a *bilbl!
zol a tsig ikh vern! a tsetretn milbl!
zol ikh nekhtikn in droysn, ven se regnt!
(shvert dos eyzl zikh un leyknt shteyn un beyn).
un a gantsn tog se rut shoyn nit, neyn, neyn -
vemen nor bagegnt,
zikh far im geklogt:
- hot gehert ir, vos me zogt?
az dem *shokhns *per'-adume
*khaye-frume -
- nu?
- shrayt tsu mir mu-mu!
- nu?
- nit nor mu, nor mu-tse-nyu! -
un me lakht shoyn in di foystn, khodorom di gas,
un me traybt dem *shlimazl mit bezemer fun derner,
un di royte ku im shir nit durkhgelekhert mit di herner
un oyf *koyles fun a monkalb im gemakht a *yivrokhekho
az di gantse gas nor kha-kha-kha un khe-khe-khe!
un se volt geven dokh nor a kleyner shpas,
ven aleyn tsepoykt er nit vi mit a hamer in a fas.

di noz-fatsheyle
vifl *koyles, vifl shtimen,
funem duner bizn beymele tsegrintn
vos se *shmuest zikh iber mit di vintn,
biz tsu der fatsheyle, vos *reb *shimen
trogt zi oyfn altn shteyger hintn
in der tifer keshene,
un er nitst zi tsu di briln tsu di meshene,
un tsu der *afile, vos di briln oyf ir raytn -
zi redt oykh, di noz-fatsheyle. vos zol dos bataytn?
nit keyn guter *simen,
kopveytik hot haynt *reb *shimen -
nit far *tayneg: tekhter fir, *parnose koym zikh tsiket,
un der *shadkhn toyblekh, fonfet, hiket...
tsit *reb *shimen di fatsheyle arum kop zikh shtayfer, enger,
git shoyn di fatsheyle *loshn, redt zi fester, shtrenger.
"dos iz", zogt zi, "az me makht dem *kholem lenger
fun der nakht!
host a kop, vilst trakhtn - trakht!
ober mit a *shier, mit a mos -
shpring nit hekher fun der noz!
vi gezogt a mol a shtekn:
ver se ken, der meg zikh shtrekn,
ober yeder nokh di ekn!
(er gehat oyf zikh a galke, nit geven keyn *lemekh!)
sha, vos darfstu mer? ot bin ikh a fatsheyle,
un *bemeyle
greser fun dayn kop - ikh nem arum im nem ikh,
un yakosh
blaybt a knup nokh hintn vi bay dayn *shel-rosh,
un *afile ven di lendn
mit gebet tsu mir zikh vendn,
nem ikh oykh arum zey mit genod;
ober veysn veys ikh, nit far mir arayntsunemen in a rod
nit di shul un nit dos bod
un *afile nit dos mindste shtibele in shtot".
zogt *reb *shimen: "zoln mayne *sonim reydn!
vifl *gayve in a noz-fatsheyle, ven zi vert basheydn!"

der braver kerl
tsitert oyfn mist a trerl,
treft es zikh dort mit a vaynshlkerl -
beyde kaylekhdik, eyn vuks, a por.
nu, tseredt men zikh: - gut-elf! - gut yor!
- shvesterl, vi ruft men dikh? - me ruft mikh perl.
- un fun vanen kumstu? - fun a vaysn haldz,
azh fun unter fetn goyder.
nit fartrogn ikh dem *reyekh funem shveysik shmalts -
*pi, *khaloshes! ikh derman zikh, khapt mikh on a shoyder!
nu, zikh opgerisn *sof-kl-sof un a baleyte
fun a libn *shoymer mitn nomen bezem
(lebn zol er! nit akegnkumen zol keyn beyz im!),
ikh farklibn zikh aher, gemakht a *pleyte.
- got mit dir! vos redstu? bezem? er,
der *rotseyekh? her, ikh bet dikh, her -
oyb du bist keyn shteyn nit, vestu mikh badoy'rn -:
in a frishn gortn a tsebliter boym in friling mikh geboyrn
un gevaksn ikh dort - ver mir guts gint... on mayn shodn...
liber toy gevashn, frisher regn mikh gebodn,
feygelekh mit lidelekh antshleft mikh un gevekt,
zise zun mit shtralekhlekh gekusht mikh un gelekt
un mit mir geshpilt zikh, mikh gekitslt, ikh gelakht.
shpeter tsu a zaydn hemdele a royts di mame mir gemakht -
iz dos mir gegangen! hot dos mir gekleydt!
az di vaynshelekh di gildene in himl
durkh di nekht tsu mir geredt, gevunken funem driml!
- yo? gevunken? ot a *mazl! ot a freyd!
ober, yo, a *khidesh: oykh antlofn? oykh aher?
- vos antlofn? ver?
ikh vi du? *kholile! fal nor nit arayn mir in di reyd,
loz zikh dinen!
eyn mol, bleter grinen,
zun un zumer-feygelekh un binen -
mir nit, dir nit, kumt on der nit-guter
un rayst op mikh - vey mir! - fun mayn heym un fun mayn muter!
mit di tseyn di vilde mikh gebisn,
mir dos hemdele dos zaydene tserisn
un dernokh ersht mikh tsum beyzn bezem er gegibn,
hot er mikh, der *roshe, ot aher fartribn.
- nu, un do vos? - zest dokh: *psoyles,
opfal, brokhvarg! voyl iz
dir, vos veyst nit un farshteyst nit vu du bist!..
ziftst di perl:
- nebekh, nebekh, vert farfaln do! a braver kerl
un er valgert zikh mit mir in eynem oyfn mist!

perl, perl, ergerst zikh umzist -
nit *keday, a perl zol  badoy'rn mist!

di noz-fatsheyle un di noz
- zol dos zayn an *emes, sheyne-reyne?
(tsu der noz-fatsheyle zogt di noz).
- vos?
- nit keyn shlekhte *mayse, khotsh a kleyne.
ongeshmekt a nayes ikh: *reb *itsye
kumt fun traskevitse,
blit dort, zogt er, nit a boym in gortn, nit in groz a bliml,
nor oyf ale kep, oyf ale dekher shiml,
un a noz-fatsheyle iz der himl -
tut a naser vint a bloz,
visht zikh mitn himl got di noz;
gist a regn, vert a blote,
hot *parnose bizn gartl di kapote.
- veys ikh vos, *reb *itsyes *mayses! kenst im nit, dem krumen?
gleyb nit! dos vet zayn ersht, ven *meshiekh vet kumen!

vos vet nit zayn, ven *meshiekh vet kumen?
fregt a blindn, fregt a shtumen,
fregt di kretsike, di falike,
fregt a yedn vistn kalike,
fregt dos shtrayml, dem tsilinder, alte shikh -
fregt, zayt *moykhl, zikh!
nit umzist a *tsadik lang getun a shpay:
"zol er kumen un ikh zol nit zayn derbay!"

di dervakhung funem vald
*mazl-tov, a *yom-tev oyf di shof!
oyfgekhapt der vald zikh funem shlof
un a zog getun: "gut-morgn!
shoyn genug in mayne shotns vu a *gazlen zikh farborgn!
likhtik - oyf mayn kop geyt oyf a naye zun!"
meynt nit, plutsim dos geshen - genug zikh dort getun:
frier ongehoybn naye vintn blozn,
frishe,
un keyn hoz shoyn zogt nit mer "*sheloy osani ishe" -
vos "*sheloy osani" epes? vayber nit keyn hozn?
shpeter tsu genumen shushken zikh di bleter
un der vint geflikt zey un geshikt *lazozl.
nokh dem gor - an altn fuks in *ponim shpringt a hozl:
"ikh bin elter! *derekh-erets, feter!"
un vos nokh? di feygl zikh tsezungen modne hoferdik
un der volf geyt um dershlogn, *shoykhn-oferdik.
ersht, a duner - knal nokh knal!
nemt der leyb zikh vaklen, tsu der erd a fal -
demlt oyfgetsitert shoyn der vald
(koym zikh ongeshtoysn, vu se halt),
mit der tshoprine a treysl, *gvuredik zikh a tsefokh.
un dernokh
kumt der *honik-khoydesh, likhtike fir vokhn:
"nit gekoylet! nit gebisn! nit geshtokhn!
oyskumen me ken mit honik, grinsn un geviksn -"
zogt der ber, der frisher *poysek, nayer *rov;
oyf di ale fleyshfresers aroyfgeleygt a shtrof:
"geyn oyf tsvey un makhn kniksn
vi di mentshn, vos zey shisn zikh mit biksn,
koyln zikh mit shverdn -
*khayes nit keyn mentshn oyf gots erdn!
*khayes zenen brider - ale eyns, eyn fleysh-un-blut!"
gut?
zogt der fuks, me darf nokh makhn beser -
zitst un *pilplt dray *mes-les er,
nokh dem oyf a bergl vakst er oys un redt *beze-haloshn:
"ikh a mol bin yung geven un itstert gro shoyn,
kh'hob a *sakh gezen, gehert, gebisn drotn -
hert-zhe, vos se redt tsu aykh *ani hakotn:
ale mir di *toyve fun di shof un rinder ze'mir oysn -
zey gor herner oyf di kep! nokh vos? zol zayn az nit tsum shtoysn;
ober dos teylt op zey, makht zey fremd undz, reytst dem tsorn!
glaykh iz glaykh! nit zey, nit mir - me trogt nit mer keyn horn!
herner trogn shtreng barbotn!
un zol lebn undzer vald un zayne glaykhe kinder,
shof un bern, velf un rinder!"
un fun demolt lib der volf dos shefele - er vil nit mer nor
opraysn dem *shlimazl di herner.
un vos iz er shuldik, az derbay vert oykh a *tel
i dos kepl i di fel?

der tsug
tut der tsug a *tkie-fayf tsum himl
(ekh, a shtimele, a shtiml!)
un tselozt zikh oyf zayn shprakh:
"pukh-pukh-pakh!
vos iz dos? a modne zakh!
kha-kha, kha-kha, kha-kha, kha-kha, a gelekhter -
a *vayivrekh makht der drong, nokh im der vekhter!
kukt,
vi der barg, er rukt zikh, rukt zikh, rukt -
oykh dershrokn zikh! aza gezunter!
un der tol, er shlept zikh nokh arunter!
shteyt nor, shteyt nor! got mit aykh!
ot, fun greblye opgerisn zikh der taykh,
un ot loyft im nokh der vald!
khapt im, khapt im! halt!
loyft a shtibele im khapn, loyft dos tsveyte -
in der vayl gor, kha-kha-kha, zey beyde makhn *pleyte!
shteyt, vos bin ikh? a *mekhabl? a tseshterer?
*sdom-emoyre iberkerer?
tsi gor a farsholtener ikh, fun di rizn di gefalene,
di farfirers di metalene,
fun gebrenter *tayve un fun brondz geknotene,
vos gezindikt mit di mentshn-tekhter di gerotene?
vos iz dos antloyfn? s'iz nit tsum farshteyn -"
*khidesht zikh der tsug, antloyfndik aleyn.

der odler un der moylvorf
tsvey, der odler un der moylvorf, hoykh gefloygn,
vayt getsoygn -
eyner, vi geveyntlekh, mit di fligl
un der tsveyter mit der makht fun *meylekh *shloymes zigl.
zibn teg gefloygn, oyfn akhtn
ongekumen tsum *gan-eydn-takhtn.
(ongezogt zey *shloyme: "dem *gan-eydn mir batrakhtn!
forshn, oyskukn mit sharfn blik!
dort der zin fun lebn, dort der *sod fun glik,
dort der *pisren fun mayn *kholem, vos ikh muz im ersht basheydn!"
ongekumen beyde tsum *gan-eydn,
efnt zikh far zey a velt, a velt *shekule vunder.
un a yeder vunder iz a velt far zikh bazunder,
un in yeder velt azoy fil un azoy fil shpiglen,
un in yedn shpigl ringlen oyf zikh un farriglen
toy'rn-tirn,
vos zey firn
dikh in naye veltn zikh farlirn.
trakht der odler zikh: "abi
kh'hob gemeynt, ikh fli
un ikh kuk mikh tsu tsu yedn kleynikayt, tsu itlekhs pitsele bazunder.
yo, ikh ze shoyn, nit geboyrn far der zun der,
ver zikh yogt nokh yedn eynem fun di shtraln -
loz arop zikh du tsu eyntsikaytn, verst oyf eybik du farfaln
in eyn toyer, in eyn shpigl;
hekher muz men heybn do di fligl,
iber alts un iber alemen zikh shteln
un zikh bodn fun der vaytns in di glantsn
funem gantsn -
aldings arumnemen, banemen mit a kuk a heln!
o, dos muz men kenen, veynik nokh dos veln!"
iz der odler dokh a flier a geniter,
flit er,
flit er un se shpreytn oys far im zikh untn,
in a fantazye-vunder in a buntn,
landshaftn un shleser, shleser iber shleser -
shleser fun krishtol
un mermlshteyn un helfantbeyn. un vos a mol
zunen shpogl naye, okersht fun di futer-feser,
ergets oyf a kupol, oyf a turem oyf a rundn -
ot geshpilt zikh in regnboygns, ot farshvundn.
un arum un iber alts a *shabes-ru a shtile.
un der vunder viklt zikh, tseviklt zikh vi a *megile
iber verstn, iber mayln: yedes vort mit zibn meynen,
yeder meyn mit zibn *kheynen -
un der odler kukt fun vaytns, kvelt, un ken nit leynen. -
un der moylvorf iz basheydn un er zogt: "farkert!
grobn darf men in der erd,
in der tifkayt, un nit flien hoykh in himl -
zikh dergrobn muz men tsu di vortslen fun di zakhn!
zakhn? zakhn on a *shier, in veys ikh vifl fakhn!
gants genug a zakh: a boym, a beymele, a bliml -
zikh tsum vortsl-shtengl fun eyn blimele dershlogn!
nor dem *emes muz men zogn,
az dos gantse vortsl-shtengl
leygt zikh oykhet oyfn *seykhl vi a kletsele, a drengl -
oykh tsu fil! der vortsl hot ersht fedemlekh un herelekh,
*shefe- un *khayune-rerelekh -
eyns a herele aza tsebrekl un tsepitsl
un gefin aroys dos shprotslingl, dos shpritsl,
vu tsvishn yo un neyn, dort ergets in a kritsl,
ligt der onheyb un der *sof fun groysn *rotsn
un der *sod fun glik, fun lebn un fun shprotsn.
nor dos herele, dos rerele ikh ze far mir atsind,
farn gantsn ibrikn ikh blind,
alts farzunken in a *yam fun toyte robn,
un di robn darf ikh oykh nit hobn -"
zogt der moylvorf un er nemt zikh grobn, grobn -
zukht di *oytsres, vos zey lign
tif farborgn in *gan-eydn
ergets inem sharbn funem zeydn
fun di flign.
un der *sof? volt sheyn geven *afile far a lign,
ven er iz keyn vor nit:
i der odler, i der moylvorf dort geforsht, geforsht a yor,
un der shpits - der odler veyst nit gornit vegn gor
un der moylvorf aldings veyst er vegn gornit.

der tants (di poyk)
oyf ir *mazl zikh di poyk a mol geklogt
un azoy hot zi gezogt:
"got a foter, se farshteyt zikh -
eynem *nakhes shenkt er, eynem *makes-reytsekh.
zet di trube! ot a lebn, pisk tsu piskl -
khotsh a *kelkhl, tsvishn undz zol blaybn, fun a *shor-haniskl.
un dos fidele, oy zet nor, vi *reb *itsik
glet es mit di finger, mitn smitshik,
azoy hartsik, azoy zis,
vi er tulyet - tsu fil, kh'lebn! fe!
zogt aykh vos ir vilt - far laytn *poshet *mi's!
male, nu - nor shat nor, shat! ehe,
gor a feltsh getun dos fidele! *bekheyn? a drey baym oy'rl
un geshpilt shoyn vider! nu vos den, vi ikh? umshteyns-gezogt, mayn *goyrl -
klep oyf klep, a hogl!"
"be!" a brum getun der bas, "a *zokn ikh, a *rogl,
ikh in shpiln bin genit,
un ikh zog dir: kish tsi klep - dos zelbe lid,
*koyles fun eyn klogedikn *nign!
dakht zikh oys a mol a freylekhs - oykh a lign!
s'iz a shpil gor farn tayvl:
hulye, *kabtsn! tants, *reb fayvl!
heyb di pyates! rays di shikh!
morgn khapt der *ruekh dem fidl oder dikh!"
"bom!" zogt nokh dos paykl, bom!"
aynfarshtanen *min-hastam.

der regnboygn un di fish
fun a vayter farbnvelt getsoygn,
vi a yunge mame iber vigele fun kind geboygn -
iber taykh a regnboygn.
shteyt un shteyt - dos kind zikh nokh genug nit ongezoygn
mit di zibn-farbik zise milkhn,
s'makht zikh mit der mames brust a shpilkhn.
zet - a shvaygndiker duner, nor mit farbn tut er hilkhn!
vern shtume reydevdik, bakumen *loshn fish -
me bavundert un me *khidesht zikh: - psh-psh!
- *pi!
- shteyt shoyn fun gants fri!
- *pile-ploim!
- ikh batrakht shoyn fun a *sho im!
- farbn!
- eyn mol zen un shtarbn!
- e-he-he!
- be!
- aykh gefelt nit? - et!
- mm... a karpnkop un veyst nit vos er redt!
altsding er mit et un be *mevatl!
(mitn ek dem altn karp in *ponim patsht a yatl).
- shtum, yungatsh!
- alter kvatsh!
- shtarb!
(varfndik zikh oyfn *azes-ponim, shrayt der karp).
oyfn karp zikh varft der hekht,
nemt zikh on di krivde funem yat -
az der kleyner fort gerekht!
nor der karp hot oykh a *tsad.
un vu *tsad un *tsdodim,
heybt zikh on di *mayse funem roytn fodem,
vos er tsit zikh durkh ale *tsores, ale vundn.
lang der regnboygn shoyn farshvundn,
lang di fish in im fargesn -
un me halt zikh in eyn esn!

ke-ku-ok
zikh tsehulyet kvaki-kvok,
dos barimte freshl, un se geyt a ke-ku-ok
(s'iz aza *min modne tants dort in gemoyzekhts,
vos er heybt zikh on mit poyzekhts
oyfn boykh
un geyt iber in a shpringen in der hoykh).
shpringt dos freshl hekher grinem shiml
(dortn heyst es bizn himl),
mitn piskele bay yedn shprung a tsmok,
un di zhabes plyesken un zey shrayen: ke-ku-ok!
dos a tants, zog ikh aykh, ef-un-puf!
zet dos der gemoyzekhts-vorem "*shlenglguf",
dreyt er mitn ekl,
makht avek: "a sheyn *min ke-ku-ekl!"
"du kenst beser?" zogt a zhabe,
"nu, bavayz-zhe, *aderabe!"
nemt der vorem tantsn, vayzt zikh bald aroys:
vos s'iz *shayekh poyzn oyfn boykh -
gants *nishkoshedik! dos ken er oykh,
oysgetseykhnt, yo, in poyzen iz er groys;
ober az se kumt tsum shpringen bizn himl -
nebekh, falt oyf im a driml.

der *khosn
eyn mol shteln hot gevolt a *khupe -
ver? dos heyptl kroyt in griner yupe.
ken ober der *khosn zikh nit tsukloybn keyn *kale.
un in *emesn, nu vemen? zogt, ikh freg aykh ale!
- *efsher dos arbuzikl? - a bisele geferlekh:
a farmakhts, araynkukn in im iz shverlekh,
got veyst vos in im dort tut zikh,
vayse tsi gor shvartse kerlekh!
- un di dinye? - gel un firt nit gut zikh,
iz a plyotke-makherin, a *tsore!
- *efsher gor di pomedore?
- e, on zalts, on *tam!
- frayln retekh?
- lozt gemakh, ikh bet aykh!
a *marshas, fay'r un flam!
- sha nor, sha, di pitsheritshe?
- *moykhl aykh di alte pritse!
- veystu vos, di ugerke? - tsu grin!
- nu ver den-zhe? (fregt di bin -
dos di *shadkhnte, vos flit aher, ahin).
kh'veys? ikh meyn - ikh trakht - dos kepl kroyt
vos shpatsirt dort oyvn - likhtik dos un royt -
ven, e -
- vos mir nit *gekholemt zikh nit di nakht un nit yene!
(zogt di bin) nu, tu a kuk:
trogt a yupe oyf a yupe un iz sheyn bay zikh un klug -
okersht kumt di zun un tut a *kale-kush im!
un far vos? in *zkhus fun di *malbushim?
zog mir nor, du *khosn mayn - ikh muz dos visn, eyder
in *shadkhones tsu der zun ikh gey dir -:
du aleyn vos bistu, du un on di kleyder?
nit a gole gornisht? nit a hoyler katshn?
lig-zhe vu me ken dikh, nit far dir zikh vayt tsu katshen!

dos shlekhte *maykhl
lang, tsurik mit yorn,
eyder m'iz nokh mit der ban geforn
un di velt in *goles
nokh geven bay *balegoles,
demolt *balegoles zikh in al dos guts gebodn
un shtot broyt gegesn flodn.
mer fun ale - tole:
in der mames boykh nokh er geven a *balegole,
funem boykh, dertseylt men, er aroysgeforn mit a vyo.
un ir megt es oyf im gleybn, yo!
eyn mol er in shtal geshtanen,
lib arumgeglet dos ferdl farn shpanen,
un aroysgebrakht ahin tsu
zayn getraye shprintse
im a groys shtik flodn vaysn,
farn forn tsu farbaysn.
nemt er, tole, zogt tsum ferdl: "liber,
*efsher geyt dos harts dir iber,
flodn dokh bay dir a nayes -
hostu oykhet a *kezayes!
merer torstu itst nit nashn,
vayl tsu flodn darf a ferd zikh vashn -
s'shteyt azoy in grobn *korbn-minkhe-sider!"
un er leygt a shtikl flodn farn ferd anider.
nor dos ferd a *mefunek, nemt es shmekn
un dos zise shtikele balekn:
"vos mir dos?"
un dernokh ersht mit der noz
bald fun zikh a bloz.
"fe, *khaloshes!" zogt es, "dos-o esn? vi azoy?
esn est men hobrik, kayen kayt men shtroy -
gib a fuln zholeb, vestu zen vi ikh vel moln!
ober flodn? foy! oyf viste berg un toln!"

ferdlekh - ferdishe *maykholim!
flodn far di ferd gor? *khas-vesholem!

der hunt un der *yam
oyfn *yam geefnt hot a hunt a pisk,
a gepilder azh fun portugal biz brisk -
oyfn gishter hot getun a nem er!
"*davke, *davke!" shrayt er, "*davke!
*davke vi di vayse shof un vi di tantsndike lemer!
*davke, *davke! glaykh keyn *nafke-
*mine
fun a shotn biz a stine!
un tsevorfn *davke zikh ahin, aher, oyf a *medine!"
(zikh *tsedavket undzer *kelev).
"gleybt mir, ven der *yam iz loyter *khelev,
volt shoyn oykh geven tsu fil! vos tsu,
zogt di velt, iz iberik - *khuts fleysh un beyner!
ober vu iz *khelev, vu?
nit keyn lemer, nit keyn *khelev, gor a shvindl a gemeyner -
gal un zalts!
tfe! se krikht mir nit in haldz!
ekh, ekh, vifl ibriks oyf der velt faranen:
kets un gest un *yam un flignkitsl,
shtekn, baytsh, *levone, oysgehoylt shkarmitsl -
s'trogt es unter dir der vint, du veyst gor nit fun vanen!"
un der *yam?
vos mer *omek, mer fargint er zikh tsu zayn a *tam:
shifn oyfn harts un perl oyfn grunt,
fregt er nit, vos toyg a hunt!

*kidesh-levone
oyf a zilbershifele gekroyzt mit perlshoym,
shift zikh di *levone in a bloen troym,
un zi shmeykhlt koym.
ersht - a *kelev zikh tsebilt
oyf a *kol *mekhutsefdik un vild:
- ey, her biler,
zayt-zhe *moykhl, shtiler!
(zogt tsu im *reb *yoynele, a toyb
funem noentn toybnshlak).
- i nu, *mafsik, *shkots! khapst bald a *psak!
kh'bin *mekhadesh di *levone dokh! ikh zing dokh ir a loyb!
- vos? vos redt ir? ir bazingt dos sheynkayt der *levones?
ir, her biler? neyn, ir traybt *letsones!
- na dir gor *letsones! herst nit? du bist toyb?
- hern her ikh, zogt di toyb,
nor - nu zogt aykh vos ir vilt:
loybt a *kelev, dakht zikh gor, er bilt!

der *khoyker
di *raglayim unter zikh farboygn,
oyfgeshtelt di oy'rn, halb farmakht di oygn,
ligt dos eyzl un se heybt gedanken.
(vifl *khkires hobn mir *khamoyrim tsu fardanken!)
"a! gut morgn!" di gedanken umgerikht shlogt iber im dos ferd,
"nor ir trakht, mayn *shokhn, nor ir klert!
vos iz epes vider?"
zogt dos ferd un leygt zikh kegn im anider,
"hert, gedenkt mayn vort:
trakhtn - i far zikh i far der velt a mord!"
"kh'veys! nu, *meyle, s'trakht zikh ober fort!
s'iz azoy, mayn fraynd, di *teve fun a *khoyker -
di *gedanken-mase trogt er vi dos keml trogt dem hoyker.
ot *lemoshl ikh fartift zikh in *negine:
shlof ikh, tsi kay shtroy ikh,
vil ikh yo, tsi vil ikh nit - se arbet shoyn der *moyekh!
s'iz, farshteyt ir mikh, an *inyen nit vi grozn grine,
nit in eyn *keref-ayen
vet ir dos tsekayen!
nemt dem solovey a shteyger - vos? a vevrikl, a brekl!
un se klingt mit im a velt - a glekl!
zogt, vu shtekt zayn *gvure, vu? in fligl tsi in boykh?"
"kh'veys? me zogt, az zingen darf an oy'r".
"*shtusim!" shoklt mit di oy'rn *reb *khamoyr,
"oy'rn hob ikh oykh!"
"*efsher iz gevendt in *kol? in haldz?"
"i, me darf dokh vi der ku aykh gibn lekn zalts!
vos-zhe, kh'hob keyn *kol *kholile? vilt ir shrayen, shray ikh!"
un dos eyzl tsit dem haldz un tut a hirzhe.
"vos-zhe den? zogt ir-zhe!"
bet dos ferd.
"hert!
ikh az kay a zakh, tsekay ikh,
*al-pi *seykhl!
zingen iz gevendt in *meyekhl, brudertsyu, in *mey'khl!"
"gor in *meyekhl? vos iz *shayekh?
"*shayekh, *shayekh, zog ikh aykh, *reb ferd,
nor dos *shaykhes iz farkert:
s'iz a *klal,
visn zol fun haynt di shtal -
vos dos *meyekhl klener,
alts dos zingen shener!"

*rash"e
ruik, shtiler, tumldike gas -
*rash"e shraybt zayn *peyresh oyf *tana"kh un *sha"s!
kurts der tog, di arbet groys, me tor keyn *rege nit farlirn -
vos-zhe plutsim opgeshtelt zikh, vos-zhe?
epes *rash"e *koshe,
ken zikh funem ort nit rirn.
zitst fartrakht er, brumt zikh a *gemore-nign.
vos-zhe zoln tint-un-feder tun? me nemt dervayl zikh krign:
- du, *reb feder, groys bay dir nor zay nit!
(s'tinterl se *taynet)
*seykhl shepst fun vanen du? fun mir!
ikh a *yam fun *khokhme bin ikh, mayns ayedes trerl
dokh an *evn-tov, a perl -
a shvartsapl in dem oygnvaysl, vos me ruft papir! -
un akegn tinterl di feder:
- vos? vos redt er dort, der shvartser beder?
oyb der tinter *yam, bin ikh der shtekn vos ikh shlog im!
zog ikh im un zog im:
vos bistu? a *mikve, vu tsu *tvile zol ikh geyn,
eyder kluge feferlekh oyf vaysn feld ikh nem farzey'n -
dos a heylike *avoyde, nit keyn shpilekhl *kholile!
muz far yedn *shurele ikh hobn *tvile!
(zogt di pen). un *rash"e kneytsht dem vaysn shtern hoykhn,
kukt oyf tint-un-feder un badoyert zey: "*kan boykhn!"
vartn oyf a *tikn oreme tsvey zakhn -
*rash"e veyst nit vos mit zey tsu makhn.

*miryems brunem un der *omed eysh
hot a folk bafrayt zikh fun *mitsrayim,
makht der *yam a veg im, *midber iz getray im.
shteyn, kenst gibn vaser im? ikh kon!
un du, kuper-himl, du vos shenkst im? *mon!
berg, fun eybik on bazunder zikh geshtanen,
der in *moyev, der oyf bodn fun *zkhus-oves,
un a yeder zikh in eygene *makhshoves -
zey derzen nor di bafrayte *makhnes shpanen,
kop tsu kop geboygn, zikh tsunoyfgeshlosn
un *hakhnoedik gebetn:
"zol oyf undzer pleytse undzer *kholem tretn,
undzer *kholem, vos bakumen blut un fleysh!"
un der *miryem-kval, vos nokh di *makhnes nokhgeflosn,
glaykh an oyg fun muter erd, mit *khesed ongegosn,
shtil gemurmlt un geredt tsum *omed eysh,
tsu dem fayerzayl, vos farn folk gegangen,
im dem veg geloykhtn un gebrent di *midber-shlangen.
- bruder, zogt der kval tsum fayer, vor dos tsi a *kholem?
ze nor, berg geshlosn *sholem!
*efsher tsayt shoyn, fayer zol mit vaser gisn zikh tsuzamen?
kum, o bruder, shpring mit dayne flamen
in di orems mayne kile!
- zol got hitn! *khas-kholile!
- nu far vos-zhe? - fayer zol mit vaser zikh gor shpiln?
- merk
di berg!
- sara glaykhn? berg farsheydn trakhtn, mir farsheydn filn!

di kro un der kukuk
"kum aher, mayn robele, gekumen shoyn di *sho
lernen zikh *nevies zogn!"
tsu ir zindele gezogt di alte kro,
"morgn, ven dos ershte friling-vintele zikh trogn
iber nonte, vayte vegn,
kumen layt tsu dir shoyn *eytses fregn,
bukn zikh un *kibed leygn - verst *bar-mitsve!
nit gelozt biz haynt zikh lernen, itst vu
vestu nemen *seykhl un vi visn vos tsu redn,
vi bageyn zikh un vos entfern ayedn?
her-zhe khotsh eyn *klal: me git dir - nem!
ober zog nit vos du veyst - gedenk, *leman hashem!
biter iz der *emes, biter,
un mit tsorn hert men im, mit shoyder un mit tsiter -
nu, iz makh a bisele im shiter!
du farshteyst? se redt zikh nor azoy "a bisl" -
tsayt du zolst tsepikn shoyn dos nisl...
*kitser: vort vos shener - *emes bleykher,
ober lozn muzstu dokh fun im a *simen, khotsh a *zeykher!
un dem *emes loybn zolstu, loybn!"
"yo? nokh vos?" "*kdey me zol dir gloybn!"
un fun dortn opgerukt het-het
zitst zikh oyf a boym der kukuk un er redt:
"her zikh tsu, mayn zun!
morgn, ven in mitn himl shteyt di zun,
vet geshen, der *ruekh-nevue vet oyf dir onyogn -
zolstu visn, zun, nit shrekn zikh, nit shrekn!
klapn zolstu! klapn! vekn!
un dem *emes zolstu zogn,
*emes!
zog zey, vu di *tsore, vu der *samekh-mem iz -
fun der mames ey baleyt zey dokh dos beyz!
ober yo, vos vil ikh zogn? veys -
(bist dokh nokh a kind, un *mayrekh zayn vos toyg?
reyn un loyter vi der friling-tog dayn oyg...)
nor ikh zog dir, khotsh du vest mikh nit farshteyn:
vi der *emes zol nit sheyn zayn un derhoybn,
gib im tsu a *sheker-vaymperl, a *kheyn!"
"yo? nokh vos?" "*kdey me zol dir gloybn!"

gute-brider
oyfn shpits fun hoykhn, grinem barg,
vu di vintn blozn shtark,
zikh der feter *reb *rakhmiel
oyfgeshtelt a naye mil.
nu, *avade, far a vintmil dort
i dos hekhste i dos beste ort.
nor a *tsore: shver, *mesukn shver ahin tsu krikhn.
vart *rakhmiel oyf *koynim, vart vi oyf *meshiekhn.
nay di mil, dos vintl frish -
un er zitst vi *shabes nokhn tish.
shreklekh!
eyn mol, vi er hert - aha, se klingen gleklekh!
shtelt er oyf zikh, kukt zikh tsu gut mit eyn eygl,
zet er, barg-aroyf dort mitn shtegl
fort a ferd-un-vegl,
un dos vegl ongelodn ful mit zeklekh.
"o, *reb *orn!" raybt zikh *reb *rakhmiel far freyd di hent,
*orn (*reb *rakhmiel fun vaytn im derkent)
fort a fraynd! farlozt nit! kumt tsum feter moln!
ot a *koyne! nit tsu dingen zikh un sheyn batsoln!
*orn -
e, a guter-bruder nokh fun kinder-yorn!"
un *reb *orn,
er pamelekh barg-aroyf geforn
un getrakht:
"vu a mentsh a milekhl zikh makht -
vu der tayvl zogt a gute nakht!
yo, ahin mit zeklekh zikh tsu shlepn nit keyn *nakhes -
nor a *breyre? az di milners zikh gemakht *yad-akhes,
shnaydn pases un keyn *khilek
say a fremder say a *shokhn! yorn, yorn!
shlekhte tsaytn, un a groshn muz men shporn!
shver aroyftsushlepn zikh, derfar vet kostn bilik,
tsi umzist gor opmoln dos bisl korn -
e, *rakhmiel a guter-bruder nokh fun kinder-yorn!"

di gantse velt
shoklt zikh der boydem, vaklt zikh der dakh,
ot abald-o - krakh!
moyern
vi di kemlen oyf di knies veln hoyern!
epes skripet dort in shtal vi zekhtsig beyze toyern -
kinder zikh bahaltn, vayber zikh dershrekn.
kumt tsu loyfn mitn shtekn,
a *farsamter, der *balbos:
"e, vos iz do, vos?"
ersht - dos eyzl rayst dem gorgl,
revet, pruvt a *nigndl *melokhen,
un di ferdlekh shteyen zikh un shmokhen.
"*mazel-tov!" tselakht zikh der *balbos, "a *khazn mit an orgl!
shtil! genug shoyn!" shrayt er, "shtiler!"
"hert nor", zogt dos eyzl, "hert! vos vil er?
im, mir dakht, mayn zingen nit gefelt!
ey, *balbosl,
meynst, az dir gefelt nit, iz der *nign *posl?
kliger du gor fun der gantser velt?
az a gantse velt zogt gut, zogt er farkert!"
"eyzl, ver di gantse velt?" "di ferd!"

shikhl, bikhl, tikhl
nit in eynem bloyz tsulib di gramen,
neyn, a mol di dray getrofn zikh tsuzamen.
zogt dos shikhl:
"ikh'l
aykh dertseyln vu ikh bin geven,
vos ikh hob gezen -
nu, farshteyt zikh, az ir vet derloybn".
"okh, zey'r gern!
red, abi zol zayn nor vos tsu hern!"
"oyb azoy, muz ikh aleyn a bisele zikh loybn:
ikh bin shikhl, "vander-vander",
oyf zayn fus getrogn mikh der *meylekh *aleksander,
*aleksander *mukdn - ir gehert fun im *avade -,
un der ershter heyliker mikade,
un der *kishef-makher fun granade -
hob a *koyekh ikh: ikh tret oyf ekdishn un shleng!
ikh gedenk,
eyn mol in a *midber ikh zikh ongeshlogn in a barg:
tu a shprung ikh - bin ikh oyfn kark
fun *ashmeday!
klap ikh mitn knafl, eyns, tsvey, dray -
iz der *ashmeday a khmare!
nokh a tupe - oys, a gornisht, shpendlekh-beyndlekh dare!"
"*bove-mayses!" zogt dos bikhl, "toyznt un eyn nakht!
zet ir, ikh - ikh hob a makht!
oysgemostn ikh dem gang fun shtern, zun, *levone,
un di kneytshn funem *yam un zey'r bahaltene *kavone!
zog a vort ikh, a bafel di blitsn,
iz gefloygn un bavizn zikh vi *sheydim
durkh shpilke-keplekh, nodlshpitsn!
un ikh por dem blits mit shturem un tsesheyd im!
nu, un du vos?" tut a drey zikh oys dos bikhl
un a freg dos tikhl,
"hob nit keyn faribl, epes zestu oys mir vi a plikhl
oyf a shvakhn kop!"
"ikh? ikh hob -
ikh hob oyfgetun nokh epes mer!"
"vos ikh her!"
"yo, yo, ikh hob oysgevisht fun oyg a trer!"

*khkire
tsu fil *khakrenen iz shedlekh,
dos veyst, dakht zikh mir, ayeder;
nit gevolt dos visn nor dos klenste fun di redlekh
in mayn altn zeyger un *keseyder
nor *gekhkiret un gevolt dergeyn
i di *sibe i dem *takhles funem drey'n
funem gantsn zeygergang.
"lomir", zogt es, "dos nor gut farshteyen, mit gedank:
s'dreyt eyn redl mitn tsveytn - *emes,
dos farshtey ikh, ikh banem es!
un mit ale reder
dreyt dort, zogt men, gor a dine feder -
oykh a *svore! un ver dreyt di feder, ver?
dos tsu zogn iz shoyn shver.
*shmuesn *shmuest men, az fun yener zayt koperte dort
ligt a rod a groyser un er dreyt mit ale -
miglekh! iz dokh ober alts di eyg'ne *shayle
vider oyf ir ort:
un dos rod dort ver bavegt?"
un gefregt
un getrakht, getrakht
hot der *khakren zibn vokhn mit a nakht
un dernokh getrakht ersht nokh
dray *khadoshim mit a vokh.
un tsum *sof hot er derklert -
oyb ir veyst nit vos, to hert:
yenem rod dem groysn,
vos er dreyt zikh dort in droysn,
dreyt a rod nokh eyner
un, farshteyt zikh, nit a kleyner,
un oykh yenem dreyt a driter - un dem dritn?
vos-zhe hakt ir iber in der mitn?
un dem dritn dreyt a ferder, un azoy alts vayter, vayter -
tsu fartifn zikh hot tsayt er.
nu, un *sof-kl-sof?
*mazl-tov!
oysgeklert der filozof
nekhtn grod
nokh a nayem rod!

der zeyger un der vilner *goen
ver hot nayn mos reyd?
vayber? geyt shoyn, geyt!
vayber, *emes, lib tsu redn, vi der shteyger,
ober mer fun zey der zeyger.
er ken klapn, redn a *mes-les aykh durkhanand,
un er vil, me zol im hern - faynt tsu redn tsu der vant.
hert men nisht, iz nemt er klingen, shrayen,
nor *bikhlal er redt zikh vi a gril se grilt -
mit a kalter leber ken er *shoen-lang aykh brayen.
tsit nor on im, redt er vegn vos ir vilt!
vilt ir pilesifye - er hot aykh a bavayz,
az der glaykhster *emes krum
un di tsayt *afile oykhet nor a krayz,
vi a kaylekhdiker nul zi nemt di velt arum.
un dos lebn vos? a gey, a kum,
gey ahin un kum aher -
un der *sof? eyn eybik groyser viderker!
oykh in politik er hot nit veynik praktik:
veyst dem *sod fun dreyen un fun taktik,
un dos oykh a bisele -
vi a redl-firerl a kleyns, a leydik shlisele,
ken a gantsn mekhanizm ondrey'n un bavegn.
un in meditsin -
do *avade er a *boki, nokh a *min!
den faran a *khoyle, vos baym zeyger zol nit fregn,
ven vos tsu gezunt un tsu *refue zol er nemen?
un in kleynikaytn oykh bahavnt -
veyst er, ven me est un ven me davnt,
ven me darf zikh oystun un ven ontun un farkemen.
un a *shayle *pasket oykh er - veyst, tsi tor ikh
esn milekhiks shoyn loytn *shulkhn-orekh,
khotsh gegesn fleysh haynt.
klapt er, klapt, der zeyger, fir un finef *shoen -
tsu zayn *shokhn redt er es, tsum bild fun vilner *goen,
vegn dem, vos haynt di zun undz vild un beyz shaynt
un di shtraln mit a tsiter.
shit, shit, shit un shit er,
un der *goen, vi a *talmid-khokhem, nit farlirt di ru,
hert geduldik, shlogt nit iber,
endlekh shtelt er oykh arayn a *khotse-diber:
"nu?"
ersht - der zeyger zikh tseklungen mit a beyz geklang:
"az me lozt nit redn, hot der *shmues nit keyn gedank!"

*balebatim

far di oygn mir ot shteyt er,
vu a zump zayn *heseb-betl,
a *balbos a yuster, breyter,
er shpatsirt zikh in mayn shtetl.

nit *balbatish
kumt der *khazer in a *pritsish hoyf,
tut zayn *khoyv,
nishtert mit der morde,
un er khryoket umtsufridn: "nit mayn ort do!
nor *matriekh zikh geven umzist!
keyn tazik nito, keyn bergl mist -
gole shteyn!
nit *balbatish, fe! tsu reyn!"

*balebatim
*efsher kent ir zey, *reb fisl-fesl
un *reb esl-fresl,
beyde *balebatim alt-gezesene,
tsvey *khazeyrim oysgefresene,
kaylekhdike baykhlekh, nor di mordelekh *fartsorete.
(az nito keyn eyg'ne *dayges, zorgt men farn *klal!)
s'iz nokh moyltsayt, oysgeleydikt shoyn di korete,
un *kdey dos esn voyl bakumen zol,
ligt men un me redt fun veltzakhn, fun alts, fun yedn -
un, farshteyt zikh, redn heyst baredn.
fri'r baredt di shkape, vos hot lib tsu tun a drige.
un dernokh dem *shokhn: yo, a *shoyte er vi ale hige -
zikh geefnt a gevelbl
un er traybt di *koynim, lozt nit tsu keyn *khazer tsu der shvel!
nit fargesn zey di ku oykh mitn kelbl -
brenen zol oyf zey di fel!
vi dos mamele, azoy dos kind!
itst baredt men shoyn di hint:
- az nit durkhtsugeyn dos gesl!
(zikh tsehitst *reb fisl-fesl)
havket eyner - havken ale! vekhter!
iz nit a gelekhter?
ale tog der shtekn zey di beyner brekht er,
nit *mistam far *tshuve-tfile -
un di gantse velt bay zey *ganovim!
altsding hot a *shier, nor nit di *hoze fun di *klovim -
kegn der *levone biln zey *afile!
- *khutspe kegn himl?
- ikh aleyn gezen dos, vi mir hobn haynt *yom *giml!
- vos-zhe shvaygt men? vu havrile
mitn shtekn? vos? *leys-din? *leys-dayen?
gvald in ale gasn ve'mir shrayen!
oyfheybn a lyarem, ale hint araynleygn in *kheyrem -
un zol visn di *levone, az se lebn nokh *khazeyrim!

der umglik
zumerleb in dorf. di luft iz umbaveglekh.
*shabes ongeyogt um mitvokh? meglekh!
a *farkholemtkayt, un zun, un reyne pare.
efnt oyf der himl ergets dort in ek a shpare,
lozt aroys a kro,
nemt di kro zikh oystsi'n vi se tsit zikh oys a mol a *sho,
ven me vart, me ken zikh nit dervartn. ot a blits!
nokh a *rege - frisher regn tut a shprits!
oy, a *brokhe aza regn nokh der groyser hits,
a derkvikung! di *neshome efnt ale faldn
un *mekhaye voyl iz.
ober hert a kvitshen, *koyles -
di *khazeyrim trogn zikh tsetumlt un me makht gevaldn:
"khor-khor, khmares! khor-khor khmares! khor-khor-khmares!"
"ey, khryokares!
ey, vos iz aykh?" fregt der hunt,
"hert nor, hert a griltsn! glaykh se geyt di kikh tsugrunt!
khmares? nu, iz khmares! vos-zhe hot men do tsu *rashn?"
"oy, gevald, zey bodn! oy-oy-oy, zey vashn!"
shrayen di farshmirte *bries,
"oy, a *tsore! oy, an umglik! mir gefilt nokh fun der fri es!
fun der fri!
khri!!"
s'hot getun a rekhtn vash di layt un mit a mol oyf zey a gis,
un me loyft, me loyft oyf ale fis,
gikh in zump in altn
farn frishn regn zikh bahaltn.

di *moyre
umetik, farkhmuret, mitn kop tsu dr'erd,
glaykh a beyze *bsure ersht gehert,
tsi a *khoyle, nebekh, a geferlekh shvakher -
dreyt zikh um *reb *dover-akher.
- vos mit aykh, her *khazer? (fregt dos ferd)
nokh keyn freylekh *kol fun aykh ikh nit gehert!
oyf *mi-yekhye veynt ir? vos?
- *khas-vesholem! neyn, nit dos!
- vos-zhe den? - a *tsore, bruder! shlekht!
oy, se lozt nit ruen durkh di nekht!
shtaln, shpaykhlers, *oytsres on a *shier -
un fun vemes vegn? alts fun maynet vegn dokh, far mir!
un ikh ken zikh nit tseraysn, kh'veys nit vuhin fri'r -
*moyre, epes vet nokh blaybn dort far dir!

der *tam
"gut *yom-tev aykh! ikh gey haynt um gut *yom-tev bitn.
ir meynt, kh'hob aykh fargesn? zol got hitn!"
derzeendik *reb *zalmenen baym toyer,
shrayt oys mit *simkhe *reb langoyer.
"ahutsh, ahutsh! tsu al di shvartse yor!"
farhaltndik di noz, heybt *zalmen on tsu shrayen,
tsu sheltn un tsu shpayen.
"vos epes", fregt der gast, "di *rugze gor?
*ma rash? badarft tsu kumen fri'r?
*bekoved godl, gleybt mir, ven - ven ir
zent eyner nor bay mir!
ikh hob dokh ober nokh dem *rov, dem *dayen,
un *khesl
dem *dardekn, vos voynt in hintergesl,
dem *khazn un dem *shoykhet
oykhet,
un *godl *bal-egole, a *ben-ir,
a *makhnes-oyrekh un keyn *nehore
mit al dos guts dokh an obore -
me ken zikh nit farkrign! vi zogt ir?
i do i dort tsu zayn iz neytik.
haynt zay a *berye, nit farshpetik!
iz hot mir keyn faribl nit, me muz
gefinen yedn dokh a *zkhus.
vos zol men -"
gefunen ober hot gor *zalmen
a shaytl holts un puk - getray im
in zayne *koshere *raglayim!
der *khazer - gikh, tsvalyom-tsvalyom!
un morgn di *khazeyrim
dertseylt di *mayse undzer *tam
un shmokhet: "vi gefelt aykh dos, *khaveyrim?
a *kaysn! nit geholfn keyn *terutsim!
a shaytl holts gor plutsim!
nor fort nit shuldik -
*mistam gevart shoyn, nebekh, umgeduldik.
derfar farzogn vel ikh bizn tsentn *dor:
gut *yom-tev bitn - gants *kayor!"

ek velt
*khazer *khazerovitsh ergets vu a gast gevolt zayn tsu a liber,
hot men *batlendik *khaloymes, oysgegosn
oyf zayn kop - zol faln dos in viste griber!
vos-zhe meynt ir, zikh baleydikt? im fardrosn?
be! ir kent im nit! mit *kol-tev ongelodn,
geyt, shpatsirt er zikh, der *odn,
khryokendik, gelasn,
iber ale gasn.
vos,
epes zidlt men zikh? me farshtekt di noz?
*meyle! nit gefaln er bay zikh *kholile -
s'iz dokh do an *eytse: *tvile!
*derekh-erets! rukt zikh op *les-ate!
er iz er! un ot-o
shoyn gefunen, vos er darf - a blote.
oysgevalgert *kedeboye, itst shpatsirt er vayter,
freylekh, s'shmekt di *tvile voyl im -
nor a *pele, epes rukt zikh itst nokh mer fun im der *oylem,
un ot flit a shteyn gor! art dos im shoyn, shrayt er:
"ek velt! mer du *toyvlst zikh un makhst zikh reyner,
merer varft men in dir shteyner!"

der *khazer un di vorone
makht a vare, kinder! ot-o geyt er,
shpant er, der *balebos der breyter!
un vos ritshet er, vos makht aza geroysh er?
oyf der velt er *broygez - az nito keyn *yoysher!
"ver oyf reynkayt", shrayt er, "git *hashgokhe? ikh!
vu a blote, vu a *tsore - krikh,
nishter, bobre! s'helft dokh nit - a *khoyv!
un tsum *sof gor: kum ikh in a hoyf,
bald ahutsh, ahutsh, a vist geyeg,
un - a *kharpe! - oft mol oykh geshleg!
*kofe-toyvenikes! zogt, far vos-zhe? *efsher karg
haynt gereynikt oyfn mark?
nu, *bekheyn? deriber?
*aderabe, zogt men: "zayt-zhe *moykhl, geyt aykh iber!"
vet ir zen tsi folg ikh nit. mikh art nit,
az me vayzt mir on, un vart nit,
me zol betn mikh - genug nor zogn!
ober shlogn gor? vos heyst es shlogn?"
"take, take!"
shrayt *reb krake
(er gefloygn iber tol un feld zikh -
oyfn *khazer opgeshtelt zikh),
"oysvorfn! *reshoim! o, vi
mikh bahandlen zey do, mikh, zey'r *novi!
varfn zey nit shteyndlekh mir shtot breklekh?
shreklekh, shreklekh!
folg mikh, bruder, for mit mir keyn *erets-yisroel,
ve'mir hern, vos on undz vet tun do *kohol!"

der *khazer un dos ferd
hert!
in der fri der *khazer mitn ferd
*shmuesn zikh vi libe *shkheynim iber:
- a gut-morgn dir in zholeb, liber!
- a gut-yor dir in dayn tseber, in dayn korete!
fun kayor a zun haynt a *tseyeytser-horete
zikh tsekatshet vi a yunge shkape oyf di vegn,
vet shoyn zayn a regn!
- khryok! a *dayge iz dos, nor nit mayne -
got *borekh-hu farlozt nit di *khazeyrim zayne.
zol zikh regenen! do vasht der regn, dortn vakst di blote!
- ot-o!
(tut mit beyde nozlekher dos ferd a shmore)
ot ados iz dokh di *tsore!
ay, di blotes! ay, zey lign dokh mir in di zaytn!
- in di zaytn dir di blotes lign?
vos-zhe shraystu? ferd, dir veynik fargenign?
- fargenign zogstu? fargenign, az di zel fun zikh azh shpayt'n?
okh, okh! ikh darf makhn haynt a veg a vaytn!
- makht men!
- yo, farshteyt zikh! vos, a *breyre? ober trakhtn trakht men:
se farkhapt a regn,
un di vegn - oy, di vegn!
- vegn? vos di vegn? - zumpik, *khazerenyu, zumpik!
- et! avu a ferd-kop, iz er shtumpik!
- vu a *khazer, iz a *khazer! for!
- kuk im on nor, *kast zikh gor!
hostu oyfn nikhter-harts dir a tsuzamenshtoysekhts!
(zogt der *khazer un geyt zukhn a gemoyzekhts).

shpeter tsu tsum ferdl redt der vogn:
"herstu, vos ikh vel dir, bruder, zogn -
far a *khazer oyf keyn blote zikh nit klogn!"

der *khazer un der solovey
nit keyn shorkh! a pips tsu tun nit vagt!
sha! der solovey, er shpilt, er knakt:
"kvik dos harts, kvik, kvik es, kvik es
un baglik es!
s'iz in lebn do *mesikes!
kvik!
blik nokh blik
fli'mir dokh tsurik, tsurik, tsurik!
blitst a blits, farblitst er!
ven-zhe az nit itster? itster, itster, itster!
flaterdik, tsehitster
flaker! flaker!"
himl efn zikh! vos vil er, ot der knaker?
shtiler, shtiler! lozt aleyn im!
shoyn, er shpilt shoyn nit far keynem,
nor far zikh, far zikh aleyn a *mizmer:
iz mir,
vi in a gefenkenish a feygele zikh pyestet,
eng im un di luft farpestet,
un se ken nit mer -
se fargeyt zikh un se bet zikh, bet zikh *rakhmim
bay zayn eygener *neshome, zol zi lozn zikh farkaykhn im
un oyf eybik zikh farkhlisnen in a trer!
her nor, her!
vider shoyn genumen shtarker, heler -
tantst a shtern oyf a teler!
*haleluye! ergets vu klingt op a strune
fun *bitokhn, fun *emune!
tss! a *kruv iz durkhgefloygn
oyf a tsiter-shtral, di treln
im gefeln,
un er kloybt zey un er trogt zey hekher, hekher,
in a fayerdikn bekher. -
un gemitlekh, a *balbos a yuster, halb farmakht di oygn,
drimlt zikh *reb bulfas, *kosher-fisl oysgetsoygn,
genetst, heybt *benimesdik zikh oyf,
un di morde shoklendik arop, aroyf,
praykht er un zogt grebtsndik: "khryok, khryok!
hey, du soloveytshikl, a *ruekh dayn baben, zog,
vu zikh oysgelernt azoy knakn?
khryok! (shoyn lang getun a grebts aza geshmakn!)
shpil, shpil, *mamzerl, ikh vel dikh nit fargesn!
shpilstu, kokht der mogn andersh gor dos esn!"

*reb svinyak
*reb svinyake -
yo, a *khazer iz er take,
nor a *khazer on a gal.
megst im zidlen, shelt *afile im in tatn,
veyst er, fun keyn *kloles vert men nit *bedal
un a zidl-vort tsum mogn ken nit shatn.
un deriber: kumst arayn in hoyf, in shtal -
her nit gornit, tu dir dayns, genis!
vart nit oyf *kibudim, maniforges,
vos gefelt dir, nem, tsi borg es,
saydn, got bahit, me shlogt iber di fis;
az me git, *kholile, dir tsu filn,
tor men mit keyn shtekn zikh nit shpiln -
shoyn tsi op! on *taynes! morgn megstu kumen vider.
geyt nit eyn mol, pruvt men nokh a mol, *nishkoshe.
pruvt er, treft er: bay der tir ligt yakhne-dvoshe
di *makhsheyfe, zi, di shvartse kats, un varemt zikh di glider,
vasht zikh, glet dos *kosher-piskele, a gletl nokh a gletl.
- myo, a gast in shtetl!
myo, vi geyt es, panye "vos me git im kayt er?"
(myoket zi, gringrindlt mit di eygelekh un shtekht).
- gut, nit shlekht!
volt geven nokh beser, volt geven dokh beser,
vi in *posek shteyt es! (zogt der *khazer un er lozt zikh vayter).
- shtey! (farloyft dem veg zi) shtey! (*)brosh hot keyn tsayt er!
zog, vos shteyt in *posek, alter freser?
- shteyen nokh in kamer dort di feser
mitn - mitn -
- mitn kroyt?
(shpringt zi unter) brenen zol oyf dir di hoyt!
dayn gebeyn zol zikh tseshitn!
marsh! avek!
fun *khazeyrishn ek
makht men nit keyn faylnboygn!
(un a grabl im in *ponim, shir nit oysgerisn im di oygn)
ikh im *posek, shrayt zi, er mir kroyt! -
*reb svinyak filt dem *tam fun toyt,
azh di kats, di shvartse, gel un grin un royt.
trogt er op zikh, vortshet, shelt - di kats? *kholile!
oyfn *posek
im fardrosik!
un gefinendik a fete blote un a kile,
mitn pisk in ir a flyask er:
"*posek - *has milehazkir!"

der fartsveyflter *khazer
hot der *khazer haynt gehat a tog!
nit keyn tog - a plog!
(nit far keyn *shum *khazer dos gezogt gevorn!)
s'ershte oysgelozt oyf im dem tsorn
*khaye-beyle.
un far vos? umzist-umnisht. geshtanen oyfn hoyf a *keyle -
er gedenkt nit, tsi a tseber, tsi a shisl,
zol es zayn dort, vos se iz zikh - *kosher iz zayn fisl!
nit zikh tsugerirt, ikh shver aykh!
*khazer geyt zikh mit zayn *derekh:
vos iz *keyle? nor a *tofl!
*ikersht iz der *tokh - di por kartofl!
hostu dir nit, na dir - *khaye-beyle mit der kotshere!
un zi kotsherevet, kotsherevet,
khotsh er kvitshet, khotsh er revet.
helft nit. tsit er op. er zukht a zump, a motshere,
optsukiln - nit azoy zayn *kas vi zayn rukn.
(az se brit, se brit *mesukn!)
trogt es im gor un fartrogt im in *reb *shmaryes gortn.
shat nit, bald gefunen er a treyst zikh dortn -
tsu baarbetn a gortn, hot ir den a *tayneg a geshmakern?
nemt dem gortn er tsegrobn un tseakern
mit der noz un mit zayn platshik-frumen piskl,
tsen mol beser vi *reb *shmarye mitn riskl.
vi er shteyt azoy fartun in same rekhtn grobn,
ersht - *reb *shmarye mitn shtekn mitn grobn!
gey-zhe arbet, aker mit der noz,
az *reb *shmarye iz *balbos,
er der gortn-hiter!
loyft der *khazer vayter, flit er,
tsvey mol shoyn an opgebriter -
shteyt a ferdl iber fuln gershtn-zak.
zogt der *khazer: "kh'vintsh ap'tit!"
"bite mit!"
entfert im dos ferd, "nor esn nit!"
"esn nit? far vos? der gershtn nit geshmak?
lomikh okersht nor farzukhn! nor farzukhn!"
un er shtupt dem pisk un khapt a drige.
iz der *khazer oyser zikh un nemt mit toyte *kloles flukhn:
"du ferdatsh du eyner! flyaskedrige!
shlogt! nekhay volt dikh a fayer-regn opgekrelt!
volt a *blote-yam farfleytst i dikh, i shtot, i feld!
alts fardorbn, alts! keyn *khazer ken nit lebn oyf der velt!"

iber tseber
shteyt a tseber ful mit veys-ikh-vosn, shalemoyzn -
se farshteyt zikh, koym a tseber, shoyn *mistome nit keyn royzn.
iber im ver mit zikh? der *mefunek
*khazerunek,
*kosher-fisl, *treyfe-baykhl.
shteyt un kayet un er vortshet: "fe, a *maykhl!
nit keyn *tam, nit keyn *reyekh!
itst farshtey ikh:
ver der bester,
s'argste est er.
yo, der ku, der shtoyserke, di beste klayen
un dem ferd, dem drigatsh, hober git men kayen!
mir vos? dos! abi a fuler tseber! nit gekargt!
ay se krikht in haldz nit? ay se vargt?
(khrak! se kert di grine gal zikh iber!)
art im, mayn *parnose-giber?
shteyt un redt dort! glaykh vi gornit! nit zayn *eysek!"
un azoy-o vortshendik, on *kheyshek,
khapndik di zet,
er dem tseber oysgeleydikt biz het-het.

der *khazer un der hon
iber fuler korete a *khazer shteyt a diker
un er *akhlt. *niker,
az er halt zey'r funem *posek: "*kabed es -
erlekh halt dem fres!
*leman yarikhn -
vayl in *zkhus fun esn lebt men, me derlebt *meshiekhn".
in dem kumt tsu fli'n der royter kukuriker
un gevaldevet: "staytsh, staytsh? vos tustu? hob *rakhmones!
veyst nit, haynt a *tones?
oyfn himl zikh bavizn haynt a vilder bezem-shtern,
zogt men, er mit fayer vet di velt oyskern
un dernokh ersht iberkern,
*shokhtim veynen un vi blut *khalofim gisn trern -
er dem *rosh in korete! vi keyn mol gornit! vos? er
nemt zikh epes den tsum harts? un iz a *tsadik! *khazer-fisl *kosher!"
"narishkaytn!" zogt der *khazer, "mikh vestu nit shrekn!
zol di velt zikh iberkern, meg zikh aldings ekn -
*khazer *tomed nokh gefinen zikh a blote vu zikh oystsushtrekn!"

*oysyes

*oysyes mekhakimes

*alef, *beys
tsu der *alef zogt di *beys:
- ver iz bilkher? ikh tsi du? - ikh veys?
dakht zikh, ikh! farshteyt zikh: *reyshes
ikh dos ershte in "*breyshes",
*sheynes
ikh mit "*khokhme-bine" bin in *shkheynes.
freg ikh, zay nisht beyz,
vos grod du der *rosh-verishn funem *alef-beys,
un far vos nit ikh dertsu bin *zoykhe?
take du dos ershte bay "*onoykhi"!
- nit nor bay "*onoykhi", oykh bay "*ate"!
(kumt a klore *tshuve un a glate.)

*giml
veyst ir, ver a mol farzindikt zikh in himl?
*giml!
zi iz dokh dos *kheynevdike *yetser-hore-fisl,
nu, farglust zikh ir a shtif tsu tun a bisl -
tut a shtoys di *samekh.
"ot dos reyfl", zogt zi, "kayklen lomikh!"
shlaydert vi a kaylekhl di *yud.
un vos nokh di *giml tut?
shteyt *reb *tsadik ayngeboygn, in *kavones heylike fartift -
un dos fisele se shtift,
tret im on, umgern *kloymersht.
tut *reb *tsadik dokh a tsiter. koym ersht
er tsu zikh gekumen, er derfilt a bri -
ongeshpart in im zi gringlekh mit der kni:
"nemt nit far umgut! zikh oysgeglitsht a bisl, glitshik!"
un zi beyzert oyf der langer *nun zikh: "smitshik!
zet, ikh fal - im art nit! rirt zikh gor nit!"
un *reb *tsadik vert *mevulbl, shtamlt: "nite! ne! me tor nit!"
un er filt un glust dem *tayneg fun *neveyre.
ale shterndlekh - a vink zikh iber, ale *oysyes a miml,
un der *malekh-doyme zikh a loz, gekhapt di *giml,
tsugebundn tsu der pyate ir tsvey redlekh - a *tseyre,
un a brumbas, vild geshrey,
oysgerufn: "*tseyre *giml - gey!"
un fun demolt geyt dos fisl, blondzet vi a shretl,
vu a shtot un vu a shtetl,
unter tishn, unter benk,
*al-pi *rov dort vu s'iz eng,
tantst oyf *simkhes un oyf *kvorim,
un *afile tsvishn *shurelekh fun *sforim.

der *meyukhes
vu di *mayse zikh getrofn? ver vet zogn, ver?
neyn, ir vet nit trefn, kinderlekh, ikh shver!
nit oyf dr'erd, nit in himl, nit in shlof -
gor in *sider oyfn kepl fun der *vov.
eyn mol iz aroyf ahin a *khirek *al-pi *nes:
er zikh, zogt men, tsugeshtelt a benkele a *khes
un getun a shprung ahin tsu; and're zogn,
im in moyl a flig fartrogn,
oysgeshpign
un gelozt dort lign -
ot azoy derhoybn vert men *al-pi *mikre!
*tkhiles er gefilt zikh oybn prikre.
vos-zhe? gornit! epes hot zikh nit geloynt.
nor az *sof-kl-sof zikh tsugevoynt
un bakumen gor a nayem nomen: *khoylem,
er gevorn groys bay zikh un lebedik un munter -
veys ikh! gor nit der! derkent shoyn nit dem kleynem *oylem,
kukt fun oyvn oyf in gantsn dem derunter:
i der *pasekh i der *segl, zayne brider
vos mit im in *sider,
i der *tseyre i der *komets
ale zey *nekhos-darges, *khomets!
un *afile *reb *melupm - khotsh der letster
oykh, mir dakht, der eygener *bal-tsure,
nor a bisl nidriker fun im er in der *shure -
oykh a gornisht! eyns in im nor shetst er:
firt zikh statisher, gezetster.
"un a *svore", zogt er, "gor faran azoyne erter,
vu keyn *simen nit, keyn *zeykher fun der *khevre der geerter!"
(her nor, redt gor daytsh shoyn! sheyne verter!)
tsit ahin, in yene heylike *mekoymes -
oy muz
zayn dort reyn un sheyn! a *tayneg nor a liber!
eyns um eyns geklibene! un do? ikh bet aykh iber -
*khirek-mirik-shurek! shteyt nit on im, *mi'slekh.
hert men un se vert fardrislekh.
aha! gezogt aykh!" shrayt der *pasekh,
"lozt keyn *khirek oybn! itstert nat aykh!"
un der *reb *melupm?
nebekh, s'tut baym hartsn ale mol a tsup im!
"nu!" makht er, "nu-nu!
tfu!"
un unter a *yudl ayngekortshet,
ligt der *komets un er vortshet:
"yo, yo! derlebt zikh! gut derlebt zikh! sheyne tsaytn,
*khirek zol fun oybn raytn!"
un der krumer *segl
kukt kesoke un varft *mamzeyrish an eygl:
"ehe, me ken aykh, feter! ir fun undzer *oylem!
vu me traybt *reb *khirek, darf men nit *reb *khoylem!"

der *vikuekh
a *vikuekh far *kol am veeyde.
beyde,
i di praktish-kluge *beys,
vos in al dos beyz,
i di *tsadik, vos in pelts -
*bale-toyves zey der velts.
un zey voltn lang farzorgt zi, ven nit der *vikuekh.
"az ikh tsol a *toyve far a *toyve",
shrayt di *tsadik, "vos-zhe tu ikh?
tut a groysn *khesed den der *loyve,
az er tsolt zayn *khoyv?
neyn, dem *soyne far a bruder koyf -
du far shteyner tsol mit lekekh!"
"o, far shteyner tsu a hoykher *mekekh!"
falt arayn ir in di reyd di *beys,
"ikh bin *orev dir, nit eyner
kumen koyfn lekekh vet bay dir far shteyner.
vest shoyn opleyzn - *nishkoshe, leyz!
ikh zog, hodeven dos shlekhts mit lekekh un mit flodn -
i far zikh, i far der velt a shodn!"
"shodn?" beyzert zikh di *tsadik, "vos? batsolt tsu tayer?
freg ikh dikh: nu, lesht men fayer den mit fayer?
mitn shlekhtn vilst dos beyze du bazign?
neyn, a *sheker, *shove-vesheker! lign!
boyml oyfn fayer gistu, veys!"
"yo, ikh veys - vos tsu iz ibrik!" zogt di *beys,
"un *malokhim treft men nor in himl!"
"veystu vos-zhe, fregn mir di *giml!
zi di ershte iz bay got,
veyst *avade zi fun guts un shlekhts dem *sod".
*giml? nu, iz *giml. geyen zey tsu *giml fregn
funem shlekhts un funem guts di vegn.
hert zey oys di *giml, trakht un tut a krekhts.
"vos-zhe ziftsstu gor? vos krekhtsstu?"
fregt di *tsadik, "undz dos harts tsebrekhstu!"
zogt dos *gimele: "ikh kuk oyf links, oyf rekhts,
un ikh trakht mir: guts far guts, tsi guts far shlekhts,
dos a *shayle iz a *khuts.
aykh vos bet ikh - tsolt dervayl nit shlekhts far guts!"

der frage-tseykhn un der oysruf-tseykhn
der in drayen
ayngehoykerter her frage-tseykhn
un der oysgeshtrekter *gadlen, vos tsu shrayen
lib *afile, ven er redt mit veykhn,
*odn oysruf-tseykhn - beyde
far der *khoshever, *bekovediker *eyde,
far di klugitshke dray pintelekh geampert zikh, gelodn,
iber *emes zikh geshpart.
"ikh bin *emes!" shrayt der langer *odn,
"*emes shrayt nor, vayl im art!
*emes iz in *koyle-koyles, in geshrey,
vayl er filt, er iz gerekht, se tut im vey!
*emes iz bay mir, bay mir!"
"*emes iz bay dir?"
fregt der frage-tseykhn, *hayitokhn?
*efsher gor a *toes, liber *shokhn?
vos iz *emes, freg ikh, nit a *shayle in a *shayle?
nit a tsveyfl-reyfl, vos se shlist zikh oyf a vayle,
nor *kdey zikh hintervaylekhts tsu farshlisn in a beygl?
tsi der *emes gor a retenish, farborgn in an eygl
funem mentshele, vos mentsh trogt in zayn oyg es?
*emes filt gerekht zikh? *efsher gor aleyn oyf zikh er *broygez
un er matert zikh aleyn un boykert,
ayngehoykert
unter nogndikn *nigndl, vos nit tsepoyk es, nit farshvayg es?
*emes - ruen den nit shtile troyer-frages, *tomer-dayges
oyf zayn *ponim oyf zayn bleykhn?
un di velt in gantsn - nit a frage-tseykhn?
ken der *emes den bageyn zikh on im?"
un di dray *dayonim
beyde *tsdodim oysgehert
un *geyishevt zikh ahin, aher, geklert,
nokh dem zey aroysgezogt a *psak,
un a fayerdike hak
oysgehakt im in der rekhter bak
funem groysn kloysterglok
un geheysn klingen im bay nakht fun hoykhn shtok:
"oysruf-tseykhns tsu a *sakh -
shoyn *mistam der *emes shvakh!"

vilt ir mir nit gleybn - say vi say
shteyen di *dayonim do ot ale dray...

der *kholem
feygl dokh faran *mikol haminim!
ikh vel itst dertseyln fun a grinem,
vos gekumen iz a vayser im akegn.
ober frier muz a retenish ikh fregn.
hert: in himl do,
oyf der erd nito,
nor ir treft es bay *reb *mekhele *melamed -
vos iz dos? - a *lamed.
- yo, getrofn!
itst der veg tsum *moshl ofn.
kh'hob a mol gekhapt a driml,
vi ikh ze: a vayser bushl flit fun himl;
im akegn funem shtibele fun *mekhele *melamed,
durkhn koymen, oyf a tishtekhl fun samet,
flit a *hey, a *yud, a *mem, a *lamed.
nokh a bisl
un di *lamed gor a griner bushl oyf eyn fisl!
- vos? a griner bushl gor? - a *shayle oyf a *kholem!
un di beyde bushls opgeshtelt zikh oyfn dekhl
funem altitshkn *reb *mekhl
un me neygt zikh un me git zikh *sholem:
skotsl kumt! fun vanen iz gots diner?"
shtrekndik dem rekhtn fligl, fregt der griner.
"funem himl iber velt der gorer!"
zogt der klorer.
"vos? fun himl? oykhet dort geven?
un far vos-zhe ikh dikh nit gezen?
lang *a ponim du a vanderer!"
"neyn, mayn himl iz an anderer!"
"*dehayne?"
"*poshet, ikh bin nit fun dayne!
ikh - mayn himl iz a bloer, hoykher, breyter,
a tseshpreyter,
un mit khmares shvartse, un mit blitsn royte!
un der himl dayner - *oysyes gor toyte!"

dos der *kholem.
ver-zhe veyst nit, az *khaloymes kern on zikh mit *mesholim?
zol zikh dakhtn aykh: der *kholem, ikh gezen gor oyf der vor im,
eyn mol, ven mit ekl
ikh a tret geton umgern oyfn ekl
fun a langn bikher-vorem.

*koytse shel yud
ikh vil epes aykh dertseyln - zol zayn ru!
efnt oyf a bikhele,
zukht dort op a *yudele un kukt aykh tsu:
hot es oyfn kepele a shtrikhele,
a pitspitsele
vi a kitsele,
vos se tut a fligl mitn fisele in shpitsele
funem nezl fun ir zindele, ir tekhterl,
oyf aroystsurufn a gelekhterl.
heyst es, ot dos shtrikhele, *ots-koytsetsl,
oder *koytse-shel-
*yud.
treft zikh shpet bay nakht, me shloft, me rut,
tut *ots-koytsetsl a murml: "*ots, *ots, *koytsets,
kalepoyts es
un farkloyts es,
*ots, *ots, *ots,
boydem, klots!"
heybn on di *oysyes in bikhele zikh vign -
shoyn, an iberkerenish, me nemt zikh krign:
keyner, shteyger, vil nit shteyn, nit lign
lebn *beys.
bebet! vos nor epes - "be!"
fe!
zol zi geyn tsu al dos beyz!
un di *giml driget mitn fisl,
traybt dos *alefl. "gehert a bisl?
shtupt zikh", shrayt zi, "ot dos *shamesl!
nit gezen azoyns nokh - a koromisl
mit tsvey kendelekh!"
un di *reysh fun "rendelekh"
vil nit shteyn in eynem in eyn *shure mit der *dalet.
"vi kumt er aher tsu", shrayt zi, "ot der *dales?"
vos me bet zi: "shvayg! on *tsitsis nit keyn *tales!"
neyn, se helft nit! pekh-un-shvebl! smalet!
un di lange *tsadik vil nit aynshteyn lebn "har".
staytsh, far vos? far ven? "derfar!
vayl er iz a *roshe! vayl er hot dokh nit keyn harts!"
un dos *lamed-vovl shlept dos fisl, eng dem fisele un shmol im -
vu? in "*sholem".
"got mit aykh! pamelekh! shlept nit, varts!"
"sara *sholem, sara vert,
az zayn *shin gefint men bay der shverd
un zayn *memele in klem
gor baym *samekh-mem!
un ir kent es trefn in *nekome
un *afile in *milkhome
(khotsh a bisl andersh dort geshleyert)".
un di *shin tseblozn zikh, tsefokht, tseveyert
vi der veyer funem indik,
rukt zikh fun der *kuf - di *kuf iz zindik:
"s'iz dos *khazer-fisl *kosher funem *sheker -
zol zi geyn tsum dokter, tsum apteyker!"
ot azoy-o raysn zikh di *oysyes, di verter,
un antloyfn fun di erter
in di tsentliker, di *meyes,
un se feln nit keyn hetser -
kegn im, zol lebn, kegn groysn *bokher-zetser.
(*khutspe! im gor zogt men *deyes:
"ot azoy tseshtel! azoy tseshtel!")
fregt nit, kinderlekh, nit gut!
un az s'iz bashert, iz kumt es fun a *koytse-shel-
*yud.

i
*tsadikl, mayn *tsadikl, dos ershte funem shteysl
in mayn libn *alef-beysl!
khotsh gehoykert un geboygn,
*toyvlt zikh es ale morgnfri in regnboygn,
kumt aroyset shlank un oysgetsoygn,
un a loz zikh oyf a gildn bletl
glaykh tsu mir in betl -
shpiln mir a bisl zikh in kitsl-gletl.
nokh dem freg ikh es: vos hert zikh epes nayselekh?
shmeykhlt es, dertseylt mir *mayselekh.
eyns fun zey dertseyl ikh itst: *khirek
ongeshmekt zikh ergets vu mit lirik.
s'iz aza *min manglenish, a nogenish,
vos geyt iber in *farkholemtkayt, fartrogenish
un in shtiln zogenish,
vos me ruft *hishtapkhes:
epes vil zikh, epes benkt zikh, epes - epes -
oy, vu nem ikh es? vi khap ikh es?
khap a vintl in di stepes!
"i!!" tsegist zikh shtil der *khirek, "i!
i, az s'tut in same pintele a bri
un a tsi
ergets vayt, ahin, ahin -
volt ikh oyfgekhapt zikh oyfn kepl funem *pasekh-shin
un in shtilkayt fun der muter nakht,
durkh *levone-sod un tsiter-prakht,
volt ikh mit mayn benkshaft mir gefloygn
biz tsum hekhstn pintele, tsum *khoylem,
vos tsvishn dem un yenem *oylem,
tsum shvartsapl fun gots oygn,
vos er iz farzunken in a driml,
vi far tog der toytropn in bliml,
volt mayn benkshaft im gevekt, gevekt,
vi se vekt dem funk a blozzak,
volt er oyfgekhapt zikh mit der *gvure, vos in im farshtekt,
un tseblitst zikh in a *dogesh-khezak,
inem *dogesh-khezak fun der velt,
vos er brent un brent nit oys in payn,
volt ikh zikh oyf im geshtelt,
zol ikh eyns mit im oyf eybik zayn -
eyns, *ekhod un sha!
oder neyn! vos zog ikh, ha?
*efsher, varfndik zikh oyf der *shin fun shturem,
zol ikh trogn zikh tsum hoykhn turem,
bizn same shpits,
tsu der *vov der shtolener, vos tsit tsu zikh dem blits,
un fun dortn, tuendik zikh a tsegli,
zol in blits un shturem ikh oysdunern mayn "i"?"
ot a *loshn, ot a shprakh!
ober fun *vekakh
*hoye oymer
biz *vekakh hoye oyse
regns, frest un vintn groyse.
in der vayl gor *shvues-tsayt, arum *le"g-boymer,
ven se tantsn *oysyes gin-goldene tsvishn beymer,
er shpatsirt zikh oyfn grinem feld dem frayen
un derzen a *khirekl, vos zitst unter a *zayen.
do dos shitere fun der geshikhte
durkh a zipl vel ikh zayen
un aykh lozn dos gedikhte:
er un zi
zingen shoyn an ander lidele - nit "i",
nor vos den gor? "ey"!
*tseyre *zayen zey -
er mit ir vi and're tsvey!
un se nemt, farshteyt zikh, nit keyn *shmite,
kumt shoyn tsu dos drite.
ver gebrakht es? fregt di feygl!
veysn veys ikh, funem *tseyre vert a *segl.
un der *segl? ehehe!
andere *diburim: lirik-shmirik - be!
dos frages! geven a mol a *khirek,
itst tsvey eyglekh mit a berdl - iz dos girik.
- girik? - yo! - nokh vos? - nokh vos, az nit nokh gelt?
dos der pupik fun der velt!
un oyf vos iz zi, di likhtike, geshtelt?
oyf dray zakhn: zet un fet un bet!
vayter gornit, et!
un tsum *sof farkoyft es zikh tsum *shed
far a beygl!
dos di *mayse funem *khirek, vos gevorn iz a *segl.

klingt der zeyger dray

klingt der zeyger dray,
lig ikh mit di oygn ofn,
trakht mir oys a *moshl - say vi say,
ven se shloft geshmak zikh, ken ikh ersht nit shlofn.

dray
zitst bay zikh in tsimerl *r' *leyzerl der kleyner,
redt mit zikh aleyn er.
fregt er bay zayn umet:
"vos iz eyner?"
hert er vi a flig in oyer zhumet:
"eyner iz dokh keyner!"
zogt di sharfe *sfeykes-vey,
vos tsesheydt im: "eyner iz gor tsvey!"
fregt er: "vos-zhe fil ikh emetsn a nit-gezeenem derbay?"
klingt der zeyger dray.

dos blimele
shpilekhlekh farshidene:
mit a koshikl a yidene,
mit a hemerl a shmiderl,
un a hendele vos kukt in *siderl,
a payatsele, a berele, a biberl,
un a zelnerl a *giberl,
oyf zayn bristele a blekhl -
un tsvishn ale in a krigele a bliml.
un khotsh shpet shoyn, tsayt tsu tun a driml,
firt dos blimele a shtil geshprekhl
mitn zelnerl, vos shteyt dernebn.
blimele dertseylt im fun ir lebn:
z'iz a mol a zumer-feygele geven -
shoyn gemegt zi demlt zen!
nit a feygele - a tsiterl!
neyn, vos redt zi - gor a shpliterl,
yo, a shpliterl fun regnboygn!
tsapldik arum a shtubik-nakhtish zunele gefloygn,
epes zi di zise varemkayt getsoygn -
opgebrent di fligelekh! a *breyre?
iz aroys a *gzeyre
fun di shterndlekh, di blimelekh fun himl:
vern zol fun feygele a bliml.
nu, a bliml, iz a bliml. tsvishn flaksn
zi in feld gevaksn,
zikh mit fligelekh un vintelekh geshpilt,
gor nit shlekht zikh dort gefilt.
nor a *tsore, nemt es tsu di shterndlekh zi tsien!
iz khotsh bet dem shturemvint, er zol zikh far dir mien -
tsugebundn tsu der erd zi mit a shtroyele!
*khalesht zi un kvikt zikh mit a toyele,
a treystele: ir derleyzer, er vet kumen nokh, vet kumen,
shmekn vet er ir gerukh ir frumen
un bafrayen zi, bafrayen...
nu, in kurtsn, yo, nokh vos a *sakh do brayen -
r'iz gekumen! yo, gekumen ir derleyzer,
ober oy un vey z'ir -
beser volt zi in ir benkshaft shoyn geblibn!
hot bafrayet un keyn fligl nit gegibn!

shpet. se klingt der zeyger dray.
klogn zikh? far vemen? nit *keday.
shtil - se shloft dos zelnerl fun blay.

der shreklekher gedank
nakht.
shoyn di velt ir oyg farmakht
un a shtiler, ziser shlof
iz gefaln oyf di shof.
nor a shefele dort eyns nokh vakht,
un se flatert un se tsitert,
veynendik farbitert,
zayn *rakhmonesdiker me.
- tokhter-lebn, fe!
(zogt tsu im a *shkheyne)
epes *tnues hostu in dir gornisht sheyne!
meken ven me shloft shoyn? vos dos far a gang?
tsi du bist, *kholile, krank?
tut dikh epes vey, ha? zog!
- veys ikh? kh'volt gevolt, se zol shoyn vern tog.
s'iz *shtok-khoyshekh, s'veynt der vint -
falt a *pakhed... oy, got, helf!
in azoyne nekht nit ruen dokh di velf!
- gey shoyn, gey! du redst dokh vi a kind!
meynst, se shlofn *efsher itst di hint?
*k'moyre nit, zey lign bay di toyern
vi di bern, mit geboy'rte oyern,
khapn oyf a lyade shorkh, a mindstn rir!
- be! me! (makht dos shefele) di *klovim... bilers fir...
- vos-zhe, serdtse? red!
- vos zol ikh dir zogn? zen dem groen *shed -
nit far dir un nit far mir;
s'iz mir ober a fardros, a veytik - krank
makht mikh der gedank:
ikh vel shuldik zayn a hunt a dank!

tsvey royzn
kh'hob a *moshl fun tsvey royzn oysgetrakht.
eyne
zey'r a sheyne,
nor gemakht
fun papir un drot,
un di tsveyte - gel, farshmakht,
khotsh fun gortn ersht gebrakht.
un zey beyde grod
lign oyf eyn tishl. "tay're *shkheyne",
zogt di ershte mit a krekhts,
"zog, vos hostu aza *ponim aza shlekhts?
bist a mol geven dokh gor a sheyne,
me derkent nokh oyf dayn *ponim
fun dayn sheynkayt di *simonim -
nu, dertseyl-zhe vos dir felt,
vos du bist azoy fargelt
oyf *sakones!
*benemones,
kh'ken nit kukn far *rakhmones!"
"gortn - heyse shtraln - frisher toy -"
shtamlt yene, "oy, se benkt zikh mir azoy!"
"s'benkt zikh? pss, a *tsore! vos a blum zikh glust!
shtraln, gortn,
frisher toy - vi rufst es dortn?
gleyb mir, fun di narishkaytn keyn mol nit gevust
un ikh leb, un danken got!
herstu, shvester, ikh vel zogn dir a *sod:
dakht zikh, serdtse, dayne nervn shvakh,
un derfar, zay *moykhl, redstu mir nit tsu der zakh,
*hoyries, *khaloymes zikh dir vayzn.
volst gehat du nervn ot vi ikh, fun ayzn -"
"nite, nite! oy, vos redstu?"
mit di *koykhes mit di letste
hakt zi iber di farshmakhte,
"zibn vokhn ikh geblit, mir dem toyt gebrakht di akhte,
ober nit *mesukn, nit *mesukn!
eyder eybik trukn
un nisht visn keyn mol
nit fun toy un nit fun heyse blikn -
shtarbn un khotsh eyn mol
mit a tropn toy zikh kvikn!"

dos shvebele
tshik -
ongetsundn zikh a shvebele, tseflakert, un mit glik,
mit a bren a kush getun dem likht.
(plutsim, plutsim iz geshen dos, umgerikht).
vert dos *likht-neshomele, der knoyt,
lebedik fun toyt -
zet: tsvey hele flamen
gisn in eyn *rege zikh tsuzamen!
nor dos *emes groyse glik,
vos iz dos? a blik.
bald
falt
undzer shvebele tsu dr'erd,
oysgeloshn un fartsert
un farkoylt.
- nu, du hitskop, vos *gepoy'lt
mit dayn bren un mit dayn flam?
(zogt oyf dr'erd tsu im dos mist)
nor tseflakert zikh umzist!
itst *mistam
dikh mit fis do vet men tretn
un mit undz in droysn betn!
- neyn, *evyoynim!
(zogt dos shvebele) a *sof azoynem
un tsu aykh nit glaykh!
ikh bin raykh
umgehayer -
ikh a *rege hob gegebn un genumen fayer!

feslekh
vayn makht reydevdik *afile toyte geslekh,
nu, far vos-zhe zol nit gibn *loshn er di feslekh?
hobn zikh in vaynkeler di feselekh tseredt:
eyns, a *mazikl, a sprit, me ruft es "*shfoykh-khamoskho",
shpet,
oyfn tsimbl nemt dem "*veytsidkoskho" -
s'iz a fesele  mit gutn, frumen vayn,
nart zikh shtil tsu dir arayn,
glat, *mekhaye zis,
plutsim, vey, er varft dikh fun di fis!
un an anders, a *ma-yaysenik - se vil nor visn,
tsi farkoyft men kvas oykh in *kafrisn;
nit - far vos-zhe yener fas
ruft zikh on *kafriser un iz ongeshmekt mit kvas?
dos a *shayle! un far vos di zakh biz haynt nit oysgeforsht?
"royter borsht!"
shrayt baleydikt der *kafriser, "kh'her, ikh her!
nor ikh vil mit dir nit *taynen, ikh - ikh bin nit abi ver!"
nor nokh mer
kokht dos fesele "*lekhayim" -
ful iz dos mit frishn vayn mit nayem,
redt es, shit oyf vos di velt shteyt, *al hashem veal meshikhe!
im gefelt nit keyner, im keyn zakh nit *nikhe -
andersh darf es zayn in keler! s'iz nit dos!..
nebekh, epes volt gevolt es, nor se veyst nit vos.
"herstu?" zogt *reb *veytsidkoskho tsum *kafriser,
"veystu, vos ikh vel dikh betn, ziser?
freg dayn *shokhndl, zay *moykhl,
vos se burtshet dort azoy in im un redt,
glaykh arayn in im a *dibek, got bahit, a *shed!"
"veys ikh, *mayse *kundes! a yung *koyekhl,
zikh tseshpilt di blutn - ersht gekumen funem kelter.
vart a bisl, kumen vet di elter,
vet er vern shtil, gelasn. oykh a mol geven *kundeysim - itst
oyf di heyvn opgezetst zikh un me zitst".
"neyn, me zitst nit, nor me geyt!"
falt arayn *reb *veytsidkoskho in di reyd,
"m'geyt fun tog tsu tog, oy, briderlekh, alts oys!
s'vert in harts alts leydiker, se nogt, se nogt,
plutsim, kukst zikh um - se togt!
leydik biz der shpente, un me bet fun keler dikh aroys!"
"nu, vos zogt men oyf dem *tsar dem groysn?"
redt a fesele mit zoy'rn vayn vi esik,
"gleybt mir, i der keler, i der droysn -
*hakl bakl, alts eyn *mieser *eysek,
kumst aher un geyst ahin tsu *al-pi noyt!"
"e, farkrokhn gor! geredt, geredt - aroyf oyf toyt!"
shlogt zey iber do *reb "*hayem tamtseynu"
(s'iz a fas mit vayn *kharifes,
fun di vaynen fun di shtarke, fun di reyne -
redt er varem, shtil, mit *tkifes
un *batamt),
"ay're vaynen, brider, mit keyn *esik-khkirelekh nit *samt!
*samt nit, *samt nit, mayne fraynd!
morgn gey'n mir oys - gebentsht der haynt!
un a *brokhe dem, vos farn toyt zikh zogt:
ven baym harts aleyn geklemt mikh un genogt,
ikh mayn letstn tropn nit gekargt,
un gevaremt un gekreftikt un geshtarkt!"

*vide
du bist, bruderl, a voyler,
un der volf - a koyler?
dos gebeyn farsheltstu im *avade?
nite!
her nor, farn *vald-tsadik *reb ber *shlit"e
zikh der volf *misvade,
klapt in hartsn mit zayn lape zikh *al khet,
khlipet nebekh, krekhtst un redt:
"gleybt mir, *rebe, vi a volf ikh bin,
tu ikh a batrakht zikh - *nisim, vos ikh gey nit funem zin!
mir dos lebn, shver ikh aykh, nit *nikhe!
oykh a lebn: *pakhed, blut, *retsikhe!
un dertsu - halb hunger ikh, halb fast ikh!
ikh bin zikher, ven mayn harts zol visn yener pastekh,
vos fun moyl mir oysgerisn haynt tsvey fislekh mit an oy'rl,
volt mit mir in eynem er baveynt mayn *goyrl!
zogt mir, *rebe - ir zent *boki *hen in *nigle *hen in *nister -
zogt, far vos oyf mir a shtrof, a tsorn aza vister,
tsien mayn *khayune funem toyt?
un vos mer ikh leb, mer royt
zol di zindike *neshome vern
funem blut fun *koshere *beheymes,
vos ikh *mazik, *meymes -
fregt nokh vos? dem *khoymer tsu genern!
iz den nit a gots *rakhmones oyf di shefelekh, di rinder?
gleybt mir, zol ikh zayn azoy a tate mayne kinder,
vi nit eyn mol, in der same heyser gliklekher minut,
demolt, ven tsvishn mayne tseyn
flatert, tsaplt zikh a shefele, ven frish heys blut
shpritst, shpritst, se knakt a beyndl nokh a beyn -
tut in hartsn mir a ris
un in gorgl zikh aleyn
ikh gegibn volt a bis!"
redt azoy der volf, er klogt zikh. un der ber,
er -
*dam voeysh,
zitst un lekt di sline: "oy, a shtikl fleysh!"

di *shayle
heys dos eyvndl, se flamt.
hartsik zis, *batamt
tsu di keyletshlekh di *shabesdike redt es,
mit a libe varemkayt zey glet es -
ayngebakn im di keyletshlekh in harts.
neyn, vos mer geredt, alts veyniker gezogt!
ven a vort nor eyns, a mekhtiks, er farmogt,
eyns, a tsapldiks, a veykhs, a tsarts,
vos zol mit a mol i tun a glet a zisn, i a bren,
ven -
nor umzist! umzist! farfaln! tsum badoy'rn
nokh dos vort *ad hayem nit geboyrn -
neyn, nito nokh un se vet nit zayn!
"oy, a veytik iz mir!" mit a *rash
loyft di lopete in mitn gor arayn,
"fun di keyletshlekh fun mayne shir gevorn ash!
kumt! antloyft, antloyft, *kol-zman ir kent!
gikher!" shrayt zi, "gikh! ir vert dokh bald farbrent!"
un di keyletshlekh aroysgeshlept zi ale,
got tsu danken. *goyml bentsht di *khale
un zi filt zikh gliklekh, oyfgemuntert, frish,
un ot vakst zi oys gor oyfn tish
oyvn on un me badekt zi vi a *kale.
vos-zhe ken den zayn nokh beser?
plutsim - oy, gevald, vos vil dos meser?
vey, se shnaydt oyf shtiker! un a *shayle fibert
un zi blaybt farglivert:
gut dos eyvele, di lopete nokh beser,
un tsum *sof gor - funem flam tsum meser?

der leyb un dos mayzl
in a nets a leyb arayngefaln un er
ligt - a shtumer duner,
a fartsveyflter,
a farplonterter, farreyflter
in a khmare a *gekeyflter.
far aza *min *tsar, mentsh, glaykhgiltik nit farbaygey!
kumt di moyz un koym nor nenter tsugeyn zikh derloybt -
"nebekh!" redt zi shoyn, "ikh volt dos nit gegloybt!
moyz un leyb - abi me lebt nor, *tsores nit keyn *dayge!
vey mir, vey!
dos der leyb? der leyb? oy, hozl, gey,
ruf di kats, vos nekhtn ersht fartsukt mayn bruder un mayn shvoger,
ruf zi, ruf, un zog ir:
kum un kuk: a leyb - di erd getsitert, vu geshtelt a fus er,
itstert ze un nem arop a *muser!
vos-zhe zol a kats shoyn zogn, az a leyb azoy umgliklekh?
volt geven dos khotsh a nets fun shtriklekh,
makh ikh bald fun ir shtik-shtiklekh!
ober ayzn! vey, a nets fun ayzn!
do a moyz *afile ken keyn *gvure nit bavayzn!
ekh, faran ummiglekhs oykh far mayzn-tseyner!
vos-zhe tut men? zol ikh visn mir azoy fun shlekhts!
mit a zifts nor ken ikh helfn, mit a krekhts!
oykh a zakh dos, mitgefil vos kumt dir fun getrayshaft reyner -"
"burrr!!" kayklt zikh a duner ayn un oys.
khapt di fislekh oyfn pleytsele di moyz,
trogt zikh op, nit toyt nit lebedik, tsurik in lokh,
dort geblibn lign krank a gantse vokh -
nit far aykh gezogt, gekhapt zi in der linker zayt a shtokh -
un farzogt kinds-kinder un geshvoyrn:
"vos nit mit a leyb zikh trefn, zol keyn moyz im nit badoy'rn!"

dos hitl tsuker
*eyle toyldes noyekh:
*noyekh - glater hintn, shpitsekhiker *moyekh,
heflekh ziser, pinktlekh kalter,
zibn yor geven bukhhalter,
nokh dem tut a kuk er,
ersht - er iz a hitl tsuker!
hitl tsuker? ken men dokh oyf shtiklekh im tsebrokn,
in di tsuker-pushke im derlangen tsu di tishn,
varfn in di heyse glezer un mit lefelekh im mishn!
hot zikh *davke *noyekh nit dershrokn -
glaykh vi keyn mol gornisht, shteyt zikh ruik, mutik,
un vi vayser shney er redt kaltblutik:
"brokn vil men? zol men brokn!
ikh shoyn say vi say a *zokn,
kh'hob dershlept shoyn, danken got, biz fertsik,
un ikh zog es ofnhertsik:
shlepn vayter volt geheysn, *al-pi *kheshbn, a farbrekh,
glaykh vi epes felshn in der bukhhalterye,
tsushteln tsum kredit zikh a nul - nu, zay a *berye!
vestu khapn, bruder, bekh!
un az tsuker bin ikh,
iz fargin ikh -
zoln gute-frume layt fun mir genisn!
biternish azoy fil - zol zey'r glezl tey ikh khotsh farzisn!
mayn *neshome ikh arayngetun in vos? in tsoln trukene!
zol men hakn mikh oyf shtiklekh,
khotsh di veytik a *mesukene -
ikh derfiln vel zikh gliklekh
un tsegeyn zikh in a varemer *mesikes!
ekh, *yisurimlekh-shel-ahave, kumt, in aykh dos greste glik iz,
vos se ken zikh mir nor moln!
kumt-zhe, tut mikh oys shoyn fun di tsoln!
gist mit ale mikh tsunoyf! nito keyn *noyekh, *shimen, *ruvn!
eyns faran - gezang fun *kruvn!"
ot azoy-o di *yisurim er oyf zikh gebetn.
un oyf *tsores, dos tog-teglekh zet'n,
kumt nit oys tsu vartn vi oyf glik oyf shpetn;
dos gebet gehaltn nokh in mitn -
shoyn oyf shtiklekh im me hot geshnitn.
"est mayn layb un trinkt mayn blut!" gemurmlt er in zise leydn
un iz oysgegangen vi a likht in briendike freydn.
nor az er gekumen shoyn in zayn *gan-eydn
un dergangen biz in *tokh arayn in di gederem
fun *khaveyrim,
ersht - far vemen er gelitn?? far *khazeyrim!

dos meser un di zibn flamen
hert, dos meser, undzer *kharif, brokt shoyn
*toyres-lokshn,
shnaydt vi a *bar-samkhe, vi der letster *poysek:
"vos iz lebn, klert ir zikh, a blat *gemore?
yeder loyt zayn *seykhl un *hasoge in im *oysek,
ver se vayzt aroys *bokies, ver a sharfe *svore?
makht zikh, kinderlekh, nit *khoyzek -
lebn iz a bletl lokshn, vos me brokt,
brok nokh brok, brok nokh brok,
biz me zogt:
brok - a gutn tog!
un me geyt shoyn in der yoykh
un fun dortn glaykh in boykh,
in dem heysn keslkokh,
vos er mont alts nokh un nokh,
nem khotsh, gib im ale veytikn un *tsores!"
"vos-zhe toyg der gantser *eysek?"
"oyf *kapores!
dos farshteyt a kind *afile - s'iz dokh *alef-beysik!"
"ver-zhe halt aykh op, *reb meser?
eyder *toyres-lokshn brokn, brokt men zikh shoyn beser!"
"vos? tsebrokn zikh aleyn? dos ken dokh nisht di sharfste shverd!"
"mir di *khokhme shoyn gehert!
az me ken zikh nit tsebreklen, shtekt men ayn zikh tif in dr'erd,
ven dos lebn hot far dir shoyn nit keyn vert!
lebstu - flaker, biz dayn eygn fayer dikh fartsert!"
ot azoy in hele gramen
knakn zibn lebedike flamen,
shpringendik in *ponim im - a *ruekh in zeyer mamen!

der royter mon
tog vi nakht gefayert un gebrent der royter mon:
"az der gortn gole *sheker un se geyt nit keynem on!
kukt nor on dem *tsadik mitn berdele, dem papushoy -
vey un oy!
ayngehilt in grinem *talesl, shteyt a lange *shimen-esre,
ziftst un shoklt zikh, bet oyf tsaytn bes're,
frum,
un az keyner zet nit, az me shloft arum -
kutsenyu-
mutsenyu
mit der geler sonitshke! (di zunblum, heyst es).
un di kaylekhdike dinye dort vos trakht zikh?
dakht zikh,
vi a tikve narish, ha? a nebekhl, vos veyst es?
zolt ir zen, nu, vi tsu *shmad-shtik hot es *seykhl
un *bigneyve tsum arbuzikl a *kheyndele, a shmeykhl!
*meyle, vemen art es? glat azoy, tshikave!
ober vos *khatoim gor oyf yenem zukht zi
un se brent zi un bakumt di gele zukht zi:
"staytsh, der royter mon a *roshe, a *bal-tayve!"
un di ugerke *afile?
*kloymersht zikh a voylinke, a shtile,
grin, keyn pitsl *yeytser-hore -
firt zi *soydes durkh di nekht mit der *makhsheyfe,
mit der alter pomedore!
oy, nit glatik - vu a *sod, iz *treyfe!"
nor nokh mer fardrist im oyf di hoykhe beymer:
nor me shushket zikh, shtil, shtiler un geheymer,
un a *mase-matn firt men mit di feygelekh fun droysn -
got veyst vos zey zenen oysn!
shlekht! er muz avek, avek fun danen!
vi azoy-zhe? az me vil, *menies nit faranen!
vos-zhe, zenen den di zumer-feygelekh
nit geven a mol keyn margeritkes, *rokhls-eygelekh,
un zikh oysgerisn fraye, fray?
zol er nokh tsevaksn zikh, nor kumen tsu di *koykhes,
demolt, demolt - eyns, tsvey, dray,
un er filt ahin, ahin vu reyn un hoykh iz,
tsu di himlroyzn, tsu di shtern!
ver vet im farhaltn? vemen vet er hern?
got, nor oysvaksn shoyn gikher! vaksn! vaksn!...
dreyen, dreyen reder zikh arum di alte aksn,
shpint di tsayt zikh teg un nekht fun groe flaksn,
biz *lesof a likhtikn frimorgn oysgekreyt der hon -
*mazl-brokhe! oysgevaksn undzer mon!
oysgevaksn - ober kukt, zayt *moykhl, un derkent:
vu di blum? di fayerdike farbn?
farbn, vos di oygn undz gebrent?
vu iz fligl, vu? a kepele, a sharbn,
ful mit shvartse mondelekh pitspitselekh -
fun amolike *khaloymes dos di shpitselekh.

un gehert a *kol ikh, gezogt dos azoy mir:
"nem a monkepl un gey tsu mayne troymer,
un zolst zogn zey: "azoy zogt *adoynoy mir:
ikh hob aykh geshikt a mon -
mayne troymer, kukt aykh on!"

di tekelekh
lign tekelekh tsvey oyf eyn gelegerl
un zey plaplen, vi der shteyger,
az me ligt oyf eyn geleger.
plutsim zey tseredt zikh vegn zeygerl,
vos gelign oyfn tishl lebn betl.
"herstu?" zogt dos tekl etl-netl,
"vos, vos - *iker fort dos tshiferbletl!"
"nu, farshteyt zikh!" entfert ir dos tekl
kish-in-bekl,
"klor - nito keyn tshiferbletele, nito oyf vos tsu kukn!
nisht tsu makhn! meg dos hertsl klapn dort *mesukn,
keyner makht derfun keyn vezn!"
"zikher?" "zikher!"
"nebekh! un vos zogn vegn dem di bikher?
du host bikhelekh gelezn?"
"fe! langvaylik! oyfn ershtn bletele a kuk
un genug!
kumt tsu nuts a mol zikh ontsurufn klug:
faust, gete, shiler, *shome"r,
don kikhot, *bar-kokhbe, *amnen, *tomer -"
"oy, du veyst dokh, shvesterl, a *yam! fun vanen?"
"kh'bin a mol baym bikher-shafkele geshtanen.
ober yo, indesn -
vos gevolt ikh zogn un ikh hob fargesn?
ersht gelign oyf der tsung mir grade -"
"vegn tshiferbletele *avade?"
"yo, nu! tshiferbletele, farshteyt zikh, iz der *ikersht,
nor tsum tshiferbletl muz men hobn glik ersht -
*mazl, shvester, *mazl! shteyger:
megst mir gleybn, ikh aleyn gekent a zeyger -
gold, dos tshiferbletele - a fargenign!
un se geyt nit, un me lozt es lign!
un far vos? nito keyn glik!"
"tak, tak, tak! tik, tik!"
takevet dos zeygerl ir tsu,
"iz nito keyn *mazl, helft nit gornit, vos nit tu!
mikh freg, shvester, mikh!
gey pavolye ikh,
zogn zey, ikh krikh;
nem ikh hastik zikh bavegn,
shrayen zey: "se geyt oyf im a regn!
megst unter a shteyn im leygn!"
un gedreyt mir di gederemlekh ahin, aher.
shverlekh, kind, on *mazl, shver!
yo, vuhin du zolst nit beygn zikh un neygn -
hostu *mazl, loyb zayn libn nomen, dank!"
"dank, dank, dank!" aroys der vantzeyger mit fuln klang,
"eyder zikh oyf biter *mazl tsu baklogn,
hit dayn *sho un veys dayn *rege, rikhtik zi tsu shlogn!"

shtivl
*mates treger
rut di beyner oys oyf zayn geleger.
lebn bet
shteyen zikh di shtivl zayne un me redt:
- shreklekh, shreklekh!
*efsher voltn beyde mir oyf zikh dem toyt gebetn?
oykh a lebn, blote knetn!
- et, se felt dir, bruder, a por fleklekh,
tsi gor an obtsas farloyrn, veys ikh?
*shoyte, *shoyte, s'geyt dokh epes *peysekh!
- nu, iz vos? - vet vern trukn
un *reb *mates undz getray
mit der barsht opglantsn, ve'mir vern nay,
shpigelekh - a *khies zayn tsu kukn!
- take?
- take, take! s'hot a zhabkele getun a kvake,
s'iz a guter *simen! hofnung, bruder, hof -
tif di blote, nor se geyt, se kumt oyf ir a *sof!
- zolst gor oyf keyn shlekhtn ort nit tretn!
veyst,
host dokh, bruder, mikh getreyst! -
un fun demolt, knetndik di blote, nor gebetn:
"*peysekh - oy, se zol shoyn kumen *peysekh!
ven ikh ken di tsayt mit baytshn traybn, heys ikh!"
un di tsayt gekrokhn zikh, gekrokhn,
nokh a vokh un nokh tsvey vokhn -
fun der arbet kumt er, *mates,
varft arop di alte shmates:
"*sore-gitl", zogt er, "nem dos pekl, a *matone trog tsum *galekh es!"
opgevashn, opgefrisht zikh, un arayn in *bigde-malkhes -
kukt oyf im un nit derkent im *sore-gitl:
*mates a *balbos a yuster,
oyfn kop a zaydn hitl,
di kapote shpogl nay, di shikh nor vos fun shuster
(far tsvey karbn mit a halbn
tsugezogt, gemakht oyf *yom-tev zey *reb *ruvl).
un di shtivl?
nit far zey di *yom-tev-bsure zingen shvalbn:
zey gefaln *mate-mote -
opgerukt farshemt, vartn oyf a nayer blote.

vi mir viln, leynen mir dos brivl.
viln mir, badoy'rn mir *afile shtivl;
vil'mir, zogn mir: a *mitsve! alte leder
pravn vil dem *seyder?
ober vey geshrign! s'treft dokh oykh mit mentshn oft:
*yom-tev kumt, nor nit far yene, vos oyf im gehoft!

bay nakht
oremkayt keyn zind, *kholile, nit -
a bavayz: me shemt zikh dokh dermit.
(nu, ver shemt zikh haynt mit zind?
saydn nor a kind).
iz dos take nit keyn zind, nor shmaysn
shmayst di velt derfar,
vi dem knekht se shmayst a mol der har,
glat azoy, far voyltog, oyf tsu flaysn.
kumt aroys a harbst-nakht, orem, vist un blind,
shmayst zi mit a langer fayfndiker baytsh der vint.
veynt di nakht un fun di tife oygn-lekher
gist zi taykhn fintstere oyf dekher
fun farshlofene, farhakte shtiber,
vos zey khropen in der velt arayn mit nezer-koymenes.
alts fartayet. nor baym holts-heker *reb *kloynimes
klingt dos alte dekhl
mit an opgerisn blekhl,
vi a kranker mit di tseyn in fiber
(shoyn azoy fil un azoy fil,
az dos hayzl, nit far aykh gezogt, a shtikl *khoyle-noyfl).
un akegniber
in a vist gebil fargeyt zikh yomerlekh a hunt -
farn krankn hayzl bet er dos, far zayn gezunt.
nor ver gleybt es den a hunt un hern den ver vil im,
ven *afile far a krankn zogt er *tilim?
bilt er, bilt er, biz *reb *kloynimes bavayzt zikh mitn shtekn:
"*kelev eyner", shrayt er, "nit gefunen vemen shoyn tsu vekn?
ver bagrobn!
marsh! me darf dikh do nit hobn!"
trogt zikh op der hunt, farshtekt zikh in a lokh
un er zogt: "in *tokh,
vos mir *kloynimes un vos iz mir zayn *khoyle?
glat azoy tsu biln oykh an arbet zey'r a voyle".

far vos di erd dreyt zikh
zibn yor in taykh in heylikn, in gang,
zikh *getoyvlt yo-khun-tshang.
kegn der *levone-shayn, in nekht geheylikte, fartrakhte,
zibn yor gereynikt zikh, dos akhte
vider zikh *getoyvlt, glat azoy - vos shat es?
iz a tsop im oysgevaksn biz di pyates;
nit a *posheter - a gildener, a zeltener in khine,
in der groyser *tsep-medine.
un a tsop aza zol hintn hengen, oyfn rukn?
yeder, nor nit yo-khun-tshang zol oyf im kukn?
un vos tut men gor, az emets ver
nemt un *ganvet shtil zikh unter mit a sher?
aldings ken zikh trefn, yo! mit vos iz er bavornt?
neyn, dem tsop muz trogn er fun fornt, yo, fun fornt!
tut er zikh a kereve, a drey,
eyns un tsvey -
shtey!
vos geshen?
gornit, alts der tsop nokh vu geven!
tut er vider zikh a drey, a ker,
eyns ahin un tsvey aher -
alts dos eygene! iz dreyt er zikh nokh mer,
hastiker, a shvindlrod -
neyn, se helft nit, brama vayzt nit zayn genod!
un azoy shoyn lang
dreyen dreyt zikh yo-khun-tshang,
un mit im di gantse shtot,
der *bes-oylem un der templ un dos bod,
mit der shtot di groyse vant,
vos arum dem gantsn land,
mit der vant di gantse erd -
vi in mil dos blinde ferd.
zikh der velt shoyn lang fardreyt der kop -
un fun hintn alts der tsop!

dos vintele
loyft a vintele,
yogt zikh nokh a shterndl, a pintele.
togt.
kumt a sumnekayt un nogt,
un dos vintele se klogt.
pintele mit vintele se reytst zikh -
pintele se dreyt zikh,
dreyt zikh arum vintele,
vintele a hintele
dreyt zikh arum pintele.
ekh, a shverer yagd!
vintele se fayft, se knakt -
i-yu!! vintele dos pintele gepakt!
opgeshtelt der loyf,
nemt zikh vintele tsunoyf,
zetst zikh opru'n oyf a bergl,
un azoy zikh gringlekh *al-pi *hergl
dreyt es mit di fligl fun a mil
un se makht zikh mitn pintele a shpil -
varft ahin es, varft aher,
pruvt tsu trefn in a tsil.
ver-zhe shorkht dort tsvishn grozn? her:
kayklendik zikh, finklendik, a gildn ringele!
shaynt aroys fun im a flamik tsingele,
zogt es shtil: "gebentsht dayn yagd!
hob nit keyn faribl, vos gevagt
ikh tsu shtern
oyf a vayl dayn shpil mit mil un shtern -
ikh vil fregn nor, tsi bist a *baln du oyf zibn kendlekh
fayerdike rendlekh?"
zelbstfarshtendlekh!"
"lern-zhe mikh khapn dem, nokh vemen ikh zikh yog
zibn yor shoyn mit a tog!"
ver-zhe iz dos? zog!"
"ikh!"
"khapn zikh?
herstu,
dos iz dokh dos shverste!"
entfert im dos vintele
un se nemt zikh vayter shpiln mitn pintele.

dos oygn-mentshele
yeder trogt bay zikh in oyg a mentshele a pitsele -
trogt azoyns, farshteyt zikh, oykh dos *shoykhetl *reb *itsyele.
eyn mol farn shlofn zogt *reb *itsyele "*hamapl",
tut a tsapl
zayn shvartsapl -
nemt dos vaser in der deyzhe kokhn, zidn, shoymen,
un dos mentshele a fli aroys zikh durkhn koymen.
sha, di nakht veynt? neyn, a vintele shtil brumt!
un dos mentshele se flit zikh, flit zikh, un se kumt
tsu a klots a groysn bay an alter yatke,
vu se shloft der alter hunt, der shvartser *bilem,
shtelt dos mentshl oyfn klots zikh un zogt *tilim:
"*lemo ragshe" biz "*nenatke".
vert dos mentshele a shpilke-kepl,
funem kepl vert a knepl,
funem knepl griner epl,
griner epl vert an ey, dos ey
tut a dreydl zikh, a drey
un a shtel zikh oyfn shpits,
tut a blits
a fosforish blitsele,
shpringt fun ey aroys *reb *itsyele,
groys vi fun a butl dos farshtekl,
ober, vi me zogt es, *bakl-mikl-flekl -
mitn shtraymele un mit di shikh-un-zekelekh,
*peyeslekh gekrayzlte in fleshelekh un glekelekh,
dos kapotkele mit shvartslekh-royte flekelekh,
hintn kukt aroys a royt fatsheylekhl
vi a tsung fun a gekoylet lemele,
un dos berdele tseshoybert, veyst nit fun keyn kemele.
makht dos *shoykhetl di eyglekh tsu un zingt a freylekhl:
"ay, ay, tate foterl! *ovinu *meylekhl!
mayn *neshomele fun dir a teylekhl,
fun dayn flam a flemele,
tsit dos flemele tsum flam
vi dos taykhele tsum *yam -
hekher, tsu der *shkhine, tsu der *matronise!
ay, *makhshoves, ay, ay, zise!
*kodesh! *kodesh! *kodesh!" un a shpringl un a shpringele,
un se shlept fun hinterkeshene dos royte tsingele,
hengt deroyf fun yener zayt a gildn ringele,
shtekt in ringele a fingerl,
nokhn fingerl a hentele, un nokhn hentele
yentele -
*lilis in a fremdn mentele
funem *khazns tekhterl, a meydele, a zingerl.
yentele a borvese,
un se tsitern di yunge hershelekh, dos tsviling-por - vos i'?
nebekh nakete, a *krire!
ire
shvartse tsep tsepatlte, tsevinte!
a *rakhmones! geyt *reb *itsyele mit ir a tants -
*leshem *yikhed kudshe brikh hu veshkhinte!
zol der *kise un zayn liber nomen vern gants,
zoln zingen barg un tol im -
*ahave, *akhdes, *sholem!
iz derfar
podavay-zhe, *itsye, zhar!
shtarker *itsye! ekh, a *riked! ekh, a *riked!
un dos *kol fun *koshere *beheymelekh meruket
funem klots aroys, der klots azh puket:
"*shkhine, *akhdes, libe, *sholem - voyl un gut;
nor far vos-zhe tantst es gor oyf undzer blut?"

*nekome
geyt in vald arayn a toter
kokusnis tsu zukhn (zey farkoyft in shtot er).
geyt er, geyt er,
un ot shteyt er
far a boym. ongeshpigevet der boym mit nis -
ober, got, vi hoykh er iz!
un nit tsugegreyt, farshteyt zikh, keyner dort keyn leyter.
vi er tut a kuk: aha -
oyfn boym an afl! zogt der toter: "zay geloybt, alla!
i di nis bakum ikh, i nit oyfn boym gekrokhn -
zikh di alte beyner nit gebrokhn!"
vos-zhe tut er? tsilt un treft in afl er a shteyn.
beyz dos afl, sharft di tseyn,
bayst a nus op, varft in toter.
"vart, du verst fun mir shoyn azoy gikh nit *poter!"
zogt der alter
un di nus bahalt er.
nokh a shteyndl - nokh a ris,
un se flien nis oyf nis.
kurts, se flakert a *milkhome:
toter varft in afl shteyndlekh un shlogt oys an oyg im,
s'afl zikh in toter *noykem
(zis iz di *nekome),
*noykem, *noykem, biz -
biz der toter trogt aheym a fuln zak mit nis.

der shpigl un der *malekh
kegn shpigl
shteyt a vigl,
in dem vigl shloft a kind.
un der *malekh mit di regnboygndike fligl
shteyt tsukopns un a *kholem im er shpint
funem honik-fodem, vos im iber maylekhl gerunen,
ven dos kind nokh in *gan-eydn oyf a teytlboym gezesn
un a teytl dort gegesn;
ot dem fodem demlt oysgekhapt der *malekh un antrunen.
itstert shpint er fun im glik, iz gliklekh mitn kind in eynem -
shmeykhlendik git iber er zayn *kheyn im.
zogt der shpigl: "shaynst? bist gliklekh, liber *malekh?
ikh fargin dir, funem gantsn hartsn dir fargin ikh -
khotsh aleyn ikh vayt fun *mazl, vayt a vaytn *mehalekh.
ikh a kinstler bin, farshteystu mikh, a moler bin ikh -
vos ikh ze, dos mol ikh.
itst dos kind in vigl gib ikh iber - ze, vi rikhtik!
un di farbn - kuk, vi hel, vi likhtik!
glaykh vi nit keyn gloz - krishtol ikh!
un zol ver a dankl zogn mir, a *yasher-koyekhl!
shtarbn muz a kinstler, er zol makhn ersht a *royshem?
nokhn toyt mir zogn *shvokhim? *akhrey mos kedoyshim?
*moykhl!"
"shpigl, shpigl, zol dikh nit fardrisn!"
zogt der *malekh mit a shmeykhele a zisn,
"moln molstu take rikhtik un mit ale *klolim,
ober dos nokh veynik: kinstler bistu, vayz dem *kholem!"

benkshaft
"fun di tifenishn ruf ikh, ruf tsu dir, mayn harts!
ikh bin krank, un fintster iz mir do un shvarts!
un ikh ken dos nit farshteyn, ikh hob dos keyn mol nit farshtanen,
vi azoy, fun vanen
kumt tsu mir di anung
vegn dir un vegn dayn farhanung!
un ikh veys, ikh veys, ikh hob dokh nit di vert
bloyz dayn nomen tsu dermanen.
ober du, o likhtik harts, vos filt, vos hert
un farnemt dem ruf fun mindstn vereml un zayn bagerl,
du, du vest nit nemen far umgut, vos ikh, a nishtik trerl
fun a kranker rakovine,
lekhts, ikh hine
un gey oys nokh dir, mayn harts, mayn *shkhine!"
ot azoy geveynt in *yam a perl.
un az m'hot zi funem *yam aroysgetsoygn
un mit nokh a *sakh azelekhe vi zi,
durkhgenumen fun benkshaft-gli,
oyfgesilyet oyf a zaydn shnirl,
un di *malke fun dray *yamen, *mirl,
(z'hot a shvartsn *hor-yam un tsvey *yamen-oygn),
hot zi oyfn *oytser fun farlangen,
oyfn meydlharts oyf irn oyfgehangen -
bald
zi vi ire shvesterlekh dervaremt zikh, tseshtralt
inem *nakhes-likht shoyn lang gegartn,
un in eynem mitn harts genumen oyf a harts ersht vartn.

ibern *yam
iz di nakht a gute shtile mame? *min-hastam!
vi a mame ir *ben-yokhid, nemt di nakht arum dem *yam.
un zi hert zikh tsu im tsu, un hert zikh ayn, un hert.
un der *yam, er vakst - der *yam hot zikh farmert:
ale zibn *yamim mit a mol.
un di zibn oysgetun fun tsol.
vos der *yam? a royer, nit farharteveter himl?
neyn, a tsiteriker driml,
driml fun *eyn-sof.
un dort oyvn, het aroyf,
shvim nokh shviml,
tseylndik a yedn shvim pamelekh, mit *kavone:
*alef, *beys, *giml -
shvimt zikh, shvimt zikh di *levone.
zogt tsu ir di nakht
oyf a *kol, vos nit se redt, nor trakht:
sha!
fregt zi di *levone: ha?
zogt tsu ir di nakht
oyf a *kol, vos nit se redt, nit trakht, nor dakht:
*pasekh-shin!
fregt zi di *levone: vos? vuhin?
zogt tsu ir di nakht
oyf a *kol, vos nit se redt, nit trakht, nit dakht, nor vakht:
sh-sh-sh!
entfert di *levone: hekher! hoykh! ikh her dikh nish'!
nemt di nakht mit shtern shpayen:
hekher? hekher nokh ver ken den shrayen?

der regnboygn

der regnboygn
veyst es der nit-guter!
friling ongeprindet zikh der himl in a voln futer
un bakumen er a *mare fun an alter babetse.
hot der altitshker di noz genumen kapen, kapet zi;
fun der noz nit shteyen op di kalemutne oygn.
shmutsik-naser umet
nemt dikh durkh, khapt arumet.
hot di hofenung, a frisher yunger regnboygn,
zikh tsunoyfgeknoydert, zikh tsunoyfgetsoygn,
ayngedreyt zikh in a farbik beygele,
zikh farvandlt in a babetshke, a zumer-feygele,
un avek avek gefloygn
ergets vayt untern shtetl,
dort avekgezetst zikh oyf a bletl
fun a veynendiker verbe
far an alter *khurve
un genumen fregn alte *kashes:
"fayerl, vos knakstu, az dayn *sof gor koyl un ash iz?
oyf di felder nit tseblit zikh nokh di zangen -
un bay nakht in himl lang der serp shoyn oyfgegangen!
dreyt zikh vi a karusel arum der zun an erdl -
dreyt zikh um a bok un shoklt mitn berdl!
un a kalter himl himlt,
himlt zikh in grinem taykhele un shimlt,
un an alte babe shtrikt a zok un drimlt -
freg, nokh vos?"
un di alte babetse dort oyvn shnaytst zikh alts di noz,
melkt vi fun a fuler ayter,
un di *kalye oygn kisnen alts un trern.
trakht dos regnboygndl zikh vayter:
"tsu der erd anumlt zikh aropgelozt a bloer shtern
un geblibn shtekn in der blote *mi'slekh
vi a khrushtsh, vos iz gefaln nazndik un tsaplt mit di fislekh,
un a *gilgl kvaket in gemoyzekhts vi a grine zhabe
un se dakht zikh oys im, dos iz *oylem-habe.
nu, un ikh? nokh vos dos narn zikh? ot freg zikh in der shtil ikh:
ikh aleyn, vos tu ikh do? vos darf ikh do? vos vil ikh?
vos der *seykhl? sara zin?"
in dem ze, a shtral a gildener oyf im gefaln din,
tsiterdik - vos iz?
in der himl-zhupetse a ris -
dos di zun bavizn mit ir shpiz.
un vi durkh a *kishef alts: der tate himl
un di mame erd, dos grezl un dos bliml,
un der griner *kale-shleyer (s'heyst der shiml,
vos fartsit dos *ponim funem taykhl),
un der khrushtsh, vos ligt aroyf dos baykhl,
un er tsitert vi a shtern mit di shtralekhlekh-shpitsfislekh,
un di shpringerke, di kvakerke, di zhabe,
i di gute-frume shmokhedike babe,
i di kluge shpislekh,
vos zey kushn zikh un lyuben zikh vi toybn mit di dine pisklekh
un *shpil-kheynevdik mit blyasklekh-blisklekh
haklen zey ir eynikl a zok,
i dos *komish-tmimesdike berdl funem bok,
i der flater fun der flig, dos zhumzhen fun der bin -
altsding mit a mol bakumen shoyn a zin.
un der zun akegn in zayn gantser greys der regnboygn
oyfn shtern funem himl *malkhesdik zikh oysgetsoygn.

vos? di velt *khoser-deyesh?
fintster? glitshik? *yiesh
in di beyner est zikh ayn?
ober, *khevre, az di zun vet tun a shayn!