di froy mitn *ponim fun a tsveyter

di *nevue fun shvartsaplen 14: di froy mitn *ponim fun a tsveyter

  A

mit mayn *shkheyne fun ander zayt vant un mit ir man hob ikh nit ibergevorfn keyn eyntsik vort.
zikh bagegnt baym arayngang, oyf di trep tsi oyf der gas, oder gor in a kafe, iz a shokl mitn kop un shoyn.
opgekumen di *mitsve.
azoy ikh, azoy zi, azoy er.
zeltn-zeltn hobn zey in mayn bayzayn fray gelozn zeyere tsinger, un ven yo, hobn a kitsl geton mayn oyer klangen oyf shpanish.
oykh zeyer kats (a zi mit vontses), hot gemyauket oyf der shprakh fun Servantes.
funem blekhl oyf der tir hob ikh gevust zeyere nemen: Klara un Manuel.
Manuel iz gebentsht mit a vazhnem hoyker, m'zol im nor keyn *ayn-hore nit gebn.
un Klara, *tomid ven kh'bagegn zi, tut a tsuk di zelbike *makhshove: a froy mitn *ponim fun a tsveyter.
ver s'iz di tsveyte veys ikh nit.
ikh veys nit *afile ver s'iz di ershte.
in a shpeter harbstiker nakht hot mayn *shkheyne fun ander zayt vant adurkhgebrokhn tsvishn undz di vant fun shvaygn.
zi iz on tseremonyes tsu mir arayn, vi tsu an altn bakantn, un mit a *kol fun a geplatster strune, zeyer din un zeyer eydl mikh gebetn, kh'zol morgn kumen tsu der *levaye fun ir man.
zi hot es gezogt nit oyf shpanish, nor oyf a shprakh vos mir iz noent.
nor di shprakh iz oykh geven durkhgetsitert mit shpanisher melodik.
- Manuel hot nit gesholtn dem toyt. er hot im bloyz gevizn a fayg un zikh oysgeloshn.

  B

kh'gedenk nokh dem *bes-almen ven er iz okersht geboyrn gevorn un itster iz er a *metupl mit zeydes, bobes un eyniklekh.
tseyl di finger, etlekhe aropgeshosn, bay tsvey soldatn-invalidn, azoy fil parshoynen, Klara, ikh un dem *kabren arayngerekhnt, hobn zikh geyavet baym *keyver.
iber Klaras *ponim hot aropgeregnt a shvartser shleyer.
nokhn *el-mole-rakhmim zenen ibergeblibn baym leymbergl tsvey: Klara un ikh.
dos leymbergl iz geven enlekh tsu Manuels hoyker.
kh'volt shvern, az Klara hot oykh azoy getrakht.
undzere beydns fis, Klaras un mayne, zenen geven tsugeklept tsu der faykhter leym vos *mekhuts fun bergl.
di leym, hob ikh getrakht, fareynikt undz.
di leym iz di shpayz far undzer eybiker diete.
Klara hot zikh ayngeboygn un hot geleygt shlofn oyfn leymbergl a bintl khrizantemes.
dernokh, bafrayt fun der leym-gravitatsye, zikh tsu mir dernentert:
- yene parshoynen vos okersht *nelem gevorn, kon ikh nit.
zey zenen Manuels kolegn.
er hot geshpilt mit zey bridzh.
mayne fraynd zenen oykh gekumen tsu der *levaye, nor me zet zey nit.
kh'hob zikh arumgekukt.
*efsher bahaltn zikh ire fraynd hinter di *matseyves?
nor kh'hob keyn lebedike hinter zey nit bamerkt.
- veyst ir ver s'zenen do mayne fraynd? mayne trern.
hintern shvartsn regn fun ir shleyer zenen adurkhgefloygn kleyne blitsn.
bald hot a regn a brum geton *mamoshesdik.
zayne tropns hobn zikh tsehipert un zenen geshprungen ibern leymbergl vi fishlekh durkh tserisene gevebn fun a shverer, aroysgetsoygener nets.
- ikh'l aykh bagleytn aheym.
der adres iz mir bakant - hob ikh zi genumen untern orem.
*beysn hern dem regnroysh ibern *bes-almen hob ikh getrakht:
s'iz nit keyn regnroysh, dos firn di *meysim a *milkhome unter der erd.
vi azoy dervist men zikh ver s'hot gevunen di *milkhome?
der shvartser shleyer iber Klaras *ponim hot zikh tseshpreyt un tseblozn iber undz beydn, zikh tseblozn ibern *bes-almen.
s'hot ongehoybn *erev-shturemdik tsu tunklen.

 G

az Klara hot oyfgeshlosn di tir un mir zenen beyde arayn in ir *dire un zi hot oysgeton dem shvartsn shleyer iz gevorn likhtiker.
azoy zet oys a perl ven me tut im oys fun der mushl.
kh'hob zikh gezetst bay a kleynem tish inkrustirt mit atstekishe geter.
antkegn iber iz gehangen a portret fun Manuel.
a *sakh a yingerer vi kh'fleg im bagegenen.
serpike vontses, di latsn bahangen mit medaln.
on a *simen fun a hoyker.
Klara iz arayn in kikh, a vayle zikh geporet, un gekumen an oysgeglaykhte mit tsvey tepelekh kave.
der kolir fun di khrizantemes oyfn leymbergl hot opgetsitert oyf ir *ponim.
zi hot zikh gezetst vizavi.
nokhn ershtn zup funem shvartsn getrank iz vider durkhgelofn durkh ire oygn a blitsikayt.
- ikh veys vos ir trakht...
- vos mir trakhtn beyde: ayer shvartsn shleyer hot ir a *sakh yorn getrogn ineveynik,*beys der *levaye hot ir im aroysgetsoygn fun unter der hoyt un ongeton oybn.
- genug tsu trakhtn vos me tor nit.
tsu leyenen fremde gedanken.
leyent beser tsifern.
Klara hot aroyfgeshartst a laykhtn arbl fun ir bluze un oysgeshtrekt tsu mir an orem vi geshnitst fun helfandbeyn.
kh'hob geleyent ire andersh-fun-ale-bloen oysgenodlte tsifern.
- s'iz gut vos mir kenen zikh nit, *afile az mir kenen leyenen dem anderns gedanken - hot Klara farhoyln di tsifern untern arbl - ikh veys vos ir hot getrakht vegn mir *beys undzere blikn flegn zikh shtum tsunoyfshlogn, ir hot getrakht azoy: fun dem vos di zun triknt oys a blote vert zi nit blotik.
- neyn, Klara, azoyns iz mir nit gekumen oyfn zinen.
kh'hob getrakht ot vos: ir zayt a froy mitn *ponim fun a tsveyter.
- oyb ir hot gekent azoy trakhtn, zol tseshprungen vern tsvishn undz di vant vos me zet nit! - hot zi mit beyde foystn a zets geton inem kvekzilber fun der luft ibern tishl un dos kvekzilber hot zikh tsekayklt iber ale vinklen - s'hot nokh keyner nit antplekt aza shoyderlekhn *emes.
oyb ir hot gekent azoy trakhtn, vel ikh oyston far aykh naket mayne lipn.

  D

mir zenen geven in tsimer zalbe fert: Klara, ikh, der portret fun Manuel un di kats mit ire menershe vontses.
*mistome hot Klara nit gevolt s'zoln bayzayn *eydes un zi hot forgeleygt mir zoln zikh zetsn oyfn bagloztn balkon hinter brokatene forhangen.
zi hot gebrakht tsvey frishe tepelekh kave un s'volt mikh nit gevundert, ven zi dertrinkt *beysn trinken ire fraynd - ire trern.
- vos lenger ikh leb, - hot Klara ongehoybn - shtarkt zikh in mir der gloybn, az kh'bin alts nokh nit geboyrn gevorn.
fun der ander zayt lebt in mir a lebn vos iz nit mayns.
me zogt oyf a zelbstmerder: zikh genumen dos lebn, ober in der *emesn hot er zikh genumen dem toyt.
ikh'l bald reydn klerer.
oyb ikh'l itster nit reydn, vel ikh shoyn oyf der-velt nit reydn.
vi shoyn gezogt: kh'vel oyston far aykh naket mayne lipn.
- aza oysdruk hob ikh nokh nit gehert.
- s'iz nit mayner. me redt azoy dortn fun vanet ikh kum.
- ober di nakete lipn zenen ayere.
- *mistome.
s'klingt der telefon.
Klara aylt aroys hinter di forhangen un bald kumt zi krik:
- Manuels a bridzh-kolege.
er vil kumen aher mikh treystn.
kh'hob im gezogt: nit haynt, kh'bin krank.
kh'hob aropgenumen s'traybl, me zol undz nit shtern.
plutsem iz a hogl - a heysherik fun ayz - bafaln dem bagloztn balkon un geshvind oyfgefresn dos elektrishe likht.
ven s'iz vider gevorn likhtik, iz der heysherik aropgerunen fun di shoybn un zayne fligelekh hobn *gegoysest.
antkegn mir iz gezesn an ander froy: di froy mitn *ponim fun der ershter.
- itster bin ikh di *emese Klara.
oyb ayere oygn zenen dorshtik, trinkt oys mayn *ponim eyder s'vert galik - hot zi a tseshpoltenem shmeykhl geton. - eybik iz bloyz dos fargangene, vos eksistirt nit.
frier bin ikh geven di beste *khaverte mayne, Hela.
a *khaverte azh fun di kinder-yorn.
mir zenen beyde geven eyntsike tekhter bay undzere eltern.
*akhuts der mamen hob ikh keynem azoy nit lib gehat vi di o blondhorike un *blond-neshomedike, oyb me kon azoy zogn, Hela.
s'vet zayn gor noent tsum *emes mayn dertseyln, az in toytn-lager hobn mir zikh geteylt mit undzere otems.
a tayvl iz nit keyn farreter, ober ikh hob zi farratn: ven m'hot farbrent mayn mamen hob ikh nit gekent mer lebn.
kh'bin gelofn tsu di elektrishe drotn oykh farbrent tsu vern.
kh'hob ober nit gehat keyn *mazl.
di vekhters mit zeyere elektrishe hint hobn gemeynt, az kh'vil antrinen fun lager.
m'hot mikh gekhapt a lebedike un *farmishpet tsu hengen.
vi alt kh'bin demolt geven? akhtsn.
un khotsh me lebt azoy kurts un m'iz toyt lang-lang, hot es mikh nit geart.
abi oysgeleyzt tsu vern.
ven s'antplekt zikh far mir der *malekh-hamoves, volt ikh im a kush geton.
vider hot zikh opgeton fun mir dos *mazl: ven der ofitsir hot oysgerufn dem numer maynem far di tsunoyfgebaytshte froyen, hot Hela plutsem zikh a ris geton tsu der *tlie.
a froy hot mir farshtopt s'moyl.
a tsveyte - zikh ayngebisn in mayn aksl un eyder vos-ven hot zikh Hela shoyn gehoydet tsvishn erd un roykh.
dentsmol iz in mir arayngevaksn ir *ponim kh'bin geblibn lebn un leb mit a *ponim fun a tsveyter.

  H

Klara hot oysgeloshn s'likht oyfn balkon.
- kh'vil nit ir zolt zen tsvey froyen ven s'redt tsu aykh eyne.
s'iz beser azoy tsulib nokh a *sibe: *shkheynim veln zen likht, veln zey aroyfkumen.
funem hogl iz nit geblibn keyn *simen.
di nakht hot arayngekukt oyfn balkon mit ale ire shtern.
kh'hob ibergeshnitn undzer shvaygn:
- *efsher zol ikh oysleshn di shtern oykh?
zet vi niderik zey zenen, vi noent.
zey darfn gor nit oyszetsn di shoybn *kdey tsu undz arayntsukumen.
- neyn, ven kh'hob gevolt lebn, hobn zey mikh geratevet.
- vi azoy?
- di merste froyen fun lager zenen gelegn tseshosene in a grub.
ikh - a toyt-lebedike.
bay nakht hot geloykhtn di grub fun di eydlshteyner vos di *korbones hobn frier oysbahaltn.
di vos hot oysgeton far aykh naket ire lipn iz aroysgeshvumen fun der erds hayfishmoyl.
s'iz geven shver tsu untersheydn tsvishn di tseshotene dimentn un di tseshotene shtern.
der *yeytser-hore iz geven groys.
nit andersh: Hela hot mikh gevolt oyspruvn.
nor kh'hob oysgehaltn dem ekzamen: a khap geton a bintl shtern un mit zey antrunen gevorn.
s'hot mikh ayngeshlungen un oysbahaltn - a vald.

  U

- Hela hot mir in lager dertseylt vegn ir tatns yingstn bruder in a shpanish-reydndik land.
ikh - vegn mayner a mumen in an ander land.
mir hobn gut ayngravirt in *zikorn zeyere nemen un adresn.
geblibn lebn, hob ikh gevolt farzukhn dem *honik-tam fun gornisht.
tsulib vos iz der mentsh bashafn gevorn? - hob ikh nit oyfgehert zikh aleyn tsu fregn.
un kh'hob zikh aleyn geentfert: tsulib dem er zol kenen fregn..
kh'bin geven geglikhn tsu a farziglter flash mitn *sod fun a dertrunkener shif, a flash vos der letster matros hot bavizn tsu farziglen un aveklozn iber di khvalyes.
vuhin veln di khvalyes mikh avek'hoyden un vemes hent veln mikh aroystsien un antplekn dem *sod fun mayn lebn?
mayn mume iz demolt shoyn geven in *gan-eydn, dortn vu ale mumes kumen frier oder shpeter.
kh'hob geshribn tsum yingstn bruder fun Helas tatn.
bashribn *akhzoryesdik, on sentimentn, vi azoy Hela hot oysgekhapt mayn petlye.
zeyer gikh derhalt ikh fun im a telegram: blaybn vu ikh bin, (kh'hob zikh demolt ayngenuret tsvishn di bafrayte in Landsberg) er kumt tsu flien mikh zen.
hot im azoy tsenumen der briv mayner?
kh'hob lang nit badarft klern: er iz do.
un zayn *kavone, hob ikh farshtanen, iz nit bloyz er zol zen Helas beste *khaverte, nor az ikh zol oykh hobn dem *koved im tsu zen: a nideriker, a breyter, zayn kop biz tsu mayn kin.
der sharbn lisevate un moyzish-gro.
volt er khotsh arayn in a hut, neyn; volt zayn bord geven arumgeshorn, tsugekemt, on koltns, neyn; volt er geven ongeton in a breytn mantl, m'zol nit aroyszen dem hoykershpits, neyn; un oyb dos iz vintsik, hot er tsu undzer ershter bagegenish mir gebrakht a *matone: zaynem a shvern astme-atak, az kh'hob gemeynt er endikt zikh.
tsu dem alem hobn zikh bagegnt tsvey *kimat shtume.
nit ikh hob farshtanen zayn shpanish, nit er mayne por *leshoynes.
nor merkverdik: mir hobn zikh farshtanen.
ven mir voltn beyde geven on tsinger, voltn mir zikh oykh farshtanen.
dos iz geven vi ir shtoyst zikh on, Manuel.
zayn shtoltsirn azoy brutal mitn lisevatn moyzish-groen sharbn, zayn vilder bord, zayn shpitsekhikn hoyker un mitn astme-atak, hobn mikh *davke tsu im a tsi geton.
oykh zayn kroyvishaft mit Hela hot geshpilt a role.
kh'bin zikh *moyde: volt er geven a shtaltner man, volt ikh nit gekent tsu im zikh tsurirn.
s'hot mikh *afile nit geart, vos in zayn shpanish-reydndik land farnemt er zikh mitn hodeven ferd.
glaykh nokhn astme-atak hot er mir gevizn a serye fotos fun zayne oysderveylte ferd un geredt vegn zey oyf zayn *loshn un mit arayngebrokte verter oyf yidish mit aza farlibtkayt, vos me hert nit azoy reydn di same farlibtste menerheldn in romanen.
Manuel hot mikh mitgenumen in zayn shpanish-reydndik land.
kh'bin gevorn zayn vayb.
mir hobn zikh ayngeteylt mit undzere roles: Manuel hot gehodevet ferd un ikh hob geshribn *zikhroynes.
geshribn zey far eyn leyener: far Hela.
keyn kinder hob ikh im nit geshonken.
yo, Manuel hot zikh gehat barimt far mir, az er hot a vunderlekhn zun, Tsezar.
dos iz a ferd zayns, vos dray mol hot er gevunen dem hekhstn priz in ferdgeyegn.
nokhn dritn *geyeg-nitsokhn iz ober geshen an umglik.
Tsezar iz gefaln un tsebrokhn beyde fodershte fis.
m'hot im balzamirt un arayngeshtelt in a mavzoley, vos m'hot spetsyel far im oysgeboyt.
s'folk hot nit oyfgehert tsu knien far im, tsu bavundern zayn libling.
kh'hob nit keyn *taynes tsu Manueln.
er hot opgeshport libe far mir oykh.
*beys a tseremonye baym onton im a medal far hodeven ferd, hot er in bayzayn fun prezident oysgerufn ekstatish: oyb keyn got iz nito, iz mayn vayb got!

  Z

nit shoyn zhe shpalt zikh in droysn di nakht un der tog vet adurkhgeyn trukn vi *beys *yetsies-Mitsrayim?
Klara dremlt oyfn shtul mit ofene oygn.
ir *ponim halt zikh in minyen vi prisik in vaysn ash.
ot iz es Klara, ot iz es Hela.
*efsher hot zi arayngeton a shlofpil in ir kave?
kh'bin dorshtik tsu hern ir geshikhte vayter.
oyb zi hot shoyn oysgeton far mir naket ire lipn, vet zi a tsveyt mol nit oyston.
kh'muz ober atsind ayntsoymen in zikh mayn egoizm un zi lozn ruen.
kh'dek zi tsu mit a shal un shtel eynike trit hintervaylekhts.
Klara tsaplt oyf.
- liber fraynd oder *shokhn, lozt mikh nit iber in mayn aleynkayt.
in mayn tsveykayt, kh'halt baym endikn.
ir zayt dokh a shrayber, ha?
vi shikt zikh es ir zolt nit naygerik zayn vegn dem *goyrl fun mayne hunderter bletlekh ongeshribene *zikhroynes?
- Klara, ir zolt gleybn, kh'hob mit gvald fartoybt mayn shtarke naygerikayt.
ir zolt nit klern, az ikh'l betn ir zolt mir gebn zey leyenen, ikh zol zikh shpiglen in ayere vundn.
kh'hob genug eygene.
- ir hot gehat s'rekht tsu betn.
azoy tsi azoy, visn darft ir.
iz hert zhe: vi shoyn dertseylt, hobn beyde, Manuel un ikh, farteylt zikh mit undzere roles.
er - baym hodeven ferd, ikh - baym shraybn di *zikhroynes.
nokh der iberkerenish in dem land fun vanet mir kumen, hobn zikh oykh ibergekert in yenem land mit di fis aroyf Manuels liblingen.
oykh Tsezar hot farloyrn zayn tron, m'hot im aroysgeshlaydert fun zayn mavzoley.
*oylem-goylem hot shoyn geknit far a nayem libling - a tsveyfisikn.
Manuel hot zikh dermont, az er hot a mol gelernt in a *kheyder un az mir hobn an eygn land.
un azoy eyns-tsvey vi er iz gekumen tsu mir tsu flien in Landsberg un hot mikh mitgenumen inem shpanish-reydndikn hek, azoy plutsemdik hot er ibergelozn dortn zayne toyte ferd un iz mit mir baynand gekumen tsu flien in *erets-Yisroel.
faran a khinezish vertl: ver se rayt oyf a leyb, hot *moyre fun im aroptsukrikhn.
s'vertl iz oykh giltik far mir, khotsh geritn hob ikh nit oyf a leyb nor oyf a ferd.
un vos iz mitn *goyrl fun di hunderter bletlekh *zikhroynes mayne?
kh'hob zey geshribn far eyn mentsh: far Hela.
*erev undzer opraysn zikh fun yenem land, hob ikh ale bletlekh ibergeleyent far Hela un az geendikt leyenen, hob ikh zey farbrent.
voden? iberlozn a *tsavoe oder onzogn az andere zoln zey farbrenen, vi s'hot geton Kafka?
zayn bester fraynd Maks Brod hot im shpeter aroysgeshtekt a tsung.

  1986