Mayses far yidishe kinder I-2: oyfn fidl

[d]ertseylung fun di kinder-yorn

geshribn in yor 1902

oyfn fidl

  *A[lef]

haynt vel ikh aykh, kinder, shpiln a bisl oyfn fidl.
nishto, azoy dakht zikh mir, keyn sheners un keyn besers, vi az me kon shpiln oyfn fidl.
vos, *efsher nisht azoy?
ikh veys nisht, vi azoy ir - ikh, fun zint ikh bin tsu mayn *seykhl gekumen, bin ikh oysgegangen nokh a fidl un hob lib gehat glat *klezmer, vi dos lebn!
iz geven ergets a *khasene in shtetl, bin ikh geven der ershter, vos iz gelofn *mekabl-ponim zayn di *klezmer, zikh *farganvenen fun hintn tsum kontrbas, a tsi tun bay der grober strune: bum! - un antloyfn.
bum! - un antloyfn.
far dem dozikn "bum" hob ikh a mol gekhapt fun Berl Bas a *miesn *psak.
Berl Bas, a beyzer yid mit a tsepletster noz un mit a sharfn kuk, hot zikh gemakht, vi er zet nit, az ikh *ganve zikh tsum kontrbas, un *beshas ikh hob oysgetsoygn di hant tsu der grober strune, hot er mikh ongekhapt farn oyer un opgefirt mikh mit *koved glaykh tsu der tir:
- na, *mamzer, kush di *mezuze!
dos hot mikh ober vintsik-vos ongelernt.
ikh hob nisht opgetrotn fun di *klezmer oyf keyn hor.
ikh hob zey lib gehat ale, fun shayke Fidele mit der sheyner shvartser bord un mit di dine vayse fingerlekh, biz Getse Paykler mitn sheynem horb un mitn hipshn - ikh bet iber ayer *koved - plikh iber di oyern.
nisht eyn mol bin ikh gelegn unter a bank un gehert, vi di *klezmer shpiln, vorem me hot mikh getribn aheym, un fun dortn, fun unter der bank, gekukt oyf shaykes dine fingerlekh, vi zey tantsn iber di strunes, un zikh tsugehert tsu di zise *koyles, vos er hot azoy kuntsik aroysbakumen fun zayn fidele.
a tsekokhter fleg ikh nokhdem arumgeyn etlekhe teg *keseyder, un shayke mitn fidele iz mir geshtanen far di oygn.
bay nakht hob ikh im gezen in *kholem, un bay tog oyf der vor - er iz mir nisht aroys funem kop.
ikh fleg mir forshteln, az ikh bin shayke Fidele, oysboygn di linke hant un makhn mit di finger un gebn a fir mit der rekhter hant, vi mitn smik, *beshas mayse farvorfn dos kepl oyf a zayt, di oygn a bisl tsugemakht - punkt vi shayke, s'zol dos feln a hor!
hot derzen der *rebe *Note-Leyb, - s'iz geven same baym lernen - az ikh makh epes mit di hent un farvarf dos kepl un glants mit di oyglekh, hot er mir opgeshtekt a rekhtn patsh:
- a hultay kon!
me lernt mit im *komets-Alef, makht er *havayes, khapt flign!

  *B[ez]

ikh hob mir gegebn dos vort, es meg zikh kern di velt, ikh muz hobn a fidele, es meg mikh kostn *mi yedeye vos!
nor fun vos makht men a fidele?
geveyntlekh, fun "tenenholts".
s'iz ober gring oystsuredn "tenenholts"!
vu krigt men dos dozike holts, az *besakh-hakl vakst dos, zogt men, nor in *erets-yisroel?
vos tut got?
git er mir arayn aza *makhshove.
bay undz iz geven an alte kanape, a *yerushe-kanape nokh funem zeydn *reb Anshl, vos iber ir hobn zikh geshlogn mayne tsvey feters mitn tatn *olev-hasholem.
der feter Beni hot *getaynet, az er iz der elterer zun kumt im di kanape;
un der feter sender hot *getaynet, az er iz der yingster, kumt im di kanape;
un der tate *olev-hasholem hot *getaynet, az er iz take nisht mer vi an eydem, hot er oyf der kanape keyn *shlite nit, nor azoy vi zayn vayb, dos heyst di mame mayne, iz a *bas-yekhide, kumt ir di kanape.
dos iz eyn mol avek.
*vehasheynes, shteyt di kanape bay undz in shtub, iz di kanape undzer kanape.
hobn zikh arayngemisht beyde mumes, di mume Itke un di mume zlatke, un hobn ongefirt a *rekhiles fun eynem tsum andern, kanape-kanape, di shtot hot zikh gevigt mit der kanape! - *bekitser, di kanape iz geblibn undzer kanape.

di dozike kanape iz geven a *poshete, a hiltserne kanape, nor batsoygn fun oybn mit a din holts, vos iz in etlekhe erter opgeshtanen, geven oyfgeblozn, vi a *beytse.
ot dos oybershte holts, vos iz opgeshtanen, iz geven dos *emese "tenenholts", vos geyt oyf fidlen.
azoy hob ikh gehert zogn in *kheyder.
eyn *khisorn hot di kanape gehat, un der doziker *khisorn iz geven a *mayle, *dehayne, az me hot zikh oyf ir anidergezetst, hot men nisht gekont oyfshteyn, *makhmes zi iz geshtanen a bisl barg-arop, fun eyn zayt *meshupedik un in mitn mit a grub;
iz ober geven di *mayle, vos keyner hot nisht gevolt zikh zetsn oyf ir, hot men zi avekgeshtelt in a vinkl, gegebn a "tshiste otstavke".
ot oyf der kanape hob ikh gevorfn an oyg.
a smitshik hob ikh mir tsugegreyt nokh fun lang.
ikh hob gehat a *khaver shimele, yidl dem *bal-egoles, hot er mir tsugezogt etlekhe hor funem tatns ferds veydl.
un zhivetse oyf tsu shmirn dem smitshik hob ikh aleyn gehat.
ikh hob faynt gehat zikh farlozn oyf *nisim.
ikh hob dos oysgebitn bay maynem a *khaver, *Meir-Lipe-sores, oyf a shtikl shtol fun der mames krineline, vos hot zikh gevalgert oyfn boydem.
funem shtikl shtol hot nokh dem *Meir-Lipe-sores gemakht zikh a meserl, fun beyde zaytn gut ongesharft.
hob ikh *afile *kheyshek gehat zikh opbaytn mit im tsurik, hot er nit gevolt.
er hot zikh tseshrign:
- a *khokhem a yid!
vos zogt ir oyf zayn tatn?
ikh hodeve op dray nekht, ikh sharf un sharf un tseshnayd zikh ale finger sharfndik, - kumt er itster tsu geyn un vil zikh opbaytn tsurik!
- kuk im on a bisl! - zog ikh. - nu, darf men nit!
a tayere *metsie a shtikl shtol!
karg shtol valgert zikh bay undz oyfn boydem?
es vet khapn oyf kinder un kinds-kinder!
*haklal, ikh hob gehat altsding, vos me badarf.
es iz geblibn nor eyn arbet: kalupen dos "tenenholts" fun der kanape.
ikh hob oysgekloybn deroyf zeyer a voyle tsayt: *beshas di mame iz geven in kleyt un der tate hot zikh nokhn esn tsugeleygt drimlen, hob ikh zikh farkloybn in vinkl arayn mit a tsvyok un hob zikh genumen tsu der arbet gants geshmak.
hot der tate derhert durkhn shlof, vi emetser bobret zikh, hot er frier gemeynt, *a ponim, az s'iz mayz in shtub, hot er ongehoybn tsu shrayen fun dortn: kish! kish! kish!
ikh bin geblibn a geshtorbener...
der tate hot zikh ibergekert oyf der anderer zayt, un az ikh hob derhert, az er khropet, hob ikh zikh vider genumen tsu der arbet.
plutsim, ikh tu a kuk - der tate shteyt un kukt oyf mir mit modne oygn.
es vayzt oys, az *tkhiles hot er *beshum oyfn nit farshtanen vos dos iz.
nokh dem, az er hot derzen di tsekardatshete kanape, hot er mikh aroysgetsoygn fun dortn farn oyer un hot mikh azoy geshlogn, az me hot mikh badarft mintern, *poshet opgisn mit kalt vaser.
- got iz mit dir!
vos host du geton mitn kind? - hot di mame geveynt mit trern oyf di oygn.
- der *kadish dayner!
er vet mikh arayntraybn a lebedikn in der erd arayn! - zogt der tate, blas vi di vant, khapt zikh farn hartsn un farhust zikh oyf etlekhe minut.
- vos zhe darf men zikh azoy opesn dos harts? - zogt tsu im di mame. - bist azoy oykh a kranker!
tu a kuk vos far a *ponim du host, aza yor oyf mayne *sonim!

  *G[iml]

der *kheyshek tsu shpiln oyfn fidl iz gevaksn mit mir in eynem, vos elter ikh bin gevorn.
iz der *kheyshek gevorn nokh greser, un, vi *oyf-tsu-lehakhes, hob ikh badarft ale tog horkhn *klezmer.
punkt oyfn mitn veg, tsvishn der heym un tsvishn *kheyder, iz geshtanen a kleyn shtibl, mit erd gedekt, flegt zikh fun dortn *tomed hern farshidene *koyles un gezangen fun alerley *keylim, un merstnteyls - *koyles fun a fidl.
dortn iz gezesn a *klezmer, *Naftoltse Bezborodke, a yid mit an untergehakter kapote, mit untergeboygene *peyes un mit a geprestn kolner.
a noz hot er gehat a hipshe, oysgezen vi a tsugeklepte, lipn grobe, tseyn shvartse.
dos *ponim geshtuplt un on a *simen fun a bord.
un derfar take hot men im gerufn "Bezborodke".
a vayb hot er gehat a mashine.
hot men zi gerufn "di muter *khave", un kinder iz bay zey geven a tuts onderhalbn, oyb nisht mer, opgerisene, halb nakete un borvese, un ale, funem grestn bizn klenstn, hobn zey geshpilt, der oyfn fidl, der oyf der "alt", der oyfn bas, der oyfn trumeyt, der oyfn fleyt, der oyfn fagot, der oyf der harfe, der oyfn tsimbl, der oyf der balalayke, der oyfn poyk, der oyf di tatsn.
tsvishn zey zenen geven oykh azelkhe, vos hobn gekont oysfayfn dem grestn *nign mit di lipn, oyf di tseyn, oyf glezlekh oder oyf teplekh, oyf shtiklekh holts, oder gor oyf di bakn - *sheydim, *rukhes un gor!
mitn dozikn gezindl hob ikh mikh bakent gor umgerikht.
ikh bin geshtanen eyn mol bay zey untern fentster, zikh untergehert vi zey shpiln, hot eyner fun di eltere kinder, Pinye der fleytist, a *bokher fun a yor fuftsn, nor a borveser, mikh derzen shteyn, iz er aroysgegangen tsu mir un fregt mikh, tsi es gefelt mir zeyer shpiln?
- *halevay - zog ikh - volt ikh in tsen yor arum azoy geshpilt!
- konst dos oysfirn, - makht er tsu mir un git mir ontsuherenish, az far tsvey karbn a *khoydesh vet mikh der tate zayner oyslernen shpiln, un oyb ikh vil, vet er mikh lernen, der zun heyst dos.
- oyf vos far an instrument - makht er - voltst du gevolt shpiln? oyfn fidl?
- oyfn fidl.
- oyfn fidl? - makht er. - konst tsoln drithalbn kerblekh a *khoydesh?
tsi du bist aza *kasrilik, vi ikh?
- konen kon ikh, - zog ikh - nor vos den?
es tor nisht visn derfun nisht der tate, nisht di mame, nisht der *rebe.
- *khas vekholile! - makht er. - ver darf dos geyn oyspoykn?
*efsher gefint zikh bay dir a tsigar titun, oder a papiros? neyn? du reykherst nit?
antlay-zhe mir a pitakl, vel ikh mir aleyn koyfn papirosn.
nor zolst nit zogn keynem, *makhmes der tate tor nisht visn, az ikh reykher, un di mame vet gevor vern, az ikh hob gelt, vet zi dos glat tsunemen un koyfn beygl oyf onbaysn.
kum in shtub arayn, vos veln mir do oysshteyn?

  *D[aled]

mit groyse *pkhodim, mit a klapndik harts un mit tsiterndike fis hob ikh ibergeshpant di shvel funem dozikn kleynem *gan-eydn.
mayn nayer *khaver Pinye hot mikh forgeshtelt farn foter:
- *sholem *Nokhem veviks, a *nogids a yingl, hot *kheyshek lernen oyfn fidl.
*Naftoltse Bezborodke hot untergeboygn di *peyes.
tsurekht gemakht dem kolner, farshpilyet di kapote un farbundn mit mir a breytn *shmues *mikoyekh shpiln *bikhlal un oyfn fidl *bifrat, gegebn mir tsu farshteyn, az fidl iz di beste un di shenste fun ale *keylim, elters un *khoshevers fun fidl iz shoyn gor nishto oyf der gantser velt.
a *simen hob ikh, far vos epes derezhirt *tomed di fidl, nit der trumeyt, oder di fleyt?
*makhmes fidl - dos iz di mame fun ale *keylim.
azoy hot mir *Naftoltse Bezborodke geleyent a gantse lektsye fun muzik, gemakht *beshas-mayse mit di hent un mit der noz, - un ikh bin geshtanen un gekukt im in moyl arayn, batrakht di shvartse tseyn zayne un geshlungen, *mamesh geshlungen di verter.
- fidl, farshteyst du mikh, - zogt tsu mir vayter *Naftoltse Bezborodke un iz tsufridn, *a ponim, mit der lektsye, - fidl, farshteyst du mikh, iz aza *keyle, vos iz elter fun ale *keylim.
der ershter fidler oyf der velt iz geven *Tuvl-Kayen, tsi *Mesushelekh, - ikh gedenk shoyn nisht akurat, du kerst beser visn, du lernst dokh *mistome in *kheyder?
der ander fidler iz geven *Dovid hameylekh.
nokh eyner, a driter, iz geven, Paganini hot er geheysn, oykh a yid;
ale beste fidler oyf der velt zenen geven yidn.
*lemoshl, stempenyu, *Pedhotser.
fun zikh red ikh nit, me zogt, az ikh shpil nit shlekht oyfn fidl;
nor vi kum ikh tsu Paganinin?
Paganini, zogt men, hot farkoyft dem *Ashmeday di *neshome farn fidl.
Paganini hot faynt gehat shpiln far groyse mentshn, *malkhusim un poypstn, khotsh me flegt im opgiltn.
er hot beser lib gehat shpiln far oreme layt in ale shenklekh, in ale derfer, oder nor in di velder far *khayes un *oyfes.
ot vos far a fidler Paganini iz geven...
ey *khevre-pletsl, tsu di *keylim!
azoy hot *Naftoltse Bezborodke oysgerufn tsu zayn komande kinder, vos zenen zikh tsunoyfgekumen ale in eyn minut, genumen zikh itlekher tsu zayn instrument.
*Naftoltse aleyn iz oyfgeshtanen, a zets geton mitn smik in tish arayn, gevorfn a sharfn kuk oyf itlekhn bazunder un oyf ale mit a mol - un me hot a shpil geton a kontsert oyf alerley instrumentn mit aza *koyekh, az ikh bin shier nit umgefaln fun di fis. itlekher hot zikh geflayst ibershrayen dem andern, un mer fun ale hot mikh farshrign eyner a kleyner, vos hot geheysn khemele, a trukn yingele mit a nas nezele un mit borvese ongedrolene fislekh.
khemele hot geshpilt oyf a *meshune-modne *keyle, epes a *min zak azelkher, vos az me blozt im on, lozt er nokhdem aroys a *meshune *kol, a modnem kvitsh, vi a kats, *beshas me tret ir on oyfn veydl.
khemele hot mitn borvesn fisl oysgeshlogn take, gekukt di gantse tsayt oyf mir mit kleyne *gneyveshe oyglekh un untergevunken, vi eyner redt: "ober ayo, ikh bloz gut?" nor mer fun ale hot gearbet *Naftoltse aleyn;
er hot i geshpilt, i gederezhirt, gearbet mit di hent, mit di fis, mit der noz un mit di oygn un mitn gantsn *guf, un tomer *kholile hot emetser gemakht a feler, hot er a krits geton mit di tseyn un a zog geton mit *kas:
- forto, parkhuts! forto - fortisimo!...
takt, *mamzer! takt!... eyns, tsvey, dray! eyns, tsvey, dray!...

  *H[ey]
opgemakht mit *Naftoltse Bezborodke far dray mol in der vokh onderhalbn *sho in tog tsvey kerblekh a *khoydesh, bet ikh im nokh a mol un nokh a mol, es zol zayn *besod-soydes - anit, bin ikh a farfalener.
er git mir zayn ernvort, az es vet nisht visn derfun keyn foygl.
- mir zenen azelkhe mentshn, - zogt er tsu mir mit *gadles un makht tsurekht dem kolner - vos katore keyn gelt hobn mir nit, nor *yoysher un erlekhkayt iz bay undz faran mer vi baym grestn *nogid!
*efsher gefint zikh bay dir etlekhe groshns?
ikh khap aroys un gib im a kerbl.
*Naftoltse nemt dos tsu bay mir, vi a profesor, mit tsvey finger, ruft tsu di muter *khave, kukt on a zayt un makht tsu ir:
- na, koyf epes onbaysn!
di muter *khave nemt tsu bay im dos kerbl shoyn *davke mit beyde hent un mit ale finger, batrakht dos *davke fun ale zaytn un tut a freg dem man, vos zol zi koyfn?
- vos du vilst, - entfert er ir *kloymersht kaltblutik. - koyf bulkes etlekhe, hering a tsvey-dray, un dare kishke, un a tsibele farges nit, esik un boyml, nu, un a glezl bronfn dortn...
az di dozike ale zakhn zenen bashafn gevorn oyfn tish, iz der *oylem ongefaln deroyf mit aza apetit, glaykh vi nokh a *tones.
es hot azh mikh ongenumen a *yeytser-hore, un az me hot mikh gebetn, ikh zol geyn tsum tish, hob ikh mikh nisht gekont opzogn, un ikh gedenk nisht di tsayt, ven ikh zol azoy *hanoe hobn funem esn, vi ikh hob *hanoe gehat fun der doziker *sude.
nokh der *sude hot Bezborodke a vunk geton tsu der komande, me zol zikh nemen tsu di *keylim, un me hot mikh *mekhabed geven vider a mol mit a zakh, "zayn eygene kompozitsye".
di dozike "kompozitsye" hobn zey geshpilt mit aza *rash, az es hot mir farturket di oyern un fartumlt dem kop - un ikh bin avek fun dortn a *shikerer fun *Naftoltse Bezborodkes "kompozitsye".
a gantsn tog in *kheyder hot zikh mir gedreyt der *rebe mit di *talmidim mit di *sforim, un in di oyern hot mir nit oyfgehert tsu klingen di "kompozitsye".
bay nakht iz mir gekumen tsum *kholem Paganini, raytndik oyfn *Ashmeday, un hot mir derlangt mitn fidl ibern kop - ikh hob zikh oyfgekhapt mit a geshrey un mit a kopveytik un hob ongehoybn shitn mit verter, vi fun a zak.
vos ikh hob geredt - veys ikh nit.
nor mayn eltere shvester Pesl hot mir nokhdem dertseylt, az ikh hob geredt fun hits, es hot zikh nit geklept a vort tsu a vort, epes vilde nemen - "kompozitsye", "Paganini"... un nokh a zakh hot mir di shvester dertseylt, az in der tsayt, vos ikh bin gelegn shlaf, iz men a por mol geven bay undz fun *Naftoltse dem *klezmer, epes a borves yingl, gevor vern vos ikh makh, hot men im durkhgetribn un farzogt, er zol zikh mer nisht dervegn kumen aher...
- vos hot geton bay dir dem *klezmers yingl? - fregt mikh mayn shvester un mutshet mikh, ikh zol ir zogn.
nor ikh halt zikh eyns: ikh veys nisht, khlebn, ikh veys nisht;
fun vanen zol ikh visn?
- vos far a *ponim hot dos? - zogt tsu mir di mame. - bist shoyn, keyn *ayn-hore, a *bokherl tsu laytn, me redt dir shoyn *shidukhim, un du host tsu tun mit sheyne *khaveyrim, borvese *klezmerlekh!
vos far a *mekhutn bist du mit *klezmer?
vos hot do geton bay dir *Naftoltse dem *klezmers yingl?
- voser *Naftoltse? - zog ikh un makh zikh *tamevate. - voser *klezmer?
- kuk im on dem *tone! - misht zikh arayn der tate. - er veyst nisht fun vos tsu zogn!
nebekh got di *neshome shuldik!
ikh in dayne yorn bin shoyn lang geven a *khosn, un er shpilt zikh nokh mit *khaveyrim!
tu zikh on un gey in *kheyder arayn!
tomer vet dikh bagegenen Hershl *Bal-takse un vet dikh a freg tun, vos iz dir geven, zolst du zogn - *kadokhes.
du herst vos ikh red tsu dir? *kadokhes!
ikh heyb nisht on tsu farshteyn: vos far a *mekhutn iz do Hershl *Bal-takse?
un tsulib vos badarf ikh im zogn *kadokhes?...
in etlekhe vokhn arum iz mir farentfert gevorn di *kashe.

  *V[ov]

Hershl *Bal-takse (azoy hot men im gerufn derfar, vos er un der tate un der zeyde zayner hobn fun *tomed on gehaltn di takse, s'iz shoyn geven bay zey a *khazoke) iz geven a yungerman mit a kaylekhik baykhl, mit a royt berdl, mit nase oygelekh un mit a breytn vaysn shtern - a *simen fun a kopmentsh.
er hot take *geshemt in shtetl far a voyln yungnman a *maskil, a *mushlem, a sheynem *bal-Tanakh un a sheynem shrayber, dos heyst, er hot gehat a sheyn hentl.
me hot zikh a mol mit zayne *ksovim, zogt men, arumgetrogn un arumgefirt iber der velt.
un dertsu hot er gehat gelt un eyn tekhterl, a *bas-yekhide, a meydl mit royte herelekh un mit nase oygelekh, tsvey tropn vaser Hershl *Bal-takse.
geheysn hot zi *Ester, un gerufn hot men zi fartsoygn - "Flesterl".
geven iz zi tsiterik un eydl, *moyre gehat far undz, *kheyder-yinglekh, vi farn *malakh-hamoves, vorem mir hobn ir dekutshet, flegn zikh reytsn mit ir un zingen lidlekh:

    *Esterl!
    Flesterl!
    far vos host du nit
    keyn - shvesterl?

dakht zikh, vos ligt azelkhs in di dozike verter?
ayo, gornisht?
fun destvegn flegt Flesterl, az zi hot derhert di dozike verter, farshteln zikh di oyern un antloyfn mit a geveyn, bahaltn zikh *bekhadre-khadorim, *moyre hobn aroysgeyn etlekhe teg oyf der gas.
nor dos iz geven a mol, *beshas zi iz nokh geven a kind.
atsind iz zi shoyn gevorn a meydl tsu laytn, farflokhtn zikh a royt tsepl un gegangen ongeton, vi a *kale, nokh derletster mode.
mayn tate hot fun ir shtark gehaltn, flegt zikh nisht konen oploybn fun ir: "a shtile toyb".
*Esterl flegt a mol, *shabes, araynkumen tsu mayn shvester Pesl, un az zi hot mikh derzen, flegt zi vern nokh royter, vi zi iz geven, un aroplozn di oygn.
un mayn shvester Pesl flegt mikh *beshas-mayse *davke tsurufn, epes fregn, un kukn undz beydn in di oygn arayn.
*vayehi hayoym, treft zikh a *mayse, es kumt arayn tsu undz in *kheyder arayn der tate mayner mit Hershl *Bal-takse, un nokh zey shlept zikh nokh *reb *sholem-shakhne der *shadkhn, a yid mit zeks finger, mit a gegrayzlter shvartser bord un a groyser *evyen.
derzen azelkhe gest, khapt oyf zikh der *rebe *reb *zorekh di kapote mitn hitl, un *makhmes groys impet farkatshet zikh im eyn *peye arunter, oyf yener zayt oyer, dos hitl farkneytsht zikh un es shtekt aroys untn di yarmlke hekher halb, un es heybt im on flamen a bak, me hot gekont aroyszen, az do iz epes nisht glat, *ubifrat, az *reb *sholem-shakhne der *shadkhn shoyn fun a tsayt, az er hot ongehoybn araynkumen tsu undz in *kheyder arayn epes tsu oftlekh, flegt ale mol aroysrufn dem *rebn in hoyz aroys un dort avekshteyn mit im etlekhe minut, *soyden zikh un shushken zikh, makhn *beshas-mayse mit di hent un mit di pleytses un oyslozn mit a zifts:
- ta, *mimonefshekh, oykh di eygene *mayse!
iz dos bashert, vet dos *mistome zayn, vos kon men visn, vos?
baym araynkumen fun di gest hot der *rebe *reb *zorekh nisht gevust vos er zol tun, vu er zol zey bazetsn.
hot er gekhapt a kikhbenkl, vos di *rebetsin zaltst deroyf fleysh, un hot zikh frier a bisl arumgedreyt mit dem etlekhe mol hin un tsurik ibern gantsn *kheyder, un nokhdem hot er dos koym avekgeshtelt un hot zikh aleyn take anidergezetst oyf dem.
er iz ober bald oyfgeshprungen, vi an opgebriter, shtark tsemisht, un hot zikh gekhapt bay der hintershter keshene fun der kapote, glaykh vi er volt epes farlorn a *matmen mit gelt.
- ot iz a benkl, zetst zikh! - makht er tsu di gest.
- *nishkoshe, zitst, zitst! - zogt tsu im der tate. - mir zenen arayngegangen tsu aykh, *reb *zorekh, nor oyf eyn minut;
zey veln farhern mayn yingl *tanakh.
un der tate vayzt on oyf Hershl *Bal-takse.
- okh, *makheteyse, far vos nit? - makht der *rebe *reb *zorekh un khapt a *tanakhl un trogt dos unter Hershl dem *bal-takse mit aza *ponim, vi eyner redt: "na dir un tu vos du vilst!"
Hershl *Bal-takse nemt dos *tanakhl in hant arayn, vi a mentsh vos iz genit in der *skhoyre, beygt ayn dos kepl oyf a zayt, makht tsu an oygl, misht un misht un trogt mir unter dem ershtn *posek fun "*shir-hashirim".
- *shir-hashirim gor? - ruft zikh on der *rebe mit a shmeykhele, vi eyner redt: keyn harbers nisht gekont gefinen?
- *shikh hashikhim - entfert im Hershl *Bal-takse (er kon nit oysredn keyn *Reysh) - *shikh hashikhim iz nit aza gkhinge zakh, vi ikh meynt;
*shikh hashikhim dakhf men fakhshteyn.
- *avade! - ruft zikh on *reb *sholem-shakhne mit a gelekhterl.
der *rebe tut tsu mir a vunk.
ikh gey tsu tsum tish, tseshokl zikh un heyb on oyf a *kol mit zeyer a sheynem *nign:
- *shir-hashirim - a gezang iber ale gezangen!
ale gezangen hot gezungen a *novi, un dos hot gezungen a *novi *ben *novi!
ale gezangen hot gezungen a *khokhem, un dos hot gezungen a *khokhem *ben *khokhem!
ale gezangen hot gezungen a *meylekh, un dos hot gezungen a *meylekh *ben *meylekh!
*beshas zingen hob ikh dervayl gekukt oyf mayne farherers un hob bamerkt oyf itlekhns *ponim an ander mine.
baym tatn oyfn *ponim iz geven ongetseykhnt *gadles un fargenign.
oyfn *rebns *ponim iz geshtanen *moyre un *pakhed, tomer *kholile hob ikh a *toes un makh a feler;
zayne lipn hobn shtilerheyt nokhgeredt mit mir itlekhs vort.
Hershl *Bal-takse iz gezesn dem kop a bisl oyf a zayt, dos gele berdl in moyl, eyn eygl tsugemakht, dos andere hot gekukt aroyf, oyf der stelye, un tsugehert vi a groyser, groyser *meyvn.
*reb *sholem-shakhne der *shadkhn hot di gantse tsayt nisht aropgelozt fun im keyn oyg.
er iz gezesn mit a halbn *guf aribergeboygn oyf tsu frier, hot mir mitgeholfn shoklen zikh un hot zikh nisht gekont aynhaltn un hot mikh ibergeshlogn in mitn mit an oysgeshrey, mit a gelekhter un mit a hust in eynem un a makh mit dem tsveyendikn finger:
- az me *shmuest, az er *yokhlt - *yokhlt er!
in etlekhe teg arum hot men gebrokhn teler, un ikh bin gevorn tsu *mazl a *khosn far Hershl *Bal-takses *bas-yekhidkele - Flesterl.

  *Z[ayen]

a mol makht zikh, a mentsh vakst oys in eyn tog mer vi an anderer in tsen yor.
az ikh bin gevorn a *khosn, hob ikh mit a mol derfilt, az ikh bin a "groyser".
dakht zikh, der eygener vos frier, nor fort nisht der.
funem klenstn *khaver bizn *rebn *reb *zorekh hot men ongehoybn kukn oyf mir shoyn mit mer *derekh-erets - fort a *khosn mit a zeyger.
oykh der tate hot shoyn oyfgehert tsu shrayen oyf mir;
fun petsh *shmuest men nit: vi azoy nemt men dos a *khosn mit a gildenem zeyger un me patsh[t] im oys?
a *kharpe far laytn un a *bizoyen far zikh aleyn!
*emes, me hot a mol opgeshmisn bay undz in *kheyder a *khosn *Elye, derfar vos me hot im gekhapt glitshn zikh mit ale *shkotsimlekh oyfn ayz, - hot take nokhdem gehat tsu tun dermit di gantse shtot.
di *kale zayne, az zi iz gevor gevorn fun aza skandal, hot zi azoy lang geveynt, biz me hot opgeshikt dem *khosn di *tnoim, un der *khosn, *Elye heyst dos, hot zikh far hartsveytik un far *bizoyen gevolt araynvarfn in taykh arayn, iz geven farfroyrn dos vaser...
*kimat aza an umglik hot zikh getrofn mit mir, nor nisht iber shmits, un nisht ibern glitshn zikh oyfn ayz, nor iber a fidl.
ot azoy iz geven di *mayse:
bay undz in vaynshenk hobn mir gehat an oftn gast, Tshetshek dem kapelmayster, vos mir flegn im rufn: "pan pulkovnik".
dos iz geven a gezunter yung, a hoykher, mit a groyser kaylekhiker bord un *moyredike bremen.
geredt hot er oyf a modne gemisht *loshn, vos iz bashtanen fun etlekhe shprakhn.
*beshas redn hot er gemakht mit di bremen aroyf un arop;
az er hot aropgelozt di bremen, iz dos *ponim geven shvarts vi di nakht, un az er hot zey oyfgehoybn - iz dos geven klor vi der tog, vorem es hobn zikh gefunen unter di dozike gedikhte bremen a por hel bloye, gute, shmeykhlendike oygn.
getrogn hot er a mundir mit goldene knep, un derfar take hot er bay undz geheysn "pan pulkovnik".
bay undz in vaynshenk iz er geven zeyer an ofter gast, nisht derfar, vayl er iz geven a *shiker, *kholile;
nor *mehay-tayme, vayl der tate mayner iz geven a *berye oyf makhn fun rozinkes dem "bestn tayerstn ungereshn vayn", vos Tshetshek flegt onkveln, zikh gor nit konen oploybn fun im.
er flegt aroyfleygn oyf im zayn groyse *moyredike hant un zogn tsum tatn oyf zayn gemishter shprakh:
- herr kelermayster!
u tebi naylepshi ungarvayn!
nito take vine in Budapesht! pred bohem!
[i.e.: bay dir iz der bester ungarisher vayn! nito aza vayn in Budapesht! bay got!]
tsu mir iz Tshetshek *tomed geven tsugelozt, mikh geloybt, vos ikh lern in *kheyder, flegt mikh oykh farhern, fregn, ver iz geven Adam?
un ver iz geven Izak?
un ver iz geven Dzhozef?
- *Yoysef? - freg ikh im. - *Yoysef hatsadik?
- Dzhozef - zogt er.
- *Yoysef - farrikht ikh im nokh a mol.
- u nas Dzhozef, u vas yodzhef. - makht er tsu mir un tut mir a knip in bekl. - Dzhozef - yodzhef, yodzhef - Dzhozef - vshistko yedne, gants egal.
- kkhi - hi - hi!...
ikh bahalt dos *ponim in kulak un lakh mikh gut oys.
nor fun zint ikh bin a *khosn gevorn hot Tshetshek oykh oyfgehert zikh bageyn mit mir vi mit a *kundes un hot ongehoybn redn mit mir shoyn vi mit a glaykhn, dertseyln *mayses fun polk un fun muzikantn (der "pan pulkovnik" hot gehat nayen mos reyd, keyner hot ober keyn tsayt nit gehat im oys'hern, *a khuts mir).
eyn mol hot er zikh mit mir tseredt vegn shpiln.
hob ikh im a freg geton:
- der pan pulkovnik shpilt oyf voser instrument?
- na vshistkikh instrumentu.
[i.e.: oyf ale *keylim.]
- makht er tsu mir un heybt oyf oyf mir di bremen.
- oyfn fidl oykh? - freg ikh im, un er bakumt mit a mol in mayne oygn a *ponim fun a *malekh.
- kum tsu geyn a mol tsu mir, - makht er - vel ikh dir shpiln.
- ven kon ikh - zog ikh - tsu dir kumen, pan pulkovnik, az nit *shabes?
nor *bitnay, keyner zol nit visn.
zogst du mir tsu?
- pred bohem! - makht er tsu mir un heybt oyf oyf mir di bremen.

  *kh[ez]

Tshetshek hot gevoynt vayt-vayt hinter der shtot, in a kleyn vays shtibl, mit kleyne fentsterlekh, mit gefarbte lodn, mit a grinem gortn, vos hobn aroysgekukt fun dortn mit groys *gadles a *sakh hoykhe gele sonishnikes, vi epes rekhts, un hobn ongeboygn etvos di keplekh oyf a zayt, a bisl geshoklt zikh, un hobn vi gerufn mikh tsu zikh: "aher, tsu undz, *bokherl!
do iz grom, do iz fray, do iz likhtik, do iz frish, do iz varem, do iz gut!"...
un nokh yenem *ipesh mit der hits mitn shtoyb, vos in shtot,  [53] un nokh yener engshaft mitn geshrey, mitn tuml, vos in *kheyder, glust zikh take aher, vorem do iz grom, do iz fray, do iz likhtik, do iz frish, do iz varem, do iz gut!
es glust zikh loyfn, shpringen, shrayen, zingen;
oder gor a vorf tun zikh oyf der hoyler erd, mitn *ponim inem grinem shmekedikn groz arayn.
nor, oy vey, nisht far aykh, yidishe kinder!
gele sonishnikes, grine kroyt, frishe luft, reyne erd, a loyterer himl - hot keyn faribl nisht, s'iz nisht oyf ayer mist gevaksn gevorn!...
bagegnt hot mikh a shvartser kudlater hunt mit royte fayerdike oygn.
er iz oyf mir ongefaln mit aza *rishes, az s'iz mir shier di *neshome aroysgefaln.
a glik, vos er iz geven tsugebundn oyf a shtrik.
derhert mayn geshrey, iz Tshetshek aroysgelofn on a mundir un hot ongehoybn shtrofn dem hunt, er zol antshtumt vern - un er iz antshtumt gevorn.
nokhdem hot er mikh ongenumen far a hant, tsugefirt mikh glaykh tsum shvartsn *keylev, gezogt, ikh zol gor keyn *moyre nit hobn, er vet mikh nit zatshepen;
a *simen, zogt er, ikh zol im a glet tun iber di hor.
un nisht lang getrakht, nemt er mayn hant un firt mit ir ibern hunts fel, ruft im on *beshas mayse mit etlekhe modne nemen un zogt im gute verter.
der shvartser *khevre-man lozt arop dem veydl, beygt ayn dem kop, balekt zikh mit der tsung un varft oyf mir a kukl *min hatsad, vi eyner redt: "dayn glik, vos der *porits shteyt do, voltst shoyn avekgegangen fun danen on a hant"...
ibergelebt di *pkhodim funem hunt un arayngegangen mitn "pan pulkovnik" in shtub arayn, bin ikh *nivhl venishtoymem gevorn;
ale vent zenen farhangen fun oybn arop mit biksn, un oyf der erd ligt a fel mit a kop fun a leyb oder a lempert mit *moyredike sharfe tseyn.
*meyle, der leyb iz nokh a halbe *tsore - fort a *gepeygerter;
ober di biksn, di biksn?...
s'iz mir nisht ayngegangen di frishe floymen mit di sheyne epl, vos der *bal-ebos hot mikh mit zey *mekhabed geven fun zayn eygenem gortn;
mayne oygn hobn nisht oyfgehert tsu shpringen fun eyn vant oyf der anderer.
nor shpeter, az Tshetshek hot aroysgenumen fun a royt shakhtl a fidele, a kleyns, a kaylekhiks, mit a modne baykhele, hot aroyfgeleygt oyf dem di groyse tseshpreyte bord un di groyse gezunte hant un dos gegebn dem ershtn fir etlekhe mol hin un tsurik mitn smitshik, un es hobn zikh gegebn a gos di ershte etlekhe melodyen, hob ikh in eyn oygnblik fargesn dem shvartsn *keylev, mitn shreklekhn leyb, mit di ongelodene biksn, - ikh hob nor gezen far zikh Tshetsheks groyse tselozte bord mit zayne gedikhte aropgelozte bremen, ikh hob n[o]r gezen a kaylekhik fidele mit a modne baykhl, un finger, vos tantsn iber di strunes mit aza *mehires, vos a mentshns *seykhl iz gor nit imshtand *masig tsu zayn, vu nemt men dos azoy fil finger?
nokhdem iz farshvundn gevorn Tshetshek mit zayn tseshpreyter bord, mit zayne gedikhte bremen, mit zayne vunderlekhe finger, un ikh hob shoyn nit gezen far zikh gornisht.
ikh hob nor gehert a zingen, a krekhtsn, a veynen, a khlipen, a redn, a brumen - *meshune modne *koyles azelkhe, vos ikh hob oyf mayn lebn nisht gehert keyn mol!
zise *koyles, vi honik, glate, vi boyml, hobn zikh gegosn - gegosn glaykh in hartsn arayn on an oyfher, un mayn *neshome iz avek vayt-vayt fun danen, in an ander velt arayn, in a *gan-eydn fun same *koyles, fun gole gezangen...
- kharbate khtsesh?
[i.e.: tey vilst du?]
- ruft zikh on tsu mir Tshetshek, leygt avek dos fidele un tut mir a patsh in pleytse.
ikh hob derfilt, az ikh bin aropgefaln funem zibetn himl arop oyf der erd.
fun demolt on hob ikh ongehoybn tsu geyn aher ale *shabes bay tog hern Tzhetshekn shpiln oyfn fidl.
ikh fleg shoyn geyn glaykh, nisht *moyre gehat far keynem, un *afile mitn shvartsn *keylev zenen mir gevorn azoy bakant, az er hot mikh derzen, flegt er dreyen mitn veydl un zikh veln varfn oyf mir, a lek tun di hant.
fleg ikh im nisht lozn: "lomir beser zayn gute fraynd fun der vaytn!"
in der heym hot nisht gevust keyn foygl, vu ikh farbreng dem *shabes - fort a *khosn! - un me volt nisht gevust derfun *ad hayem, es zol zikh nit geven trefn mit mir a nayer umglik, a groyser umglik, vos vert do bashribn inem kapitl *T[ez].

  *T[ez]

dakht zikh, vemen badarf es ongeyn, *lemoshl, az a yidish *bokherl geyt zikh *shabes bay tog shpatsirn a bisl vayter, hinter der shtot?
tsi s'iz take mer nishto vos tsu tun, nor nokhkukn, in zinen hobn yenem?
vos helfn ober di ale *taynes, az es ligt shoyn azoy bay undz in der natur, bay yidn heyst dos, gut tsukukn zikh tsu yenem, akhtung gebn, gefinen *khisroynes un gebn *eytses.
*lemoshl: tsugeyn tsu a vild fremdn, *beshas er davnt, un tsu rekht makhn im dem "*shel-rosh" fun di *tfiln;
oder opshteln im *beshas er loyft un iz fartrogn, az es hot zikh bay im, dakht zikh, farkatshet a hoyz;
oder onvayzn yenem mitn finger, er zol nit visn vos ir meynt: tsi di noz, tsi di bord, tsi velkhe gute yor?
oder tsunemen bay yenem fun di hent, *beshas yener mutshet zikh un vil epes efenen, un zogn im: ir kont nisht, lozt mikh!
oder opshteln zikh, *beshas yener boyet a shtub, un oyszetsn im a *khisorn, az di stelye iz, dakht zikh, tsu hoykh, di *khadorim tsu grom un di fentster umgelumpert breyt, khotsh nem tsevarf di shtub un shtel zikh boyen gor iber a nays!...
ot azoy, hert ir, iz shoyn bay undz ayngefirt fun *kadmoynim, fun *sheyshes yemey breyshis.
mir veln mit aykh di velt nisht ibermakhn, mir zenen dos gor nisht *mekhuyev...
nokh aza *min *hakdome vet aykh shoyn zayn rekht, az *Efroim Klots, a yid a vild-fremder, vos hot zikh ongekert mit undz a knepl, hot nokhgekukt nokh mir, nokhgeshpirt un ongeshmekt vuhin ikh gey, un hot mir tsugeshtelt a benkele, geshvorn, az er hot aleyn gezen mikh esn *tarfes baym "pulkovnik" un reykhern a papiros um *shabes, er zol azoy zen, zogt er, bay zikh aldos guts, anit zol er nit derlebn, zogt er, kumen ahin, vuhin er geyt, un oyb er zogt a *dvar-sheker oyf ot azoy fil, zol zikh im shteln, zogt er, dos moyl oyf a zayt un es zoln im aroys beyde oygn!
- *omeyn *halevay! - hob ikh gezogt un hob gekhapt funem tatn a frishn patsh, ikh zol nit zayn keyn *azes-ponim...
nor ikh farkhap, azoy dakht zikh mir, di lokshn far di fish, ikh hob gor fargesn aykh dertseyln, ver iz geven *Efroim Klots, un vos iz er geven, un vi azoy iz geven di *mayse.
in ek shtot, oyf yener zayt brik, iz gezesn a yid *Efroim Klots.
far vos hot men im gerufn Klots?
er hot a mol gehandlt mit gehilts.
haynt handlt er shoyn nit - iber a *mayse, a *bilbl, me hot oysgetreyslt bay im a fremdn klots mit a fremder kleyme, [!] hot er gehat oyf zikh a pekl, a lodenish, a shlepenish, koym-koym oysgedreyt zikh fun turme.
fun demolt on hot er avekgevorfn ale *miskhorim un hot zikh genumen tsu shtotzakhn, araynkukn in *koholshe *inyonim, tsekh, takse, *bes-hamedresh...
*tkhiles iz geven nisht azoy gut, er hot gehat *bizyoynes;
nor vos vayter-vayter hot er zikh arayngedreyt, ayngegesn in di beyner arayn, gegebn ontsuherenish, az er veyst "vu a tir efnt zikh"...
un *Efroim iz gevorn mit der tsayt a parshoyn a nitslekher, a neytiker, vos me kon zikh on im nit bageyn.
ot azoy khapt zikh arayn a vorem in epl arayn, bet zikh oys gants breytlekh, makht zikh a veykhn geleger un vert dort a heymisher, a gantser *bal-ebos.
geven iz *Efroim a nideritshker, gehat kurtse fiselekh, kleyne hentelekh, royte bekelekh, un a gengl a gikhs, mit a tentsl un mit a drey mitn kepele;
geredt hot er gikh, mit a kvitshl, un gelakht hot er mit a dribne gelekhterl, vi me shit arbeslekh.
onkukn hob ikh im nisht gekont - ikh veys nit far vos.
ale *shabes bay tog, ven ikh bin gegangen tsu Tshetshekn, oder fun Tshetshekn, fleg ikh im bagegenen oyfn brik geyn shpatsirn in a langn gelateten *shabesdikn letnik on di arbl.
er iz gegangen, di hent farleygt ahinter, un untergezungen oyf zeyer a din *kelkhl, un der langer letnik hot im untergepatsht fun hintn in di pyates.
- gut *shabes! - zog ikh im.
- gut *shabes! - makht er. - vuhin geyt dos a yingl?
- glat azoy - zog ikh - oyfn shpatsir.
- oyfn shpatsir? eyner aleyn? - makht er un kukt mir in di oygn arayn mit aza *min shmeykhele, vos s'iz shver tsu trefn, vos meynt er dermit: tsi s'iz a groys *beryeshaft, vos ikh shtel zikh ayn geyn eyner aleyn, tsi s'iz a *khokhme, tsi a narishkayt?...

  *Y[ud]

eyn mol, gegangen tsu Tshetshekn, hob ikh bamerkt az *Efroim Klots kukt mir epes zeyer shtark nokh;
hob ikh zikh opgeshtelt oyfn brik un gekukt in vaser arayn.
hot zikh *Efroim oykh opgeshtelt un oykh gekukt in vaser arayn.
hobn ikh zikh gelozt geyn tsurik - er geyt oykh.
hob ikh mikh gelozt geyn vider ahin - er oykh.
nokhdem iz er farfaln gevorn.
shpeter, gezesn mit Tshetshekn baym tish un getrunken tey, hobn mir derhert dem shvartsn *keylev biln oyf emetsn zeyer shtark un raysn zikh fun der shtrik.
a kuk geton in fentster hot zikh mir oysgedakht, az ikh ze epes a nideriks, a shvartsinks, mit kleyne fiselekh, loyft-loyft un vert farshvundn.
nokhn gengl volt ikh gemegt shvern, az s'iz *Efroim Klots.
*kakh have.
ikh bin gekumen *shabeys-tsu-nakhts aheym, shoyn nokh *havdole, mit a farflamt *ponim, un hob getrofn *Efroimen zitsn baym tish.
er hot epes zeyer shtark geredt un gelakht mit zayn modnem gelekhterl.
derzen mikh, iz er antshvign gevorn un geklapt mit di kurtse fingerlekh ibern tish.
akegn im iz gezesn der tate, toyt vi di vant, un hot zikh gedreyt di bord, gerisn di hor eyntsikvayz - a *simen, az er iz in *kas.
- fun vanen geyst du dos? - fregt mikh der tate un kukt oyf *Efroimen.
- fun vanen - zog ikh - zol ikh geyn?
- ikh veys - zogt er - fun vanen?
zog du fun vanen, du veyst beser.
- fun *bes-hamedresh - zog ikh.
- un vu - zogt er - bist du geven a gantsn tog?
- vu - zog ikh - zol ikh zayn?
- ikh veys, zogt er - vu? zog du vu, du veyst beser.
- in *bes-medresh - zog ikh.
- vos host du geton - zogt er - in *bes-medresh?
- vos zol ikh tun - zog ikh - in *bes-medresh?
- ikh veys - zogt er - vos du zolst ton?
- ikh hob gelernt - zog ikh.
- vos host du - zogt er - gelernt?
- vos zol ikh lernen? - zog ikh.
- ikh veys - zogt er - vos du zolst lernen?
- *gmore - zog ikh - hob ikh gelernt.
- voser *gmore - zogt er - host du gelernt?
- voser *gmore - zog ikh - zol ikh lernen?
- ikh veys - zogt er - voser *gmore zolst du lernen?
- di *gmore "*shabes" - zog ikh - hob ikh gelernt.
do hot zikh *Efroim Klots tselakht mit zayn dribne gelekhterl, un mer hot shoyn, *a ponim, der tate nisht gekont ibertrogn.
er hot zikh oyfgekhapt funem ort un hot mir oyfgevorfn tsvey hilkhedike flam-fayerike petsh, es zenen gefloygn bay mir funken fun di oygn.
hot derhert di mame funem andern *kheyder, iz zi arayngelofn mit a geshrey:
- *Nokhem! got iz mit dir! vos tust du?
a *bokher a *khosn, far der *khasene?
barekhn zikh, tomer *kholile vert gevor der *mekhutn?!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
di mame iz geven gerekht.
der *mekhutn iz gevor gevorn fun der gantser *mayse - *Efroim hot dos im aleyn ibergegebn, un hot derlebt on im a *nekome, vorem zey zenen *tomed geven tsvishn zikh oyf mesershtekh.

* * *

oyf morgn hot men mir opgeshikt di *tnoim mit di *kale-matones, un ikh bin gevorn oys *khosn.
dos hot dem tatn azoy gekrenkt, az er iz farshlaft gevorn, gelegn tsu bet a hipshe tsayt, mikh nisht gelozt far di oygn, nisht gevolt mayn *ponim onkukn, vifil di mame hot nisht *getaynet far mir, mikh gevolt farentfern.
- der *bizoyen! - hot er gezogt. - der *bizoyen iz mir erger fun alts!
- a sheyne reyne *kapore! - hot im di mame oysgeredt dos harts. - got vet muzn tsushikn an andern *shidekh, vos zol men ton?
zikh nemen dos lebn?
*mistome iz dos nit zayn *ziveg...
tsvishn di, vos zenen gekumen *mevaker khoyle zayn dem tatn, iz geven oykh Tshetshek der kapelmayster.
der tate, az er hot im derzen, hot er oysgeton di yarmlke, zikh oyfgezetst oyfn betl, hot im oysgetsoygn di dare trukene hant, a kuk geton im in di oygn arayn un a zog geton:
- oy, pan pulkovnik! pan pulkovnik!...
mer hot er nisht gekont oysredn keyn vort, vorem es hobn im geshtikt di trern un der hust...
dos ershte mol oyf mayn lebn hob ikh derzen dem tatn veynen.
es hot mikh ongenumen baym hartsn un es hot mikh farklemt bay der *neshome.
ikh bin geshtanen, gekukt in fentster un geshlungen di trern.
in der minut hob ikh *beemes *kharote gehat oyf der *khasene vos ikh hob ongearbet.
ikh hob mir geshlogn *al-khet mitn gantsn hartsn un hob mir gegebn dos vort, ikh zol keyn mol, keyn mol nisht *derragzenen dem tatn, keyn mol, keyn mol nisht onton im keyn *yisurim, - oys fidl!

--> der zeyger