Griner akvaryum

O = Ode tsu der toyb. T"A 1955. p. 73ff.
P = Poetishe verk II. T"A 1963. p. 227ff.
L = Lider fun *yam-hamoves. T"A 1968. p. 308ff.
B = Griner Akvaryum / Grünes Aquarium. Frankfurt am Main 1992

[1]  Griner akvaryum

 A

- Dayne tseyn zenen beynerne kratn. Hinter zey, in a krishtolener tsel, dayne geshmidte verter. Gedenk di *eytse fun an eltern: Di shuldike, vos hobn arayngeton in dayn bekher *farsamte perl - zey loz aroys oyf der fray. vi a dank farn genod, veln zey boyen dayn eybikayt; nor yene, di umshuldike, vos trilern falsh vi soloveyen iber a *keyver - zey zolstu nit shaneven. Heng zey, ver zeyer *talyen! vayl koym lozstu zey aroys fun dayn moyl, tsi fun dayn pen - vern zey *sheydim. Di shtern zoln azoy nit aropfaln vi ikh zog dem *emes!

- Ot di *tsavoe hot mir ibergelozn mit yorn tsurik in mayn lebediker heymshtot, an alter *bokher, a tsedrumshketer [O: tsedrumsketer] poet, mit a langn tsop ahinter, vi a frisher beryozever bezem. S'hot keyner nit gevust zayn nomen, fun vanen er shtamt. Ikh hob nor gevust, az er shraybt in *targem-loshn gegramte brivelekh tsu got, varft zey arayn in roytn postkestl bay der griner brik, un badakht un geduldik shpatsirt er bay der Vilie un vart, der potshtalyon fun himl zol im brengen an entfer.

 B

- Gey iber verter vi iber a minenfeld: eyn falsher trot, eyn falshe bavegung, un ale verter, vos du host oyfgetsilyet a gants lebn oyf dayne odern, veln tseflikt vern mit dir tsuzamen

- Azoy hot tsu mir gesheptshet mayn layblekher shotn, ven mir beyde, geblendt fun reflektorn-vintmiln, hobn getsoygn bay nakht iber a blutikn minenfeld, un mayn yeder shpan, vos iz geshtelt geven oyf toyt oder lebn, hot a rits geton in harts, vi a tshvok in a fidl.

 G

Keyner hot mikh ober nit gevornt, ikh zol zikh hitn fun verter, vos zenen *shiker fun yenveltike monblumen. Deriber bin ikh gevorn der knekht fun zeyer viln. Un zeyer viln kon ikh nit farshteyn. Un *avade nit dem *sod tsi zey hobn mikh lib oder faynt. Zey firn *milkhomes in mayn sharbn vi termitn in a *midber. Zeyer shlakhtfeld shlogt fun mayne oygn mitn opshayn fun rubinen. Un kinder vern gro far shrek ven ikh zog zey: *gut-kholem...

Anustn, in mitn heln tog, ven kh'bin gelegn in gortn, un iber mir - a tsvayg marantsn, oder kinder shpiln zikh mit goldene zeyfnblozn, hob ikh derfilt a bavegung in der *neshome. Oho, mayne verter klaybn zikh in veg arayn... Bay eynem opgehaltn a *nitsokhn, hobn zey, kentik, bashlosn ayntsunemen festungen, vos keyn *shum verter hobn biz itst nit gekont. Bay mentshn, bay *malokhim, un far vos nit bay shtern? *Farshikert fun yenveltike monblumen shpilt zeyer fantazye.

Trumeytn shaln.
Faklen vi brenendike feygl.
S'bagleytn zey linyes. Ramen fun muzik.

Tsu eynem aza vort, vos hot geritn foroys in a kroyn, vu es finklen mayne trern, vayzt oys der eyberhar, bin ikh gefaln oyf di kni.
- Azoy lozstu mikh iber, on a zay-gezunt, on a tsum-viderzen, on gornit? yorn hobn mir gevandert tsuzamen, fun mayn tsayt hostu gegesn, iz eyder mir tsesheydn zikh, eyder geyst aynnemen veltn - eyn *bakoshe! Nor gib a vort az vest nit opzogn...
- *Maskim. Ikh gib mayn vort. Nor on lange zatsn. vayl di zun beygt zikh oyf der bloer tsvayg un bloyz a *rege falt zi in opgrunt.
- Kh'vil zen di toyte!
- Aza farlang... Nu, *meyle. Mayn vort iz mir tayerer... Ze!

A griner meser hot oyfgeshnitn di erd.
s'iz gevorn grin.
Grin.
Grin.
Grinkayt fun tunkele yodles durkh a nepl; grinkayt fun a volkn mit geplatster gal;
grinkayt fun mokhike shteyner in a regn;
grinkayt vos antplekt zikh durkh a reyf, gekayklt fun a zibn-yerikn;
grinkayt fun kroytbleter in shpliters toy, vos tseblutikn finger;
ershte grinkayt unter tseshmoltsenem shney in a karahod arum a blo blimele;
grinkayt fun a *halb-levone, vos me zet zi mit grine oygn fun unter a khvalye;
un fayerlekhe grinkayt fun grozn, bazeymt arum a *keyver.
Grinkaytn shtromen in grinkaytn. Layb in layb. Un ot iz shoyn farvandlt di erd in a grinem akvaryum.
Nenter, nenter, tsu der griner vimlenish!

Ikh kuk arayn: Mentshn shvimen do vi fish. Umtsolike fosforne *penimer. Yung. Alt. Un yung-alt in eynem. Ale, vos kh'hob zey gezen a gants lebn un der toyt hot zey gezalbt mit a griner eksistents; ale shvimen zey inem grinem akvaryum, in a *min zaydener, luftiker muzik.
Do lebn di toyte!
Unter zey taykhn, velder, shtet - a rizike plastishe mape, un oybn shvimt arum di zun, in geshtalt fun a fayerdikn mentsh.
Ikh derken bakante, fraynd, *shkheynim un tsi far zey mayn shtroyenem [B: shtroyene.] hut:
- Gut-morgn.
Zey entfern mit grine shmeykhlen, vi a brunem entfert a shteyn mit tsebrokhene ringen.
Mayne oygn patshn mit zilberne vesles, yogn, shvimen, tsvishn ale *penimer. Zey nishtern, zukhn eyn *ponim.
Gefunen, gefunen! Ot iz der *kholem fun mayn *kholem - - -
- Dos bin ikh, tayere, ikh, ikh. Di kneytshn zenen bloyz a nest fun mayn benkshaft.
Mayne lipn, farlofene mit blut, tsien zikh tsu ire. Nor vey, zey blaybn hengen oyf der shoyb fun akvaryum.
Oykh ire lipn shvimen tsu mayne. Ikh fil dem otem fun brenendikn punsh. Di shoyb iz a kalter *khalef tsvishn beydn.
- Ikh vil dir leyenen a lid, vegn dir... muzst hern!
- Oysveynik, liber, ken ikh dos lid, ikh aleyn hob dir gegebn di verter.
- vil ikh dayn layb nokh eyn mol filn!
- Me kon nit nenter, di shoyb, di shoyb...
- Neyn, di grenets vet bald farshvindn, ot tsezets ikh di grine shoyb mitn kop - -

Nokhn tsvelftn zets hot geplatst der akvaryum.
vu zenen di lipn, vu iz dos *kol?
Un di toyte, di toyte, - zenen zey geshtorbn?
Nito keyner. Antkegn mir - groz. Un oybn - a tsvayg marantsn, oder kinder shpiln zikh mit goldene zeyfnblozn.

[2]  Di froy in der shtroyener paname
[3]  Kindershe hentlekh
[4]  Di *Ievte
[5]  Di letste fun ale blinde
[6]  Tsvishn tsvey koymens
[7]  Der poyer vos hot gezen got
[8]  Dos ringele
[9]  Tsum ondenk fun a peltsl
[10]  Der toyt fun an oks
[11]  Hintern goldenem shleyer
[12]  A *levaye in regn
[13]  Dos kestele fun pimsnholts
[14]  Bomke
[15]  Honik fun a vilder bin

 1953-1954